Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Ciasny Awen
Inne nazwy
Nr inwentarzowy J.Olk.I-08.103
Region Wyżyna Śląsko-Krakowska
Współrzędne WGS84 λ: 19°43′11,92″, φ: 50°11′43,31″
Gmina Jerzmanowice-Przeginia (gm. wiejska)
Powiat krakowski
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Prywatny | Park krajobrazowy Dolinki Krakowskie
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu ku górze
Pozostałe otwory 2 - ku górze.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 456
Wysokość względna [m] 83
Głębokość [m] 37,20
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 37,20
Długość [m]
w tym szacowane [m]
150
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Wyżyna Olkuska, Stara Wieś, Dolina Szklarki, Bukowa Góra.
Opis drogi dojścia do otworu
Od skrzyżowania szosy biegnącej dnem doliny z drogą wiodącą do Kolonii Zachodniej (z okolicy dawnego kamieniołomu) podchodzimy tą drogą około 250 m, za ostatnie zabudowania Starej Wsi po lewej stronie. Nieco dalej skręcamy na lewo w drogę polną, przechodzącą w leśną, która prowadzi do Kalwarii pod wielkim krzyżem na szczycie Bukowej Góry (w miejscu rozwidlenia wybieramy prawy wariant). Po minięciu Szerokiego Awenu J.Olk.I-08.108 skręcamy na lewo i nie dochodząc do szczytu trawersujemy zbocze pod skałami ku SW nieco poniżej krzyża. Ścieżka wyprowadzi nas na południowy stok góry, do przełęczy nad płytkim żlebem. Stąd idziemy drogą polną kilkanaście metrów na prawo (ku W) i za małym żebrem skalnym widocznym po lewej stronie kilkanaście metrów w dół. Tu, w pobliżu granicy lasu, odnajdujemy trzy leje krasowe ukryte w trawie. Wszystkie prowadzą do Ciasnego Awenu, lecz górne są zamknięte rumoszem, tylko dolny jest dostępnym otworem. Dojście bez trudności. Zwiedzanie jest trudne, uciążliwe i niebezpieczne ze względu na ciasnotę, zaciski (ZII i ZIII) oraz zagrożenie oberwaniem zaklinowanych w szczelinie głazów (szczególnie po deszczach); użycie liny i sprzętu jaskiniowego jest przydatne.
Opis jaskini

Otwór stanowi wylot płytkiego leja krasowego o średnicy kilkadziesiąt centymetrów. Z jego dna w głąb jaskini prowadzi wąska (około 0,3 m) szczelina. Opis wg Nowaka (1996): „Za otworem ciasny korytarzyk prowadzi nad 15-to metrowej głębokości szczelinę. Na tym odcinku znajduje się zacisk, szczególnie uciążliwy przy powrocie. W kierunku NE dno opada jednocześnie zwężając się i uniemożliwiając dalszą penetrację (uwaga: zwiedzanie tej części jaskini jest bardzo niebezpieczne ze względu na wąskość szczeliny unieruchamiającą całe ciało). W kierunku SW szczelina kontynuuje się przez poziomy zacisk (Z III) i pionowy (Z I) doprowadza do 12-to metrowej studni (uwaga: za zaciskiem nagłe rozszerzenie). [Autor dodaje w uwagach, że ww. zacisk Z III wydaje się najbardziej uciążliwy w całej jaskini, a Z I nie zatrzymuje zwiedzającego na dłużej – przyp. I. Luty]. Odtąd szczelina jest już obszerna (60-80 cm), a dno jaskini stanowi salka powstała na styku dwóch szczelin. Właściwe dno jaskini (-37 m) znajduje się w szczelinie ku NE. W kierunku ku SW dno próżni wznosi się do 28 m, a w górę prowadzi komin z kilkoma odgałęzieniami, rozwinięty oczywiście na tej samej szczelinie. Najwyższy punkt sięga poziomu ok. -9.0 m i znajduje się 5 metrów pod powierzchnią terenu”.

Opisywany obiekt powstał na szczelinach ciosowych w wapieniach górnej jury. Główna szczelina rozwinięcia jaskini, rozwarta grawitacyjnie, ma generalny przebieg NE-SW. Rozszerza się ona w głąb wzgórza i w kierunku SW. Kolejne poziomy i półki utworzone są z zaklinowanych w niej want. Powstanie tej jaskini i wielu innych w okolicy związane jest z zachodzącymi na stromych zboczach ruchami masowymi. Do ich rozwoju przyczyniły się tutaj: intensywna erozja boczna, głębokie wcięcie doliny, lokalne wykształcenie skał oraz istnienie szczelin ciosowych. Wzdłuż nich następowało zsuwanie mas skalnych, co doprowadziło do rozwarcia szczelin i powiększania pustek. Udział procesów krasowych w tworzeniu jaskini jest znikomy.

Na ścianach gdzieniegdzie widać odciski amonitów oraz wypreparowane przez kras zkalcyfikowane gąbki krzemionkowe. Wg Nowaka (1996b) i innych eksploratorów skromna szata naciekowa występuje w dolnej części jaskini. Stanowią ją polewy (szczególnie ładne w nowych partiach), małe stalaktyty i makarony oraz mleko wapienne. Ciekawą formą jest Kropielnica znajdująca się w Szerokiej Salce. Wilk (1976) podaje, że na ścianach występują polewy koloru białego zbudowane z naprzemianległych warstw kalcytu i lublinitu skalenoedru. Na tle białych polew wyróżniają się nieregularne wyrostki koloru brązowego, są też nacieki z kalcytu grubokrystalicznego stosunkowo dużych rozmiarów.

Na dnie jaskini zalega rumosz wapienny niekiedy scementowany polewą kalcytową i większe głazy, miejscami występuje namulisko gliniaste, a w leju przy otworze - gleba. Nowak (2003) podał uwagę o wyniesieniu worka z martwymi kotami z korytarza wsptępnego.

Jaskinia jest wilgotna, wyczuwa się w niej lekki przewiew. Zimą wydobywa się z otworu i pozostałych lejów ciepłe powietrze, które wytapia śnieg. Światło sięga do kilku metrów.

Przy otworach lejów krasowych rozwija się roślinność kwiatowa, gównie rośliny zielne, bluszcz, kopytnik, paprocie, mchy oraz glony i porosty, które sięgają w głąb szczeliny. Drzewa liściaste rosną nieco dalej, lecz liście wiatr przywiewa do lejów.

Faunę reprezentują nieliczne owady troglokseniczne oraz nietoperze. Nowak (1996b) podaje, że 10 lutego 1996 r. w jaskini hibernowało 5 podkowców małych (partie za ostatnim zaciskiem, gdzie zaznacza się większa izolacja od środowiska zewnętrznego). Nowak i Grzywiński (2007, 2012) podają wyniki spisów nietoperzy.

Historia badań
Historia eksploracji

Jaskinię odkryli A. Górny i J. Małota w styczniu 1970 roku po odgruzowaniu leja krasowego (Górny 1970). Pierwszy opis inwentarzowy jaskini i przekrój wg stanu z 1970 r. czyli do około 30 m opublikował Szelerewicz (1971). Najniższe partie zostały odkryte przez W. Wilka 16 września 1973 roku (w akcji wzięło udział 10 osób lecz tylko jedna dotarła do dna). Wilk (1976) zamieścił opis tej akcji eksploracyjnej, zawarł też uwagi o genezie jaskini, perspektywie dalszych odkryć, naciekach i namulisku). Szelerewicz i Górny (1986) opublikowali opis inwentarzowy jaskini podając długość 90 m i głębokość 35 m oraz przekrój wykonany przez M. Czepiela w 1978 r. Nowak (1996b) zamieścił uwagę, że odwrócono kierunki przebiegu szczeliny NE-SW zarówno na tym przekroju jak i w opisie). W dniu 10 lutego 1996 A. Przeniosło, J. Kućmierz i J. Nowak wspięli się odkrywając najnowsze partie jaskini. Nowe pomiary całego awenu wykonali oni w dniu 11.05.1996 r.

W ostatnim okresie obiekt został umieszczony jako jeden z punktów na Małopolskim szlaku Geoturystycznym.

Historia dokumentacji

Nowak (1996b) publikuje własny plan i przekrój, a w 1999 r. (Nowak 1999c) przedstawił notatkę o kierunkach eksploracji jaskiń na linii Ciasny Awen-Szeroki Awen oraz zestawienie planów. Nowak (2008) wymienia Ciasny Awen w spisie jaskiń doliny Szklarki, podaje długość 150 m i deniwelację -37,2 m oraz lokalizuje na mapce. W dniu 12.07.2014 r. I. Luty przeprowadziła pomiary położenia otworu za pomocą GPS Garmin eTrex (skorygowane na mapie (http://mapy.geoportal.gov.pl), wykonała fotografie otworu, a 25.10.2014 r. obserwacje w górnej części jaskini, natomiast aktualizację wykonała w dniu 15.01.2018r.

Plan i przekrój wg J. Nowaka.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Górny A. 1970c (notatka o odkryciu jaskini); Szelerewicz M. 1971a (opis i przekrój inwentarzowy wg stanu z 1970 r.); Wilk W. 1976 (opis akcji odkrywczej z 16.11 1973 r., uwagi o genezie, perspektywie odkryć, naciekach i namulisku ); Górny A. 1985 (omawia problemy eksploracyjne, sugeruje istnienie systemu Ciasny Awen-Szeroki Awen); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (opis inwentarzowy, przekrój wykonany przez M. Czepiela w 1978); Nowak J. 1996b (opis inwentarzowy, plan i przekrój); Nowak J. 1999c (notatka o kierunkach eksploracji jaskiń na linii Ciasny Awen-Szeroki Awen oraz zestawienie planów); Nowak J. 2003a (wzmiankuje); Nowak J., Grzywiński W. 2007 (wyniki spisu nietoperzy 2003-2017); Nowak J. 2008 (wymienia w spisie jaskiń doliny Szklarki, podaje długość 150 m i deniwelację -37,2 m, lokalizuje na mapce); Nowak J., Grzywiński W. 2012 (wyniki spisu nietoperzy 2008-2012); Jaskinie Wyżyny Olkuskiej 2018b (plan i opis inwentarzowy).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Izabella Luty, Jakub Nowak
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2018
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki otwory Podgląd grafiki otwór Podgląd grafiki plan Podgląd grafiki przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie