Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Lisia Jama |
Inne nazwy | SYSTEM Dziura Wyżnia |
Nr inwentarzowy | T.B-14.03 |
Region | Tatry |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°56′35,00″, φ: 49°16′18,20″ |
Gmina | Zakopane (gm. miejska) |
Powiat | tatrzański |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | W |
Pozostałe otwory | Dziura Wyżnia T.B-14.02 |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 1040 |
Wysokość względna [m] | 32 |
Głębokość [m] | |
Przewyższenie [m] | |
Deniwelacja [m] | |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
19
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | W skałce na prawym or. zboczu Doliny ku Dziurze, tej samej, w której znajdują się Dziura i Dziura Wyżnia. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Dojście – jak do głównego otworu Dziury T.B-14.01 – czarnym szlakiem turystycznym prowadzącym od Drogi pod Reglami (20 min.). Stąd do górnego otworu nieznakowaną, lecz wyraźną ścieżką, obchodzącą skałkę od lewej. Wejście do Lisiej Jamy – mały, trudny do zauważenia otworek – znajduje się kilkanaście metrów od górnego otworu Dziury, w zagłębieniu stromego stoku porośniętego lasem. Dojście bez trudności, zwiedzanie łatwe lecz w połączeniu z Dziurą Wyżnią T.B-14.02– uciążliwe – ze względu na ciasne miejsca.
|
Opis jaskini |
Za otworem znajduje się rozszerzenie o charakterze niskiej komórki, o dnie pokrytym glebą, a w głębi namuliskiem gliniasto-gruzowym. Dalej prowadzi w dół zwężający się korytarzyk, doprowadzający do zacisku, przez który dostać się można do końcowych partii Dziury Wyżniej. Jaskinia rozwinięta jest w skałce wapieni dolnoanizyjskich reglowej jednostki Jastrzębiej Turni (Bac-Moszaszwili i Rudnicki 1978). Poglądy na jej genezę ewoluowały stopniowo. Początkowo Bac-Moszaszwili i Rudnicki (1978) uznali, że wraz z Dziurą Wyżnią jest ona fragmentem dawnego podziemnego przepływu potoku, w kolejnej publikacji (1991) dopuszczając jednak możliwość, iż mogło tu dochodzić do mieszania się wód głębokiej i płytkiej cyrkulacji. Baryła i in. (2004) dowodzą na podstawie obserwacji z Dziury Wyżniej, że ciąg ten ukształtował się w wyniku ascenzyjnego przepływu ciepłych wód, a później dopiero została włączony w strefę cyrkulacji wód meteorycznych. Datowanie nacieku z Dziury Wyżniej wskazuje, iż ok. 120 tys. lat temu (interglacjał eemski) jaskinia była już osuszona (op.cit.) Światło sięga do wstępnej komórki. Roślinność nie sięga poza otwór. Kowalski (1955a) notuje z Lisiej Jamy stwierdzone w 1951 r. troglokseny: skoczogonka Tetrodontophora bielanensis (Waga) oraz motyle Scoliopteryx libatrix (Linnaeus). |
Historia badań |
|
Historia eksploracji |
Zarośnięty roślinnością otwór jaskini odnalazł S. Zwoliński w towarzystwie T. Zwolińskiego jesienią 1935 r. Po rozkopaniu otworu dostał się do środka, odnotowując w notatkach „Ciekawa rzecz, że w komorze widać ślady dawnego kopania”, co świadczy o wcześniejszej już penetracji (Zwoliński 1993). Interpretując cytowaną pracę Siarzewski (2004) wyraził niesłuszny jak można mniemać pogląd, iż jaskinia dostępna była wówczas na długości 2 m – ten fragment notatek dotyczy jednak innego korytarzyka „nad krawędzią wielkiego okna Dziury”. Podczas kolejnego wejścia (2 VI 1940 r.) stwierdził Zwoliński, że ktoś odkopał ok. 10 m końcowego korytarzyka. Wyraził też pogląd, iż dalsze kopanie doprowadzić może do Dziury Wyżniej (op.cit., nb. wbrew opinii autorów przypisu opracowujących wydanie notatek Zwolińskiego, fragment datowany na 2 VI 1940 odnosi się do Lisiej Jamy). Kopaniem na końcu zajmowali się prawdopodobnie młodzi zakopiańczycy, jak przypuszczał Zwoliński – Stanisław Kopkowicz z kolegami. O swoich dziecięcych poszukiwaniach kryształków kalcytu w Lisiej Jamie przed II wojną wspomina T. Schiele (1979). |
Historia dokumentacji |
Plan i opis jaskini (datowany 29. 08. 1952) opublikował Kowalski (1953a). Pomiary obu połączonych jaskiń wykonali w 1985 r. W. Cikowski, K. Dudziński i S. Kurek (Dudziński 1995, Nasze trzy grosze 1995). Pomiary lokalizacyjne w ramach inwentaryzacji OW PTPNoZ wykonał busolą geologiczną i taśmą parcianą P. Kulbicki przy współpracy K. Krystyniaka w dniu 17. 07. 1975 r. Zaktualizował R.M. Kardaś (2009 r.). |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Kowalski K. 1953a (opis inwentarzowy, plan), 1955a (wyniki badań fauny); Zwoliński S. 1955b (wzmianka o innych jaskiniach w rejonie Dziury - bez podania nazwy); Zwoliński T. 1958 (wzmianka o innych jaskiniach w rejonie Dziury - bez podania nazwy); Kotański Z. 1963 (budowa geologiczna - wspomnienia o innych jaskiniach w rejonie Dziury, nie wymieniając nazwy); Wójcik Z. 1966a (dane morfometryczne); Bac-Moszaszwili M., Rudnicki, J. 1978 (sytuacja geologiczna, geneza); Schiele T. 1979 (wzmianka we wspomnieniach z okresu międzywojennego); Dudziński K. 1983b (informacje o pracach eksploracyjnych w Dziurze Wyżniej i trawersowaniu Lisia-Dziura Wyżnia); TATRY POLSKIE, 1984 (lokalizacja na mapie); Bac-Moszaszwili M., Rudnicki J. 1991 (o genezie); Jaskinie TPN 1991 (opis inwentarzowy z planem Kowalskiego); Zwoliński S. 1993 (historia eksploracji); Cywiński W. 1994 (położenie, informacja o istnieniu połączenia z Dziurą Wyżnią); Dudziński K. 1995 (plan – łącznie z Dziurą Wyżnią); Nasze trzy grosze, 1995 (informacje o pomiarach, krytyczne uwagi o opublikowanej przez PTPNoZ dokumentacji); Baryła J. 2004a (położenie); Baryła J.2004b (historia eksploracji); Baryła J., Gradziński M., Duliński M., Hercman H. 2004 (geneza jaskini); Gradziński M. 2004 (wzmianka o genezie); Siarzewski W. 2004 (historia eksploracji).
|
Materialy archiwalne |
|
Autorzy opracowania | Rafał M. Kardaś |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2013 |
Grafika, zdjęcia | otwór plan |