Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Dnem doliny docieramy do leśniczówki w Wyżniej Bramie Chochołowskiej. Dalej, omijając dom od N, trafiamy na perć prowadzącą na początku nieco na prawo do góry. Idziemy nią około 30 m do rozwidlenia, następnie pod SE ścianą Olejarni na lewo, stromo do góry, przez gęsty las, aż do poszukiwanego otworu wielkiej nyży wstępnej, z której odchodzą korytarze w głąb jaskini. Dojście bez trudności, zwiedzanie dość trudne, kominki – bardzo trudne; miejscami bardzo ciasno.

Otwór nyży wstępnej ma ponad 10 m szerokości i ponad 3 m wysokości. Sięga ona w głąb skały na 3,6 m, od jej NW krańca odchodzi krótka, ślepa szczelina. W NE części nyży znajdują się dwa ciasne otwory, położone blisko siebie, wiodące w głąb jaskini.

Wchodzimy lewym (zachodnim) szczelinowym, ukośnym otworem (0,5x1,4 m). Za nim ciasny korytarz, w znacznej części myty, prowadzi do niewielkiej komory. Z niej ciąg skręca na prawo, ku NE. Wspinamy się przez pochyły prożek do szczelinowego korytarza (1,3xok.5 m). Nad prożkiem na lewo, ku NW, za ciasnym otworem, odgałęzia się stromo do góry pochylony komin o przekroju rury, zakończony okrągłą komórką (+8,1 m). W jego górnej części są stalaktyty i spore stalagmity, a ściany całego komina pokrywa gruba warstwa mleka wapiennego.

Wracamy do ciągu głównego. W dnie korytarza pojawia się wąska szczelina (0,15 m), która po kilku metrach rozszerza się tworząc śliski próg (2,2 m). Schodzimy nim do Komory pod Progiem. Stąd na lewo odchodzi krótka ślepa odnoga, natomiast wstecz, początkowo na dolnym poziomie wąskiej szczeliny, biegnie bardzo ciasny korytarzyk z zaciskami, który uchodzi w pierwszej komorze głównego ciągu. Tuż obok tego korytarzyka, równolegle przebiega nieco szerszy ciąg, który zakręca na skrzyżowaniu szczelin w lewo. Docieramy nim do poprzecznie przebiegającego, niskiego korytarza. Na prawo, po około 20 m uchodzi on ciasnym otworem w nyży wstępnej (wychodząc pokonujemy zacisk nad wantą), a na lewo – wracamy nim do ciągu głównego. Ciągiem tym idziemy prosto, ku NNE (mijamy odnogę odchodzącą na lewo, która niebawem zakręca na prawo, staje się niska – 0,3 m lecz szeroka – 2,2 m, uchodzi w dalszej części ciągu głównego) i schodzimy małym prożkiem z want (0,9 m) do niewielkiej salki między prożkami. Na lewo zakręca ciąg główny, a na wprost następny prożek (1,4 m) wiedzie w kierunku Mlecznych Rur.

Spod ostatniego prożka (1,4 m) ciasną, opadającą nieco rurą docieramy do poprzecznej szczeliny, która za małą studzienką wznosi się, następnie opada. Na zakręcie w lewo schodzimy progiem, pod którym po prawej stronie wstecz odgałęzia się opadająca stromo rura, zakończona zawaliskiem (-7,3 m). Od tego progu biegnie nieco obszerniejszy ciąg Mlecznych Rur. Zakręca on kilkakrotnie na poprzecznych szczelinach, opada i wznosi się, są w nim małe prożki. Docieramy do rozwidlenia. Na prawo (ku SE) wspinamy się 2-metrowym progiem, nad którym opada stroma pochylnia skalna podcięta następnym progiem, spod którego wiodą trzy drogi:

1) wstecz opada rura o średnicy 1 m, zakończona okrągłą komórką zamkniętą gliniastym namuliskiem (błotny syfon, w którym często stagnuje woda);

2) poprzecznie do pochylni biegnie w dół ciasna rurka. Po kilku metrach trafiamy na małą studzienkę. Przechodząc nad nią korytarzem do góry, za zaciskiem i małym prożkiem w dół (0,7 m) jest owalna salka o ścianach pokrytych mlekiem wapiennym i gliniasto-mlecznym dnie. W jej stropie widać cienkie końcówki korzeni drzew, są też owady. Ze studzienki w dół biegnie ciasny ciąg zakręcający kilkakrotnie, którym docieramy do najniższego punktu jaskini (-15,8 m). Stąd wspinamy się bardzo ciasnym szczelinowym kominkiem (3 m). Nad nim na prawo i zaraz ku S biegnie w kierunku powierzchni terenu krótki, zwężający się korytarzyk z przewiewem;

3) spod pochylni na wprost idziemy do góry piarżystym korytarzem z wąską szczeliną w stropie, który rozszerza się w Salkę Fikro. Wspinamy się stąd na lewo szeroką na około 2 m, śliską pochylnią o skalnym dnie. Nad nią biegnie na lewo (ku W) mleczna, ciasna szczelina, która ma przebicie w stropie ww. piarżystego korytarza. Szczelinę tą pokonujemy w poziomie zapieraczką, następnie po zejściu przez dwa małe prożki (ostatni z zaciskiem) docieramy pod 2-metrowy próg na rozwidleniu.

Wracamy do salki między prożkami w ciągu głównym, który biegnie stąd ku W. Idąc nim mijamy odgałęzienie na prawo – opadającą ślepą rurę, a nieco dalej, na lewo – ww. szeroką odnogę. Za łagodnym zakrętem ku NW najobszerniejszy w jaskini, myty korytarz o ścianach pokrytych mlekiem kamiennym i naciekami twardymi po 10 m prowadzi nas do rozszerzenia, gdzie 6-metrowym trudnym kominem, w przekroju owalnym, wspinamy się do górnego piętra jaskini.

Nad kominem rozpoczynają się 3 ciągi:

1) pierwszy z nich to myty korytarz z rynną w dnie, wiodący do góry ku SW, a następnie ku S. Odchodzi od niego korytarzyk (ucho skalne – nieco mniej ciasny wariant) oraz krótkie odgałęzienie na lewo, za którym coraz ciaśniejszy ciąg zakręca dwukrotnie i kończy ślepo na poprzecznej szczelinie. Wzdłuż niej rozwinęły się ku SW i NEE krótkie odnogi, a od ostatniej ku S stromo wznosi się ciasna, soczewkowata szczelina – najwyższy punkt jaskini (+14,5 m);

2) ku NW opada lekko kilkumetrowy korytarz zakończony krótkimi odnogami biegnącymi ku SW i NE;

3) z krótkiego korytarza skierowanego ku NEE wiedzie do góry ku SE ciasny meandrujący myty ciąg z zaciskiem i dwoma prożkami. Na końcu zmierza on ku S i staje się zbyt ciasny, aby przejść (+12,0).

Wracamy do ciągu głównego. Spod komina idziemy korytarzem ku NW. Za dużym blokiem skalnym na prawo uchodzi mała studzienka, w przekroju kolista, a ciąg główny zmierza ku W. Omijamy niebawem odejście na lewo sprowadzające pod wyżej opisany komin, a na prawo – niepozorne wejście w zawalisko (Zawał). Po kilkunastu metrach korytarz opada ku N i za pochyłym progiem zakręca ku NW, do błotnistego, syfonalnego obniżenia. Za nim szczelina wznosi się i po kilku metrach kończy ślepo.

Wracamy do wejścia w Zawał. Po pokonaniu go (ciasne przejścia między wantami) docieramy do obszerniejszej Sali po Zawale. Stąd na lewo wiedzie korytarz zakończony 4-metrowym kominkiem, a ku N – dwa przełazy (zachodni – o skalnym dnie, wschodni – o dnie gruzowym), opadające do poprzecznego ciągu. Ku W zakręca on po kilku metrach w lewo na poprzecznej szczelinie i za zaciskiem zamyka go zawalisko; ku E na wprost również zakończony jest zawaliskiem, natomiast nieco przed końcem odgałęzia się od niego w dół rura o średnicy 1 m, pokryta mlekiem wapiennym. Przechodzi ona w korytarz ze szczeliną w dnie głęboką na 1,3 m, za którą ciąg wznosi się znów i zakręca na lewo, ku W, do zacisku. Za zaciskiem docieramy do niewielkiej Ostatniej Salki, z kałużą na dnie.

Jaskinia rozwinęła się w wapieniach malmo-neokomu „znad schroniska” spągowej jednostki wierchowej. Wg Nowaka (2009b) Sala po Zawale powstała prawdopodobnie na granicy wapieni i łupków. Zdaniem Z. Wójcika (1966a) rozwój jaskini był związany z zahamowaniem erozji podczas glacjałów. W obrębie Wyżniej Bramy Chochołowskiej jest ona przykładem wyróżnianego przez Wójcika (1966a) IV pietra jaskiń rozwiniętego tu fragmentarycznie.

Korytarze w większości są myte na szczelinach, niektóre mają charakter rur freatycznych.

Ściany pokrywa gruba warstwa mleka wapiennego, są też stalaktyty, stalagmity, polewy naciekowe, a także nacieki grzybkowe. W jaskini występują strefy zawalisk; największa z nich to Zawał. Dno jest gliniasto-gruzowe, miejscami – skalne, bez osadów. W osadach spotyka się kości nietoperzy. Wójcik (1960a, 1960b, 1966a) przeprowadził badania osadów obok „studzienki” i w „kominku końcowym, w pobliżu jego wylotu”. Żwirowiska allochtoniczne mają skład zbliżony do osadów potoku współczesnego. Mogą pochodzić z rozmytych moren okresu Günz. Zawartość materiału autochtonicznego w osadzie dochodzi do 34%. Namulisko najwyższego piętra jaskini zostało rozmyte i przemieszczone do środkowego pietra, gdzie występuje znaczna ilość materiału scementowanego (piaskowce, pokruszone nacieki i polewy). W syfonalnych częściach widoczne są piaski kwarcowe i glina jaskiniowa. Próbki osadów przechowywane są w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie.

Światło sięga do kilku metrów od otworów. Wyraźny przewiew obserwuje się między otworami i w ciągach Mlecznych Rur. Jaskinia jest dość wilgotna, występują w niej kałuże o stałym charakterze (np. w Ostatniej Salce) oraz okresowe (np. w Komorze pod Progiem). Wymarzanie sięga do Komory pod Progiem.

Roślinność zielona obficie rozwija się w nyży wstępnej. Florę okołootworową zebrała w 1977 r. T. Bielska w ramach badań OW PTPNoZ. Obejmuje ona następujące gatunki:

kwiatowe – Rhodiola rosea L., Saxifraga aizoon Jacq., Sempervivum soboliferum Sims., Poa alpina L., Festuca tatrae Degen, Arabis halleri L., Poa nemoralis L., Silene inflata SB.

mszaki (oznaczone przez J. Mickiewicz) – Anomodon viticulosus Hook et Tmyl., Neckera crispa (L. ) Hedw., Homalothecium sericeum Br., Homalia trichomanoides (Schreb. ) B. S. G., Madotheca platyphylla Du, Encalypta contorta (Wulf. ) Lindb., Metageria pubescens Raddl., Radula complanata (L) Dum.

Faunę reprezentują nietoperze oraz w pobliżu otworów – licznie reprezentowany zespół owadów trogloksenicznych. Kowalski (1953a) podaje: „W głębi ślady nietoperzy, na ich kale występują owady bezskrzydłe”. Kowalski (1955a) zebrał okazy:

Lepidoptera– Triphosa dubitata L.

Trichoptera– Stenophylax permistus Mc. Lachlan ,

Coleoptera– Choleva glauca Britt.

Diptera –Eccoptomera pallescens Meig., Ameobaleria amplicornis Czerny, Limosina sp.

Nowak (2009b) wymienia następujące gatunki nietoperzy zimujących w jaskini: Myotis myotis, Myotis nattereri, Myotis mystacinus/brandtii, Myotis daubentonii, Plecotus auritus.

Obserwacje geologiczne i geomorfologiczne oraz badania składu żwirowisk przedstawił Wójcik (1960a, 1960b, 1966a, 1967a, 1968). R. Gradziński i Wójcik (1961) opisali charakterystyczne dla jaskini formy naciekowe z mleka wapiennego. Wójcik i Zwoliński (1959) badali młode przesunięcia tektoniczne. Zespół studentów geografii pod kierownictwem Z. Zwolińskiego z Zakładu Geomorfologii Instytutu Badań Czwartorzędu UAM w Poznaniu przeprowadził około 1980 r. badania geomorfologiczne i wprowadził poprawki do planu jaskini. Goch (1966) wzmiankuje o badaniach flory przyotworowej, przeprowadzonych przez T. Szota. Florę okołootworową zebrała w 1977 r. T. Bielska w ramach badań OW PTPNoZ Bielska, Mickiewicz 2000). Badania fauny przeprowadzili w jaskini K. Kowalski (1955a), A. Skalski (1967), wieloletni monitoring nietoperzy – K. Piksa i J. Nowak (Nowak 2009b). O minimalnym wieku osuszenia jaskiń oraz zależności pomiędzy jaskiniami i rozwojem dolin pisali Szczygieł J. i in. (2020a).

Jaskinia została odkryta w dniu 14.06.1933 r. przez S Zwolińskiego, J. Zahorskiego i K. Niechaja. Zwiedzili oni wówczas ciąg główny. Pierwszą wiadomość o odkryciu podał S. Zwoliński (1933). Niektóre nowe korytarze Mlecznych Rur odkrył K. Kowalski w r. 1950 r., jeszcze dalsze wraz z W. Danowskim w r. 1951 (Kowalski, 1953a). Z dokumentacji, jaką przedstawia Kowalski (1953a), wynika że nie dotarł do końca korytarzyków położonych nad kominem i innych końcówek ciągów, nie znał też partii za Zawałem (brak późniejszych informacji kto i kiedy je odkrył). Salkę Fikro i jej kontynuację odkryli w listopadzie 2005 r. J. Nowak i Rafał Suski. Ostatnią Salkę odkrył w grudniu 2007 r. J. Nowak, a w marcu 2008 r. I. Luty poznała odgałęzienie biegnące do góry ku powierzchni w Mlecznych Rurach oraz ciasne końcówki kilku innych ciągów.

Plan i opis inwentarzowy datowany na 31.08.1951 r. zamieścił Kowalski (1953a). W ramach inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ P. Kulbicki i M. Małek w dniu 13.07.1975 r. przeprowadzili pomiary sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu metodą ciągu azymutalno-taśmowego. Nową dokumentację jaskini (bez partii za Zawałem) wykonała I. Luty przy współpracy Piotra Fity, Aleksandry Chruściel, Kamila Bieleckiego, Adeli Marchewki, Bogusława Zalewskiego i Pawła Burkackiego, podczas kilku akcji od marca do grudnia 2008 r., uzupełniając obserwacje całej groty w 2009 r. Nie wiedząc o powstawaniu planu, pomiary jaskini przeprowadził w grudniu 2008 r. J. Nowak przy współpracy Michała Romańskiego i Sylwii Gołosz. Nowak (2008c) podał informację o dokonaniu drobnych odkryć oraz własnych pomiarach jaskini. W innej pracy (Nowak 2009b) zamieszcza nowy plan i opis jaskini. Dane zaktualizowała I. Luty (2009). Współrzędne geograficzne otworu w oparciu o mapę topograficzną Tatr wydawana przez Głównego Geodetę Kraju (http://maps.geoportal.gov.pl) zweryfikował J. Grodzicki (2013).
Plan opracowała I. Luty na podstawie pomiarów własnych; partie za Zawałem – na podstawie planu Nowaka (2009b), z uzupełnieniami I. Luty.

Zwoliński S. 1933 (wiadomość o odkryciu i opis); Kowalski K. 1953a (plan i opis); Kowalski K. 1955a (oznaczenia fauny, podaje długość i wysokość n.p.m.); Wójcik Z., Zwoliński S. 1959 (młode przesunięcia tektoniczne); Wójcik Z. 1960a (osady); Kostrzewski A. 1960 (ogólny opis); Zwoliński S. 1961 (wzmianki dotyczące historii, geneza, s. 33, 191, 201); Gradziński R., Wójcik Z. 1961 (formy naciekowe); Wójcik Z. 1966a (osady, geneza); Goch B. 1966 (wzmianka o badaniu flory); Dąbrowski T. 1967b (hydrografia, przepływy); Skalski A. 1967 (oznaczenia fauny); Wójcik Z. 1968 (rozwój geomorfologiczny); Kozik A. 1972 (dane morfometryczne); Solicki T., Koisar B. 1973 (wzmiankują w kontekście badań Wywierzyska Chochołowskiego); Borowiec W. i in. 1977 (dane morfometryczne); Gradziński R. i in. 1985a (dane morfometryczne); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10 000); Wiśniewski W.W. 1988 (wzmianka o grocie wg dawnych informacji Mączki); Jaskinie TPN, 1991 (plan, przekrój i opis inwentarzowy); Zwoliński S. 1993 (o odkryciu i eksploracji jaskiń w Turni Olejarni w latach 1932-44); Bielska T., Mickiewicz J. 2000 (flora); Nowak J. 2008c (informacja o dokonaniu odkryć i pomiarów); Nowak J. 2009b (plan i opis, informacje o odkryciach); Szczygieł J. i in. 2020a (o minimalnym wieku osuszenia jaskiń oraz zależności pomiędzy jaskiniami i rozwojem dolin).

Zwoliński S. 1932-1944 (opis położenia otworu, wnętrza jaskini, szkic).