Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia pod Zamkiem
Inne nazwy Niżnia pod Zamkiem, Groby, Ziobrowa, Zbiorowa, Koliba Niższa
Nr inwentarzowy T.E-08.01
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°51′53,03″, φ: 49°14′15,57″
Gmina Kościelisko (gm. wiejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu NE
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1186
Wysokość względna [m] 105
Głębokość [m] 0
Przewyższenie [m] 10,80
Deniwelacja [m] 10,80
Długość [m]
w tym szacowane [m]
123
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Dolina Kościelska, na lewym orograficznie zboczu Wąwozu Kraków, w opadającym ku północy ramieniu Zbójnickiej Turni.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Od miejsca, w którym z dna Wąwozu Kraków odchodzi na lewo szlak do Smoczej Jamy T.E-08.07, idziemy jeszcze 20 m w górę wąwozu i skręcamy na prawo. Trawiastą półką biegnącą ukośnie u stóp przewieszonych skał, dostajemy się na strome, lesiste zbocze. Idziemy nim w pobliżu skał około 15 min. do góry niewyraźną percią, aż do miejsca, skąd widać na prawo skalne żebro odchodzące od turni w grzbiecie Żaru, a na lewo, w górze, częściowo zasłoniętą smrekami ścianę, w której znajduje się otwór Jaskini Poszukiwaczy Skarbów T.E-08.18. Skręcamy na prawo i trawersujemy stromy, zalesiony stok. Po kilkudziesięciu metrach omijamy dołem wspomniane żebro. Dalej trawersujemy poziomo do podnóża następnego żebra w grani. Jest ono zalesione i zakończone od NE strony przewieszoną turnią. U jej podstawy znajduje się otwór Jaskini Pod Zamkiem. Można też do niego dojść zwierzęcymi perciami wprost z dna Wąwozu Kraków. Droga wiedzie od pierwszego rozszerzenia wąwozu do góry, przy prawym orograficznie ograniczeniu żlebu. Dojście i zwiedzanie bez trudności.
Opis jaskini

Otwór jest półokrągły, ma około 10 m szerokości i ponad 6 m wysokości. Przed nim rozciąga się trawiasta płaśń ograniczona skałami. Przy północno-zachodnim skraju otworu, w grzędzie skalnej, widać okno, a za nim krótki tunel, przebijający ją na wylot.

Wchodzimy do obszernego przedsionka z dużą wantą po prawej stronie. Dalej wiedzie wygodny, prosty korytarz. Dochodzimy nim po około 20 m do 1,5-metrowego pochyłego, skalnego progu, za którym korytarz opada niebawem małym stopniem (0,4 m). Przed progiem odchodzi na lewo bardzo ciasna, częściowo zagruzowana i zamulona odnoga (z zaciskiem 0,2 m). Zakręca ona zaraz na prawo i łączy się z głównym korytarzem przy wspomnianym już stopniu. Za połączeniem, ku SE widać szeroką i niską nyżę, zamuloną na końcu, a nieco dalej, w stropie, dwa bardzo ciasne kominki. Wspinamy się kominem położonym bliżej następnej odnogi. Po 7 m przełamuje się on i opada pochylnią do salki z kilkoma odgałęzieniami. Najdłuższe z nich wiedzie ku S do następnego rozszerzenia, za którym ciąg rozwidla się na krótkie odnogi (dłuższa z nich jest zakończona zamuloną rurą). Na przełamaniu komina, ku S prowadzi też niedostępna szczelina, a nad pochylnią zaczyna się krótki komin zakończony niedostępną, mleczną rurą, prowadzącą do powierzchni. Parte nad kominem opisano na podstawie Nowaka (2009a).

Wracamy do głównego ciągu. Wkrótce na prawo, do góry odgałęzia się myty korytarzyk o kształcie rury, uchodzący po około 7 m oknem w ścianie do głównego korytarza, nad progiem o wysokości 0,9 m. Następuje zwężenie ciągu. Po 6 m w prawej ścianie widać ujście 1,5-metrowej ślepej studzienki, a 12 m dalej, korytarz zwężający się w ciasną szczelinę zablokowany jest całkowicie namuliskiem.

Jaskinia powstała na szczelinie o kierunku 220° w wapieniach malmo-neokomu wierchowej serii autochtonicznej. Wójcik (1966a, 1968) zalicza ją do V piętra jaskiń spośród sześciu jakie wyróżnia w Wąwozie Kraków. Ściany jaskini są nierówne i zwietrzałe, w stropie widać okrągłe zagłębienia.

Występują nacieki grzybkowe i mleko wapienne. Wg Nowaka (2009a) w partiach nad kominem dominuje mleko wapienne, występują też polewy i ciekawe formy błotne.

Namulisko buduje głównie gruz wapienny i glina, a we wstępnych partiach gleba oraz martwica. Domieszkę stanowi materiał allochtoniczny, w którym wg Wójcika (1960b) dominują piaskowce seisu i kajpru oraz kwarc, częściowo w postaci silnie scementowanych nacieków.

Jaskinia jest zwykle sucha. Wg obserwacji Nowaka (2009a) poniżej pochylni nad kominem jest wszędzie wilgotno. Światło bezpośrednie sięga do progu, odbite – kilkanaście metrów dalej. Przewiewu w głównym ciągu nie wyczuwa się, natomiast wg Nowaka (2009a) jest wyraźny ciąg powietrza od komina do jego niedostępnych kontynuacji. Kowalski (1953a) podaje, że temperatura na końcu szczeliny w dniu 6.04.1950 r. wynosiła 3,8°C.

We wstępnej części korytarza (do progu) bogato reprezentowane są rośliny kwiatowe oraz mchy, wątrobowce i paprocie, na ścianach widać mchy i porosty.

W grocie występują komary, chruściki i pająki oraz motyle Triphosa dubitata, a przy otworze ślimaki. Kowalski (1955a) wzmiankuje o znalezieniu 6.04.1950 r. trogloksena Bomolocha obesalis Tr. Nowak (2009a) podaje wyniki wieloletniego monitoringu nietoperzy prowadzonego przez niego oraz K. Piksę. Stwierdzili oni zimowanie następujących gatunków: Myotis mystacinus/brandtii (nocek wąsatek/Brandta), Myotis daubentonii (nocek rudy), Eptesicus nilssonii (mroczek pozłocisty, Plecotus auritus (gacek brunatny).

Historia badań

Żmuda (1915a, 1916a, 1930) opisuje florę jaskini, a Györffy (1924) i Wiśniewski (1935) omawiają materiały botaniczne zebrane przez Żmudę. Kowalski (1955b) opisał faunę groty, a Wójcik (1960b, 1966a) zbadał jej namuliska.

Historia eksploracji

Jaskinia znana była od dawna góralom oraz poszukiwaczom skarbów i turystom. Stanowiła zawsze doskonałe miejsce do biwakowania i często jest zwiedzana. W przedsionku widać znaki i napisy naskalne. Na zachodniej ścianie są to nieczytelne rysunki, strzałki oraz podpis z datą: Hieronim Siera 1869; na wschodniej ścianie – późniejsze podpisy, m.in. z 1936 r. W 1882 r. zwiedził jaskinię Ossowski, opisując ją następnie pod nazwą Koliba Niższa. W trzy lata później nastąpiło powtórne odkrycie przez Pawlikowskiego, który również opisał jaskinię, nadając jej nazwę Niżnia pod Zamkiem. Pod tą nazwą wymieniają ją Wrzosek (1933) i Fleszarowa - Danysz (1933), natomiast Żmuda (1915a, 1916a, 1930) omyłkowo nazywa ją Grobami. Błąd ten powtórzyli Györffy (1924) i Wiśniewski (1935). Szokalski (1934) przy opisie również błędnie podaje nazwę Ziobrowa. Pod tą też nazwą grota występuje we wszystkich wydaniach przewodnika T. i S. Zwolińskich oraz na mapie WIG (1938), na której nazwę przekręcono na „Zbiorowa”.

Historia dokumentacji

Plan jaskini w skali 1:200 (niedatowany) sporządził S. Zwoliński pod nazwą Jaskinia Wyżnia pod Zamkiem. Ten nieopublikowany plan był przechowywany w archiwum domowym braci Zwolińskich (aktualnie w Muzeum Tatrzańskim).
Plan i opis inwentarzowy datowany na 6.04.1950 r. zamieścił Kowalski (1953a), używając nazwy Jaskinia pod Zamkiem. W ramach inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ I. Luty przy współpracy M. Kowalskiej, M. Kropiwnickiej i in. w dniu 16 września 1987 r. oraz w lipcu 1993 r. i 1994 r. sporządziła dokumentację jaskini. Pomiary wykonano w 1994 r. przy pomocy taśmy parcianej i busoli Meridian. Fuja (2003) w dniu 15.12.2002 r. odkrył na końcu ciągu głównego drugi otwór i ocenił długość jaskini na 100 m. Długość podał on bez pomiarów nowego ciągu, a wg innych, niepublikowanych informacji, odkryto wtedy tylko 5 m. Drugi otwór aktualnie znów jest zasypany. W styczniu 2009 r. J. Nowak wspiął się 7-metrowym kominem i drogę na pochylni zagrodziły mu zaklinowane wanty. Na przełamaniu komina znalazł dwie monety z lat sześćdziesiątych (problem znany był od dawna). W dniu 23.05.2009 r. wraz z M. Romańskim zrzucili wanty i dotarli do końca partii nad kominem, sporządzili też ich dokumentację (pomierzono wówczas 38 m). Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty, o partie nad kominem uzupełnił J. Nowak.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Ossowski G. 1883a (opisuje jako Kolibę Niższą); Ossowski G. 1883b (streszczenie poprzedniego); Pawlikowski J.G. 1887 (opis); Żmuda A. 1915a (opis wstępnej części i roślinności pod nazwą Groby); Żmuda A. 1916a (jak w poprzedniej pracy); Györffy J. 1924 (nowe oznaczenia mchów ze zbiorów Żmudy); Zwolińscy T. i S. 1925 (opis drogi i wzmianka pod nazwą Ziobrowej); Zwolińscy T. i S. 1927 (ditto); Zwolińscy T. i S. 1930 (ditto); Żmuda A. 1930 (wzmianka o mchach); Fleszarowa - Danysz R. 1933 (wymienia); Wrzosek A. 1933 (wzmianki); Szokalski J. 1934 (droga i opis jako Ziobrowej); Wiśniewski P., (rewizja oznaczeń mchów zebranych przez Żmudę); Zwoliński T. 1937 (droga i opis jako Ziobrowej); WIG Tatrzański Park Narodowy, 1938 (lokalizacja na mapie 1:20.000 jako Zbiorowej); Kowalski K. 1953a (plan i opis inwentarzowy); Kowalski K. 1955a (fauna, niektóre dane morfometryczne); Zwoliński S. 1955b (wzmianka o genezie); Zwoliński T. 1958 (ogólny opis); Guzik K. 1959 (lokalizacja otworu pod nazwą Zbiorowa na mapie geologicznej 1:10.000); Wójcik Z. 1960b (opis osadów); Zwoliński S. 1961 (wzmianka o historii poznania, lokalizacja na mapce); Wójcik Z. 1966a (opis osadów, niektóre dane morfometryczne i geologiczne, lokalizacja na mapce); Wójcik, Z. 1968 (geneza, lokalizacja na mapce); Wójcik Z. 1969a (lokalizacja na mapce geologicznej, niektóre dane morfometryczne i geologiczne); Parma C., Rajwa A. 1978 (wzmianki o historii poznania); Parma, C. 1980 (wzmianki o historii poznania); TATRY POLSKIE 1984 (błędna lokalizacja na mapie 1:10.000 bez nazwy); Gradziński R. i in. 1985a (lokalizacja na mapie, dane morfometryczne); Wiśniewski W.W. 1990 (znaki naskalne); Wiśniewski W.W. 1993 (o znakach naskalnych); Zwoliński S. 1993 (wzmiankuje o zwiedzaniu w 1939 r. i 1944 r.); Jaskinie TPN 1994 (plan i opis inwentarzowy); Fuja D. 2003 (informacja o odkryciu drugiego otworu, długość i deniwelacja jaskini); Cywiński W. 1996 (wzmianka o położeniu i dojściu w przewodniku szczegółowym); Nowak J. 2009a (uzupełniony plan, opis nowych partii, fauna).
Materialy archiwalne
Wójcik, S. 1959 Inwentarz jaskiń tatrzańskich (wymienia); [Siarzewski, W., Zwolińska, Z.] 1986 (plan 1:200 S. Zwolińskiego, niedatowany, archiwum Zwolińskich).
Autorzy opracowania Izabella Luty
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie