Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Tam idziemy na zachód, przez łąkę na zalesione zbocze. Obszerna studnia znajduje się około 30 m od granicy lasu. Wejście do jaskini wymaga pokonania 5 metrowego progu, częściowo skalnego, który szczególnie po deszczu może być trudny do przejścia, należy więc przy schodzeniu zabezpieczyć się używając liny do asekuracji.

Jaskinia to studnia krasowa na płaskim, zalesionym, północnym zboczu Góry Zelce. Jej maksymalna głębokość wynosi 5,5 m. Ściany od W i E są pionowe, ściana S częściowo przewieszona, a południowa to 5 metrowy, częściowo skalny, stromy próg. Dno jest nierówne, nachylone do środka, ku S pokryte gruzem wapiennym z fragmentami brył kalcytu. Studnia na górze ma wymiary 8 x 5 m. a na dnie 4 x 2,5 m. Z dna studni niski na 1 m, dwumetrowy przełaz doprowadza do poprzecznego korytarza o długości 9,5 m, rozwiniętego na pionowym pęknięciu i fudze międzyławicowej. Występują w nim 3 duże kotły wirowe rozwinięte w stropie, osiągające 2,5 m wysokości i 1 m średnicy. Na końcach korytarza znajdują się kominki, rozwinięte na szczelinach o wysokości 2,7 m. Dno pokrywa gruz wapienny, bryły skruszonych polew naciekowych i duże płyty wapienne. Korytarz o szerokości do 2,5 m przechodzi ku południowi w 1,5 m studnię zasypaną gruzem i blokami wapiennymi. Ściany korytarza są bardzo skorodowane, z licznymi wżerami i jamami (gąbczastość krasowa), miejscami występują resztki polew z krystalicznego kalcytu.

Jaskinia o genezie krasowej powstała w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford). Na ścianach występują liczne formy erozyjne, powstałe w warunkach freatycznych, takie jak kotły wirowe w stropie korytarza, liczne jamy, kanały i gąbczastość krasowa. Widoczny jest wyraźny związek ich genezy z pionowym pęknięciem o kierunku W-E. Jaskinia stanowi fragment większego systemu kanałów cyrkulacji krasowej obecnie niedostępnych, ich istnienie potwierdziły badania geofizyczne.

Nacieki w jaskini w większości zostały zniszczone przez wydobycie kalcytu a później brekcji zawartej w warstwach polewy naciekowej. Niewielkie stalaktyty znajdują się pomiędzy płytami wapienia w korytarzu. Na ścianie zachodniej w studni wejściowej zachowały się resztki poziomych warstw polewy naciekowej ze słupami grubokrystalicznego kalcytu.

Namulisko z jaskini zostało prawie w całości usunięte. Obecnie na dnie studni znajduje się gruz wapienny z okruchami nacieków i szczątkami organicznymi, a głębiej większe bloki i płyty wapienne z gruzem.

Wyeksploatowane namulisko miało około 8 m miąższości, w nim znajdowały się 4 warstwy kalcytu naciekowego i czerwonych ilastych piaskowców zawierające niezwykle bogatą, plioceńską faunę - głównie drobnych kręgowców. Wydobyty materiał opracowywany przez wiele lat był podstawą do powstania wielu publikacji. Z całego profilu geologicznego opracowano ponad 100 gatunków kopalnych kręgowców lądowych. Na stanowisku Węże I (wczesny pliocen - Ruscinian, MN 15, późny pliocen - Villanian, plejstocen) stwierdzono występowanie szczątków: Amphibia, Reptilia, Aves, Insectivora, Chiroptera, Lagomorpha, Rodentia, Carnivora, Perissodactyla, Artiodactyla.

Jaskinia jest wewnątrz wilgotna. W studni na dnie wyczuwa się przewiew. Światło sięga dna studni.

Na ścianach wejściowej studni i częściowo jej dnie występują mchy i porosty. Niezwykle licznie występuje zanokcica skalna Asplenium trichomanes L.

Wewnątrz zaobserwowano pajęczaki i szczerbówkę ksieni Scoliopteryx libatrix (09.2008 r.).

Jaskinię odkryto podczas poszukiwań kalcytu w 1933 roku, kiedy to na gruncie gospo-darza Rocha Jarząba odkryto kocioł krasowy wypełniony „skamieniałymi kośćmi”. Powiadomiony o tym został geolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego Jan Samso-nowicz, który wydobył stamtąd, w tym samym roku, około 11 ton brekcji kostnej, którą zdeponowano w Muzeum Ziemi w Warszawie. W latach 1951 i 1952 wydobyta została reszta warstw z brekcją kostną przez pracowników Zakładu Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Pozostała po wykopaliskach studnia, niezabezpieczona trwa do czasu sporządzania aktualnej inwentaryzacji.

Pierwszy plan i opis inwentarzowy opublikował Szynkiewicz (1971b). Aktualną dokumentację sporządzili we wrzesniu 2008 r. A. Górny i M. Szelerewicz.
Plan opracował M. Szelerewicz.

Samsonowicz J. 1934 (opis i plan jaskini, profil namuliska, pierwszy opis osadów i fauny); Kowalski K. 1951 (wzmianka o odkryciu i krótki opis jaskini); Stach J. 1951 (Arctomeles pliocaenicus nowy rodzaj i gatunek z rodziny borsukowatych ze stanowiska Węże 1); Kowalski K. 1956 (kretowate: Talpini m.in. ze stanowiska Węże 1); Młynarski M. 1953 (żółw błotny Emys orbicularis (L.) ze stanowiska WE I); Stach J. 1953 (Ursus wensensis, nowy gatunek niedźwiedzia plioceńskiego ze stanowiska Węże 1); Stach J. 1954 (jenoty w pliocenie Polski m.in. ze stanowiska Węże 1); Młynarski M. 1955 (plioceńskie żółwie ze stanowiska WE I); Młynarski M. 1956b (nowy gatunek plioceńskiego żółwia Emys orbicularis wermuthi ze stanowiska WE I); Stach J. 1957 (Agriotherium intermedium nowy gatunek niedźwiedziowatych z plioceńskiej brekcji ze stanowiska Węże 1); Czyżewska R. 1958 (zęby nosorożca Dicerorhinus ze stanowiska Węże 1); Sulimski A., Kowalski K. 1958 (kretowane: Talpini m.in. ze stanowiska WE 1); Czyżewska R. 1959 (jeleniowate z plioceńskiej brekcji ze stanowiska Węże 1); Kowalski K. 1959a (plioceńskie ssaki Polski m.in. ze stanowiska Węże 1); Stach J. 1959 (łasicowate Mustelinae z plioceńskiej brekcji ze stanowiska Węże 1); Sulimski A. 1959 (nowy gatunek jeża plioceńskiego Erinaceus samsonowiczi, krety, desmany i ryjówki ze stanowiska WE 1); Czyżewska R. 1960 (nowy gatunek jelenia rodzaju Cervocerus Khomenko ze stanowiska Węże 1); Kowalski K. 1960a (chomikowate i nornikowate ze stanowiska paleonto-logicznego w jaskini); Kowalski K. 1962 (plioceńskie nietoperze ze stanowiska WE 1); Młynarski W, 1960 (plioceńskie płazy bezogonowe Pliobatrachus langhae); Kowalski K. 1961 (opis plioceńskiej fauny z jaskini i na jej podstawie przedstawiony obraz fauny w Polsce przed epoką lodową); Młynarski M. 1961 (plioceńskie płazy m.in. ze stanowiska Węże I); Stach J. 1961 (drapieżne z brekcji plioceńskiej ze stanowiska Węże 1); Młynarski M. 1962 (płazy pliocenu m.in. ze stanowiska Węże I); Sulimski A. 1962a (ssaki owadożerne pliocenu m.in. ze stanowiska Węże 1); Sulimski A. 1962b (przy opisywanej, plioceńskiej, faunie ze stanowiska Węże II odniesienia do fauny ze stanowiska Węże I); Sulimski A. 1962c (dwa nowe gatunki plioceńskich gryzoni ze stanowiska Węże 1); Sulimski A. 1962d (plioceńskie zającowate i gryzonie ze stanowiska Węże 1); Kowalski K. 1964 (m.in. plioceńskie nietoperze ze stanowiska WE 1); Sulimski A. 1964 (plioceńskie gryzonie z osadów w jaskini); Sych L. 1964 (plioceńskie zajęczaki m.in. ze stanowiska Węże 1); Sych L. 1965 (plioceńskie Leporidae m.in. ze stanowiska Węże 1); Sulimski A., Jakubowski G. 1967 (historia odkrycia, krótki opis jaskini, fauna ze stanowiska i jej znaczenie dla poznania fauny pliocenu, podkreślenie jej dużej wartości); Sych L. 1967 (plioceńskie zajęczaki m.in. ze stanowiska Węże 1); Czyżewska R. 1968 (jeleniowate ze stanowiska Węże 1); Czyżewska R. 1969 (plioceński jenot ze stanowiska Węże 1); Ryziewicz, Z. 1969 (niedźwiedzie plioceńskie m.in. ze stanowiska Węże 1); Kowalski K. 1970 (kopalne ssaki Polski m.in. machajrodonty ze stanowiska Węże 1); Rzebik-Kowalska B. 1971 (plioceńskie jeżowate Erinaceidae i desmany Desmaninae m.in. ze stanowiska Węże 1); A. Szynkiewicz 1971a (usytuowanie jaskini na Górze Zelce, nadmienia, że słusznym byłoby używanie nazwy Jaskinia Samsonowicza a nie Węże I); Szynkiewicz A. 1971b (inwentarzowy opis jaskini, plan); Głazek J. 1973 (profil osadów, opis stanowiska jako reperowego mimo braku pozostawionego świadka); Janossy, D. 1974 (plioceński ptaki m.in. ze stanowiska Węże 1); Rzebik-Kowalska B. 1975 (ryjówkowate, Soricidae m.in. ze stanowiska Węże 1); Głazek J. i in. 1976 (pozycja stratygraficzna stanowiska WE I); Rzebik-Kowalska. 1976 (ryjówkowate Soricidae m.in. ze stanowiska Węże 1); Skoczeń, S. 1976 (kretowate: nowy gatunek Condyllura kowalskii z Wężów 1); Młynarski M. 1977 (traszka Triturus cristatus [Laurenti, 1758], żółwie m.in. ze stanowiska WE I); Czyżewska T. 1978 (Arctomeles pliocaenicus Stach [łasicowate] ze stanowiska Węże 1); Sanhíz (F.) B., Młynarski M. 1979 (plioceńskie płazy m.in. ze stanowiska WE I); Sulimski A. i i9n.. 1979 (m.in. plioceńskie nietoperze ze stanowiska WE 1); Głazek J., Szynkiewicz A. 1980 (wymieniona wśród stanowisk mioceńsko-plioceńskiej fauny kręgowców); Głazek J. i in. 1980 (opis stanowiska, krótkie podsumowanie wyników badań fauny i osadów, profil osadów); Skoczeń, S. 1980 (kretowate: Condylurini i Scaotonychini m.in. ze stanowiska Węże 1); Sych L. 1980 (plioceńskie zającowate m.in. ze stanowiska Węże 1); Czyżewska T. 1981a (psowate ze stanowiska Węże 1); Czyżewska T. 1981b (łasicowate ze stanowiska Węże 1); Rzebik-Kowalska B. 1981 (ryjówkowate Soricidae m.in. stanowiska Węże 1); Czyżewska T. 1982 (jeleniowate ze stanowiska Węże 1); Sanhíz, B. 1983 (plioceńskie płazy m.in. ze stanowiska WE I); Młynarski M. 1984 (kopalne żółwie Polski m.in. ze stanowiska WE I); Reumer J.W.F. 1984 (plioceńskie ryjówkowate Soricidae m.in. ze stanowiska Węże 1); Szyndlar Z. 1984 (kopalne węże m.in. ze stanowiska Węże 1); Czyżewska T. 1985 (plioceńskie zajęczaki ze stanowiska Węże I); Rϋmke C.G. 1985 (kopalne desmany m.in. ze stanowiska Węże 1); Wolsan M. i in. 1985 (kopalne kunowate m.in. ze stanowiska Węże 1); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (w pełnym wykazie jaskiń pozycja VI.D.10); Wolsan M. 1986 (plioceńskie kuny [Martes] m.in. ze stanowiska Węże 1); Wołoszyn B.W. 1988 (plioceńskie nietoperze m.in. ze stanowiska WE 1); Głazek J. 1989 (profil osadów); Kowalski K. 1989 (praca zbiorowa omawiająca plioceńską faunę kręgowców Polski m.in. ze stanowiska Węże I); Bocheński Z. 1989 (ptaki trzeciorzędowe, m.in. ze stanowiska WE1); Czyżewska T. 1989 (parzystokopytne neogenu Polski m.in. ze stanowiska WE1); Kubiak H. 1989 (nieparzystokopytne neogenu i czwartorzędu Polski m.in. ze stanowiska WE1); Młynarski M. Szyndlar, Z. 1989 (płazy i gady neogenu i czwartorzędu Polski m.in. ze stanowiska WE1); Nadachowski A. 1989 (kopalne gryzonie z pliocenu Polski m.in. ze stanowiska WE1); Nadachowski A., Pawłowski J., Stworzewicz E. 1989 (WE1 w tabeli korelacji faun lądowych trzeciorzędu w Polsce, w wykazie stanowisk); Lindner L. 1992 (fauna wczesnoplioceńska zon 14 - 15 m. in. ze stanowiska Węże 1); Rzebik-Kowalska B. 1989a,b (kopalne ssaki owadożerne z miocenu i pliocenu Polski m.in. ze stanowiska WE1); Wolsan M. 1989 (drapieżne i zajęczaki pliocenu Polski m.in. ze stanowiska WE1); Wołoszyn B.W. 1989 (nietoperze pliocenu i wczesnego plejstocenu Polski m.in. ze stanowiska WE1); A. Szynkiewicz 1994 (opis dojścia, krótki opis jaskini i charakterystyka wydobytej z niej plioceńskiej fauny); Jaskinie Wyżyny Wieluńskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy).

Kontny M. 1977 (w projekcie urządzenia rezerwatu Węże); Szynkiewicz A. 1993 (opis jaskini, plan i przekrój, profil i szczegółowy opis osadów, szczegółowy wykaz fauny oznaczonej ze stanowiska); Szynkiewicz A. 1995 (opis jaskini, plan zabezpieczenia [m.in. projekt założenia drabiny metalowej], plan i przekrój jaskini, plan stanowiska paleontologicznego, 2 fotografie).