Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Mroźna |
Inne nazwy | |
Nr inwentarzowy | T.D-08.07 |
Region | Tatry |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°52′01,90″, φ: 49°14′58,90″ |
Gmina | Kościelisko (gm. wiejska) |
Powiat | tatrzański |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | S |
Pozostałe otwory | 2 - ku NE, 1100 m n.p.m. |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 1112,20 |
Wysokość względna [m] | 130 |
Głębokość [m] | 17 |
Przewyższenie [m] | 24,50 |
Deniwelacja [m] | 41,50 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
773
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | na prawym orograficznie zboczu Doliny Kościeliskiej, w Organach. Jaskinia przebija grań Organów w dolnej, północnej ich części, przebiegając pomiędzy Doliną Kościeliską a Żlebem pod Wysranki. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Jaskinia jest udostępniona turystycznie i sztucznie oświetlona, do obu otworów prowadzi znakowany szlak. Do północnego (wejściowego) otworu prowadzi czarno znakowany szlak od Lodowego Źródła, trawersujący zbocze Żlebu pod Wysranki. Tak samo znakowany szlak sprowadza od południowego otworu jaskini na dno Doliny Kościeliskiej, naprzeciwko skałki zwanej Sową, wznoszącej się nad doliną po lewej (or.) stronie. Dojście łatwe, zwiedzanie tylko z przewodnikiem, za opłatą.
|
Opis jaskini |
Obecne wejście do jaskini (Otwór Północny) znajduje się w murowanym budynku nakrytym drewnianym dachem. W drewnianej przybudówce jest zlokalizowana kasa z biletami. Wchodzimy do budynku przez stalowe drzwi. Z prawej strony można wejść do pomieszczeń z agregatami prądotwórczymi zasilającymi oświetlenie jaskini. Na wprost natomiast znajdują się kolejne stalowe drzwi wiodące pod powierzchnię ziemi, do 10 m długości tunelu. Jego żelbetonowa obudowa umacnia zawalisko, w którym przekopane zostało wyjście na powierzchnię. Za tunelem rozpoczyna się korytarz o płaskim stropie. Po obu stronach widać nasypy z urobku. W kilku miejscach znajdują się umocnienia z betonu, a spąg pokrywa ubita glina z kamieniami. Po około 25 m docieramy nad strome kamienne schody. Główny ciąg zmienia tu profil na wysoką na 7 m, pochyloną szczelinę. Z prawej strony zlokalizowane jest wejście do kilkumetrowego, bardzo ciasnego korytarza. Schodzimy po schodach trzymając się stalowej poręczy. Nad głową mijamy dwa mosty utworzone z zaklinowanych want. Około 30 m od początku szczeliny, przekrój korytarza staje się zbliżony do ósemki. Parę metrów wyżej znajduje się krótkie przebicie. Powyżej niego ciągnie się kominek kończący się niedostępnymi szczelinami +6,62 m nad Otworem Północnym. Idziemy dalej głównym ciągiem. Lekko opadający korytarz wraca do profilu pochylonej szczeliny, a jej wysokość wzrasta do 9 m. Po 20 m docieramy pod strome schody. Znajduje się tutaj najniżej położone miejsce w jaskini: –5,49 m. Odcinek szczeliny pomiędzy schodami nosi nazwę Cmentarzysko Nacieków od zalegających niegdyś jego spąg odpękniętych od ścian polew naciekowych. Tworzy ona niewielką salę, w której środku występuje deszcz podziemny. Szczelinowaty strop sali zwęża się ku górze, uniemożliwiając po kilkunastu metrach przejście. W zachodnim krańcu sali znajduje się wejście do ciasnego, opadającego korytarzyka. Jego ściany są myte i pokryte naciekami, natomiast spąg tworzy glina. Wkrótce docieramy do jeziorka, które prawdopodobnie przechodzi dalej w syfon. Wschodni kraniec sali kończy się ślepo. Kilka metrów wcześniej, po prawej stronie, znajduje się niskie, ale szerokie przejście, do posiadającej charakter zawaliskowy Komory Złomisk. Posiada ona wymiary 10x10 m, a jej dno pokrywa różnej granulacji gruz. Podparty w dwóch miejscach kamiennymi filarami strop posiada wysokość około 2–3 m. Wracamy do Sali Pochyłej. Schodzimy na jej dno po stalowych schodach. Strop posiada tutaj łukowaty przekrój. W najniższym miejscu sali znajdują się Piaskowe Stawki (w zasadzie jeden stawek). Dalsza droga wiedzie do góry ku SW. Korytarz posiada przekrój wysokiej szczeliny. W jego środkowej części skalny most rozdziela szczelinę na dwie części. Po około 20 m korytarz gwałtownie obniża się. Przechodzimy schylając się przez przekop wykonany w 1937 r., do Komory Wstępnej. Za wałem z kamieni odchodzi stąd obszerny korytarz o stromo opadającym kamienisto-gliniastym dnie. Po 10 m dochodzimy do wykopu. W jego głębszej części stoi woda. Wracamy do głównego ciągu i podchodzimy kilka metrów ku SE do szczelinowatego korytarza. Posiada on wysokość do 4 m, a jego kamieniste dno wznosi się stromo. Po 40 m wychodzimy na powierzchnię sztucznie poszerzonym Otworem Południowym. Również w nim zamontowane są stalowe drzwi. Jaskinia powstała w obrębie wapieni środkowego triasu (anizyku – Bac, Grochocka 1965) jednostki Organów (seria wierchowa, płaszczowina Czerwonych Wierchów), wzdłuż szczelin tektonicznych o przebiegu SW–NE i SWW–NEE, nachylonych stromo ku NW oraz słabo zaznaczonych szczelin SE–NW, na których powstały wymyte przez wody płynące pod ciśnieniem przebicia łączące szeroko rozwarte szczeliny tektoniczne. Jaskinia odprowadzała do Żlebu pod Wysranki wody spływające od zachodu poprzez dolne piętro Jaskini Zimnej i stanowiła prawdopodobnie jego integralną część (Zwoliński 1953, Rudnicki 1967, Wójcik 1966b, 1968, Grodzicki 1970, 1991 i in.), rozciętą później przez erozję. Rudnicki (1958, 1967) i Wójcik (1960b, 1966a) uważają jaskinię za podziemny przepływ Potoku Kościeliskiego powstały wskutek rozpuszczania wapieni przez wodę przepływającą pod ciśnieniem. Grodzicki (1970, 1991) przypisuje jaskini genezę głównie tektoniczną, zmodyfikowaną erozyjno-korozyjnym oddziaływaniem wód przepływających z południa na północ do Żlebu pod Wysranki, pełniącego wówczas rolę walnej doliny. Wszyscy wspomniani autorzy przyjmują, że Jaskinia Mroźna jest wieku plioceńskiego lub (Grodzicki 1991) być może wczesno plejstoceńskiego. Namulisko tworzy przeważnie materiał autochtoniczny w postaci licznych zawalisk, bloków i gruzu. Namuliska żwirowo-piaszczyste badał Wójcik (1960b, 1966b, 1968), przypisując im wiek plioceński i uważając je za osad przywleczony z powierzchni przez przepływający jaskinią potok Kościeliski. W jaskini występują liczne nacieki kalcytowe w postaci niezbyt licznych stalaktytów i makaronów, dość powszechnie występujących i okazałych (jak na Tatry) stalagmitów oraz powszechnie spotykanych polew naciekowych i draperii, a także mleka wapiennego i – w przyotworowej części – nacieków grzybkowych. Jaskinia jest wilgotna, w niektórych miejscach utrzymuje się stały deszcz podziemny. Okresowe strugi wody przepływające przez jaskinię spływają niedostępnymi szczelinami do niewielkiego wywierzyska w dnie Doliny Kościeliskiej, nieco powyżej Bramy Kraszewskiego (Dąbrowski, Rudnicki 1964, Dąbrowski 1967). Przed pracami udostępniającymi w jaskini licznie występowały stałe jeziorka. S. Zwoliński (1993) w dniu 26 września 1936 r. obserwował w jaskini przepływ powietrza, który obecnie nie występuje wskutek zamknięcia obu otworów szczelnymi drzwiami. Mróz sięga kilka metrów w głąb, światło – wskutek zamknięcia obu otworów nie sięga poza strefę wejściową. Jaskinia jest oświetlona elektrycznie w okresie przebywania w niej wycieczek. Roślinność pierwotnie występująca przy południowym (naturalnym) otworze nie była badana, uległa zniszczeniu w czasie prac udostępniających jaskinię oraz wskutek dużego ruchu turystycznego. W jaskini zimowały nietoperze (Kowalski 1953a) – nocki duże (Myotis myotis) i gacki wielkouche (Plecotus auritus L.). Piksa (1998) wymienia jedynie Myotis myotis /Borkhausen, 1779/. W kałużach Kowalski (1953a) opisuje występowanie studniczka (Niphargus tatrensis Wrześniowski). |
Historia badań |
O genezie jaskini wspominali Zwoliński (1953a, 1955a), Rudnicki (1958, 1967) Wójcik (1960a,b, 1966a, 1968), Grodzicki (1970, 1991). Przepływy wody badali Dąbrowski i Rudnicki (1964). Geologię obszaru jaskini badali Bac i Grochocka (1965), Grodzicki (1978). Osady klastyczne badał Wójcik (1960a,b, 1966b 1968) – próby namulisk są przechowywane w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie. O naciekach grzybkowych występujących w Mroźnej pisali Gradziński i Unrug (1960). Faunę występującą w jaskini badał Kowalski (1953a, 1955a). |
Historia eksploracji |
Jaskinia (Otwór Południowy) została odkryta w maju 1934 r. przez S. Zwolińskiego i J. Zahorskiego (Zwoliński 1993). Odkryto wówczas około 63 m ciągów. |
Historia dokumentacji |
Plany i opisy jaskini były publikowane w różnych czasopismach i przewodnikach przez S. i T. Zwolińskich w latach 1934-53. Plan i opis inwentarzowy sporządził K. Kowalski (1953a) 14 września 1952 r. Lokalizację otworów przedstawia mapa topograficzna 1:10.000 TATRY POLSKIE, według której określono wysokość otworu północnego. Wysokość otworu południowego została określona na podstawie ciągu azymutalno-taśmowego, wykonanego w ramach inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ w dniu 28 czerwca 1975 r. przez J. Grodzickiego przy współpracy M. Burkackiego, M. Żarskiego i P. Żarskiego. Fotografie aktualnego stanu otworów i wnętrza wykonała I. Luty. W kwietniu 1999 r. B. i T. Zwijacz-Kozica wykonali pomiary i plan jaskini dla TPN ( Kronika – jaskinie 2000). Dane zaktualizowała I. Luty (2009). Współrzędne geograficzne otworu w oparciu o mapę topograficzną Tatr wydawana przez Głównego Geodetę Kraju (http://maps.geoportal.gov.pl) zweryfikował J. Grodzicki (2013). Na zlecenie TPN 23.04.2014 r. zespół F.Filar, M. Parczewski, J. Filar i B. Chlipała ponownie pomierzył jaskinię. Na tej podstawie sporządzono nowy plan i przekrój jaskini oraz skorygowano dane morfometryczne. Dyrektor TPN wyraził zgodę na udostępnienie planu i przekroju w niniejszej dokumentacji. |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Zwoliński, S. 1934 (opis odkrycia); Komisja Badawcza PTT, 1950 (nowe odkrycia, pod omyłkową nazwą „Zimna”); Gradziński, R. 1951 (geneza); Kowalski, K. 1951 (wzmianka o naciekach); Kowalski, K. 1951h (informacja o odkryciach i pracach udostępniających); Passendorfer, E. 1951 (wzmianka o występowaniu żwirów); Zwoliński, S. 1951d (opis nowych odkryć, projekt udostępnienia); Liberak, A., Zwoliński, S. 1952 (fotografie prac przy wykonywaniu nowego otworu); Zwoliński, S. 1952a (wzmianka o pracach udostępniających, fotografie nacieków i robót przy nowym otworze); Zwoliński, S. 1952 (opis prac); Jarzębowski 1952 (fotografie nacieków); Kowalski, K. 1953a (plan i opis inwentarzowy); Kowalski, K. 1953b (nietoperze); Kowalski, K. 1953e (bibliografia); Zwoliński, S. 1953a (informacja o otwarciu jaskini dla ruchu turystycznego); Zwoliński 1953b (opis, prace udostępniające); Zwoliński, S. 1954 (plan, przekrój, opis, dane morfometryczne, 4 fotografie); Kowalski, S. 1955a (fauna); Zwoliński, S. 1955a (geneza); Wójcik, Z. 1957b (wzmianka o żwirach); Rudnicki, J. 1958 (lokalizacja, geneza, opis form krasowych); Wójcik, Z. 1959b (obserwacje geomorfologiczne); Wójcik, Z., Zwoliński, S. 1959 (o młodych przesunięciach tektonicznych); Gradziński, R., Radomski, A. 1960 (wzmianka o mleku wapiennym); Gradziński, R., Unrug, R. 1960 (opis nacieków); Sak, A., Szapliński, A. 1960 (charakterystyka, geneza, plan wg Zwolińskiego); Wójcik, Z. 1960a,b (schematyczna lokalizacja, osady, granulometria); Rudnicki, J. 1961 (wzmiankuje o genezie morfologii i formach krasowych); Wójcik, Z., Gradziński, R. 1961 (nacieki); Zwoliński, S. 1961 (geologia i hydrografia, historia, plan i przekrój, 2 fotografie); Dąbrowski, T., Rudnicki, J. 1964 (hydrografia); Bac, M., Grochocka, K. 1965 (budowa geologiczna); Wójcik, Z. 1966a (osady, geneza, wiek); Zwoliński, Z. 1966 (opis dojścia i jaskini); Dąbrowski T. 1967 (hydrografia i hydrogeologia); Rudnicki, J. 1967 (geneza, wiek); Wójcik, Z. 1968 (geneza, ewolucja morfologii); Grodzicki, J. 1970 (wzmianki o tektonicznej genezie i ewolucji); Wójcik, Z. 1974b (wiek w nawiązaniu do ewolucji rzeźby); Grodzicki, J. 1978a (geologia jaskini); Bac-Moszaszwili, M. i in. 1979 (wzmianka o glacjalnych żwirach); Głazek, J. i in. 1979b (wzmianka o przepływach); Parma, Ch. 1980 (opis turystyczny); Kardaś, R. M. 1984 (wzmianka o zabłądzeniu turystek); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja otworów na mapie); Borowiec, W., Rogalski, R. 1985 (ciąg jaskini naniesiony na mapę krasu tatrzańskiego); Gradziński, R. i in. 1985a (dane morfometryczne, schematyczna lokalizacja); Gradziński, R. i in. 1985b (plan); Sałyga-Dąbkowska, K. 1988 (informacja o wypadku); Grodzicki, J. 1991 (geneza, wiek); Zwoliński, S. 1993 (opis eksploracji); Jaskinie TPN 1993 b (plan i opis inwentarzowy); Piksa, K. 1998 (nietoperze); Kronika – jaskinie 2000 (o wykonaniu nowego planu jaskini); Nowak, J. 2001b (odkrycie 60 m nad Salą Pochyłą, plan nowych partii); Nowak, J. 2001c (o modernizacji jaskini, sprzyjającej nietoperzom); Nowak, J. 2004b (eksploracja w rejonie Komory Złomisk, uwagi o pomiarach); Kozak K. i in. 2010 (pomiar radioaktywności); Filar F. 2014c (informacja o pomiarach, dane morfometryczne); Filar F. 2014e (Uzupełnienia do dotychczas publikowanej historii eksploracji jaskini).
|
Materialy archiwalne |
Zwoliński, S. 1953 (o młodych ruchach tektonicznych); [Siarzewski, W., Zwolińska, Z.] 1986 (szkice terenowo-pomiarowe z lat 1934, 1949, 1950; plany w skali 1:200, 1:400 i 1:500; przekroje 1:500; mapa Organów z naniesionymi planami Mroźnej i Zimnej); Grodzicki, J. i in. 1999 (zmiany antropogeniczne).
|
Autorzy opracowania | Filip Filar, Jerzy Grodzicki |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2014 |
Grafika, zdjęcia | plan przekrój |