Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Mąciwody
Inne nazwy
Nr inwentarzowy J.Olk.II-03.23
Region Wyżyna Śląsko-Krakowska
Współrzędne WGS84 λ: 19°33′50,16″, φ: 50°19′58,62″
Gmina Klucze (gm. wiejska)
Powiat olkuski
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Prywatny | Park krajobrazowy Orlich Gniazd
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu ku górze
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 375
Wysokość względna [m]
Głębokość [m] 22
Przewyższenie [m] 1
Deniwelacja [m] 23
Długość [m]
w tym szacowane [m]
195
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Wyżyna Olkuska, Klucze, wzgórze Piecki.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się w miejscowości Klucze na terenie prywatnej działki, leżącej przy ulicy Poległych. Wejście znajduje się w studni gospodarczej, w bezpośrednim sąsiedztwie domu mieszkalnego, u podstawy skałek, które również należą do tej działki. Grunt ten leży na zachodnim zboczu pod samym szczytem Góry Piecki, na wschodnim skraju zwartej zabudowy Kluczy. Pionowa studnia wiodąca do jaskini wymaga umiejętności posługiwania się liną i znajomości technik alpinistycznych.
Opis jaskini

Jedyne wejście do jaskini znajduje się w studni gospodarczej, do której trzeba zjechać 19 m do zwierciadła wody na normalnym poziomie.
W trakcie sprawdzania poziomu zwierciadła wód w okolicznych studniach na początku sierpnia 1997 roku, po bardzo obfitych, lipcowych, opadach deszczu stwierdzono, że poziom wody w jaskini podniósł się o 3 m, do wysokości -15 m i zjazd do dolnych partii jest praktycznie niemożliwy.
Zjeżdżając pełne 19 m ląduje się na dolnym poziomie, na którym znajduje się krótki i ciasny korytarzyk na szczelinie o przebiegu NW-SE. Od południowej strony kończy się on w syfonie, od północy kończy się w bardzo ciasnej szczelinie o przebiegu NE-SW. Główna część jaskini znajduje się na poziomie górnym. Aby się do niego dostać należy się wspiąć z poziomu -19 m około 4 metry w górę do szczeliny o przebiegu NW-SE. Dno szczeliny to zaklinowane głazy. W głąb jaskini dostajemy się przez ciasny przełaz, wychodząc w bardzo obszernej szczelinie o wysokości około 10 m i upadzie na SW. Szczelina w dolnej części dosyć szeroka, zwęża się i zamyka pod stropem. W jej północnym, ślepym krańcu widać drobne korzenie przebijające się do wnętrza.
Do dalszych partii prowadzi korytarz o kierunku W-E, pionowych ścianach, i z zaklinowanymi głazami. Korytarz ten wprowadza do najobszerniejszej części jaskini - do Sali Chwieja. Jest to wielka komora rozwinięta na szczelinie o upadzie ku zachodowi. Wysokość szczeliny sięga kilkunastu metrów. Ma ona rozciągłość S-N, czyli prostopadłą do korytarza wejściowego. Dno szczeliny wznosi się stromo w kierunku południowym. Na południowym końcu znajdują się wejścia do dwóch krótkich i ciasnych korytarzyków biegnących w kierunku wschodnim.
Szczelina, na której powstała Sala Chwieja kontynuuje się w kierunku północnym kończąc się w części zwanej Syfonem Piaskowym. Szczelina jest w tym miejscu znacznie węższa i ma pionowe ściany. W końcowej części na dnie leży gruba warstwa dobrze przemytego piasku świadcząca o tym, że był tu (lub okresowo jeszcze zdarza się) aktywny przepływ wody nanoszący z powierzchni duże ilości piasku.
Jaskinia powstała w wapieniach skalistych górnej jury, jest wyjątkowo ciekawym obiektem ze względu na sposób wykształcenia. Wszystkie korytarze to mniej lub bardziej rozwarte szczeliny skalne, w których właściwie w ogóle nie widać form morfologicznych powstających pod wpływem przepływającej wody. Cała jaskinia jest obiektem pseudokrasowym.
W wielu częściach jaskini na ścianach szczelin występują kalcytowe polewy, które miejscami odpadają. Ich grubość dochodzi do kilku centymetrów. Na polewach gdzieniegdzie pojawiają się niewielkie stalagmity. W niektórych częściach korytarzy można znaleźć bardzo drobne nacieki grzybkowe. Mimo bliskości powierzchni terenu nigdzie nie znaleziono śladów występowania mleka wapiennego. We wstępnej partii jaskini na dnie leży duża ilość kamieni i głazów. W Sali Chwieja i korytarzykach końcowych namulisko jest piaszczysto-ilaste a w okolicach Syfonu Piaskowego dno jest wyścielone grubą warstwą dobrze przemytego, średnioziarnistego piasku.
Do tej pory w jaskini nie prowadzono obserwacji klimatycznych, lecz jej duża długość i głębokość oraz stosunkowo niewielki otwór wejściowy sprawia, że panuje w niej klimat statyczny. We wnętrzu nie wyczuwa się przewiewu. Przeprowadzone do tej pory obserwacje wskazują, że mimo bliskości powierzchni, nie istnieje inne połączenie z powierzchnią, oprócz wejścia przez studnię. Otwór studni jest zamykany dość szczelnie przylegającą klapą, co dodatkowo zmniejsza szybkość wymiany powietrza. W związku z powyższym wchodząc do jaskini należy pamiętać o tym, że we wnętrzu może zalegać zbyt duża ilość dwutlenku węgla, stwarzającego zagrożenie dla życia odwiedzających.
Nigdzie nie zauważono skapującej lub spływającej po ścianach wody. Po otwarciu klapy zamykającej studnię, rozproszone światło sięga do dna, czyli do poziomu wody. Pozostała część jaskini jest całkowicie ciemna.
W studni zlotowej, w niektórych miejscach, pojawia się niewielka ilość glonów. Poza tym w jaskini zaobserwowano jedynie korzenie roślin przebijające się do pierwszej szczeliny górnego poziomu. Nie spotkano nigdzie dość pospolitych w innych jaskiniach pleśni.
Na początku sierpnia 1997 r. po otwarciu klapy przykrywającej studnię z wnętrza zaczęła wylatywać ogromna ilość muchówek. W sierpniu 1998 roku zaobserwowano tylko pojedyncze muchówki przy otworze, a w głębi jaskini nie było żadnych przedstawicieli fauny. Do tej pory nie było wzmianek na temat przebywających w jaskini nietoperzy. Nie znaleziono również nietoperzowego guana, co może świadczyć o tym, że do jaskini nie ma innego dostępu jak tylko przez wykutą studnię.
Ze względu na sposób wykształcenia (tektoniczny charakter i szeroko rozwarte szczeliny) jaskinia przedstawia sobą bardzo ciekawy obiekt. Jednocześnie ze względu na aktywny przepływ wody (co jest rzadkim zjawiskiem na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej) jaskinia jest niezwykle cennym obiektem speleologicznym.

Historia badań

Z jaskini zostały pobrane próbki nacieków do datowania radiowęglowego. Badania przeprowadzało w 1999 roku laboratorium C-14 Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Wyniki tych badań nie zostały opublikowane. Z jaskini były pobierane próbki wapieni w celu przeprowadzenia badań nad ich właściwościami hydrogeologicznymi. Wyniki zostały opublikowane w 2005 r. przez J. Różkowskiego i in. W 2006 roku J. Różkowski podaje wyniki badań nad zawartością chlorków i azotanów w wodach jaskini, a w 2007 roku prowadzone są obserwacje nad zawartością radonu w atmosferze jaskini. Prace te prowadzi M. Wysocka.

W 1994 roku A. Tyc wymienia jaskinię jako jedno z nielicznych miejsc na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej z podziemnym zbiornikiem wody.  W 1997 A Tyc wymienia jaskinię jako podziemny zbiornik wód krasowych z którego pobierano próbki wody do analiz zanieczyszczeń, głównie azotanami.

Historia eksploracji

Jaskinia została odkryta w trakcie drążenia studni gospodarczej. Z przekazów ustnych wynika, że pierwotnie, studnia miała być zlokalizowana w zupełnie innym miejscu, bliżej domu. Jednak wody w tym miejscu nie znaleziono, w związku z czym, poproszono o pomoc radiestetę, który przy pomocy różdżki wyznaczył nową lokalizację. W miejscu tym po paru metrach kucia w wapieniu skalistym natrafiono na naturalną próżnię krasową z aktywnym przepływem wody. Informacja o jaskini trafiła poprzez Mirosława Żelaznego, członka rodziny Pana Zawrzykraja, do Marka Bednarka ze Speleoklubu Dąbrowa Górnicza. Dnia 10.11.1975 do studni zjechali M. Bednarek i J. Zygmunt badając ciąg wodny (do syfonu) i ciąg suchy.
Pierwsze informacje na temat poznanych partii (wraz ze szkicem) ukazują się w 1977 r. (Bednarek, Zygmunt 1977). Wiadomość ukazuje się również w prasie lokalnej - Wiadomości Zagłębia nr 5 (29.01.1976 r.) i Ekspresie Wieczornym nr 22 (29.01.1976 r.).
W czasie pierwszej penetracji nadano jaskini nazwę - Jaskinia Mąciwody (od skutków wywołanych wizytą).
W dniu 29.05.1976 r. do jaskini schodzi „sosnowiecka" grupa ZKTJ W. Bochenek, S. Kaczmarczyk, J. Węgrzynowski i M. Kordeusz. Po kilku godzinach eksploracji i odgruzowywania fragmentów korytarzy odrywają oni dalsze ciągi nazwane Partiami Sosnowieckimi z Salą Chwieja aż do Syfonu Piaskowego.
Jesienią 1976 r. Bochenek przy pomocy Kaczmarczyka nurkuje w syfonie stwierdzając, że korytarz zwęża się do 20 cm a strop obniża się gwałtownie. Ponowna próba nurkowania odbyła się 19.12.1976 r. Pod wodę zszedł A. Ociepka i G. Kapusta z Klubu „Delfin" LOK przy Hucie im. Lenina lecz ze względu na duże rozmiary butli nie udało im się rozwiązać problemu.

M. Bąk w 1996 r. wyeksplorował odnogę północno-zachodnią na poziomie -12 m łącząc ją z poziomem -18 m i przedłużając jaskinię o 10 m.

Historia dokumentacji

Plan i opis jaskini z nowymi partiami ukazał się w 1978 r. lecz ze względu na znajdujące się tam nieścisłości ponowne pomiary wykonali J. Zygmunt i W. Bochenek 8.05.1978 r., a zaktualizowany plan i przekrój wraz z opisem opublikował Wito w 1978 r., a następnie (1986 r.) w "Jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej" Szelerewicza i Górnego. W publikacji tej jaskini nadano numer ewidencyjny IV.A.10.
Od tego czasu jaskinia była wielokrotnie odwiedzana, choć nowy właściciel działki, p. Zawrzykraj Jr, zaczął ograniczać możliwość zwiedzenia próżni.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Bednarek M., Zygmunt J. 1977 (informacja o odkryciu); Wito A. 1978 (opis i plan); Zygmunt J. 1980 (historia odkrycia); Szelerewicz M., Górny A., 1986 (wymieniona w wykazie, lokalizacja na mapie 1:100 000, plan i przekrój, nadany numer); Tyc A. 1994 (wzmiankuje); Bąk M. 1996f (informacja o odkryciu 10 m); Tyc A. 1997 (o hydrologii); Pazdur A. i inni 1999 (wzmianka na temat badań izotopowych nacieków); Różkowski J. i in. 2005 (informacja na temat właściwości hydrogeologicznych wapieni); Różkowski J. 2006 (podaje zawartość chlorków i azotanów w wodach jaskini); Wysocka M. 2007 (określenie stężenia radonu w atmosferze jaskini); Jaskinie Wyżyny Olkuskiej 2016 (plan i opis inwentarzowy).
Materialy archiwalne
Polonius A., Sławiński J., Polonius K. 1998 (lokalizacja na mapie 1:10 000, ogólna charakterystyka, plan, fotografia wejścia do jaskini).
Autorzy opracowania Adam Polonius
Redakcja Halina Grodzicka
Stan na rok 2014
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki otwór Podgląd grafiki plan Podgląd grafiki przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie