Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia pod Wantą
Inne nazwy Litworowy Dzwon
Nr inwentarzowy T.E-12.03
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°54′41,26″, φ: 49°14′26,28″
Gmina Kościelisko (gm. wiejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu SSW
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1793,30
Wysokość względna [m] 190
Głębokość [m] 158
Przewyższenie [m] 14
Deniwelacja [m] 172
Długość [m]
w tym szacowane [m]
520
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Dolina Miętusia, na prawym orograficznie zboczu Doliny Litworowej, w połowie najbardziej południowego pasma skałek Ratusza Miętusiego, z prawej (or.) strony drugiego, idąc od północy, żlebiku, nad małym, rosnącym w poprzek żlebu płatem kosówki.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Od niebieskiego szlaku prowadzącego z Doliny Miętusiej na Małołączniak idziemy wzdłuż kontaktu wapieni z krystalinikiem na orograficznie prawy skraj wybitnej depresji opadającej ku żlebowi, którym prowadzi szlak. Następnie trawersujemy początkowo po grubym piargu, a dalej po trawiastej półce na siodełko w grzędzie ograniczającej wspomnianą depresję, od następnej, opadającej już do Dolinki Litworowej. Stąd idziemy w górę na następne siodełko, z którego otwiera się widok na strome zbocze, porośnięte po prawej orograficznie stronie kosówką (około 100 m niżej zbocze to przekształca się w szeroki żleb). Przechodzimy nad ogromnym płatem kosówki i schodzimy w dół – tu napotykamy otwór jaskini. Dojście bez trudności, w czasie mgły mylące, zwiedzanie wymaga sprzętu.
Opis jaskini

Otwór jaskini, soczewkowatego kształtu o wymiarach 1,2x5 m, jest doskonale widoczny z Koziego Grzbietu. W dolnej części otworu zaklinowana jest płyta wapienia dolomitycznego dużych rozmiarów (2x1,5 m), od której pochodzi nazwa jaskini. Trawersując ku wschodowi szczeliną w stropie leżącej niżej sali, po kilkunastu metrach osiągamy szczelinowy kominek, pod którego stropem znajduje się przejście do niewielkiej salki, rozwiniętej nad zawaliskiem. Wspinając się jej wschodnią ścianą, osiąga się najwyższy punkt jaskini (+14 m).

Wracamy do otworu i zjeżdżamy 21 m wprost w dół do trójkątnej dzwonowatej sali. Jej dno, zasłane rumoszem, opada ku zachodowi, do niskiego (0,4 m), szerokiego przełazu, prowadzącego do szczelinowatego, szerokiego na 1,5 m i wysokiego na 8 m korytarza. Jego usłane głazami dno opada stromo nad krawędź 60-metrowej studni.

Po 11 m zjazdu szczelina studni rozszerza się, tu wahnięciem dostajemy się na metrowej szerokości półkę skalną, którą trawersujemy nad studnią do krótkiego korytarzyka, opadającego 6-metrowym progiem na platformę. Stąd zjeżdżamy drugą (równoległą) studnią 45 m na usypisko, formujące dno dużej sali o wysokości 25 m, szerokości 16 m i długości 30 m. Sala rozciąga się w kierunku W–E. Pod jej południową ścianą leży olbrzymi (4x12x6 m) głaz, odpadły ze stropu. Północny kraniec sali tworzy stromo nachylona ku S płyta, przechodząca na wysokości około 6 m w pionową ścianę. W zachodnim końcu sala rozgałęzia się – północna część to leżąca powyżej 1,5 m prożka okrągła salka o średnicy 6 m. Jej dno jest równe, wysłane drobnym szutrem. Pod jej północną ścianą, z niewidocznego stropu pada silny deszcz podziemny.

Południowe odgałęzienie opada poprzez 5-metrowy próg z zaklinowanych want do dość ciasnego otworu studni, otwierającej się wśród bloków rumowiska. W południowej ścianie tego odgałęzienia, na wysokości 4 m znajduje się okno, prowadzące do niewielkiej salki.

Wspomnianą uprzednio studnią zjeżdżamy około 15 m, początkowo pomiędzy blokami, potem w powietrzu, do zawaliskowej salki, której strop stanowią zaklinowane wanty, tworzące spąg wyższej sali. Po zawalisku można zejść ku zachodowi do dość obszernej okrągłej sali, stanowiącej dno opadającego z góry komina. Z dna sali poprzez 6-metrowy próg w górę można przedostać się szerokim oknem do równoległego komina, o prawie okrągłym dnie.

Wracamy do dużej sali. Schodząc jej dnem ku wschodowi i pomiędzy wantami przedostajemy się ciasną studzienką około 6 m w dół. Poprzez ciasny przełaz w zawalisku przedostajemy się nad kolejny, 7-metrowy próg. Sprowadza on na dno zawaliskowej salki, będącej najniższym punktem jaskini.

Jaskinia rozwinęła się w wapieniach robaczkowych anizyku (trias środkowy) serii wierchowej jednostki Żdiarów fałdu Czerwonych Wierchów. Jej tektoniczne założenia zostały zatarte silnie rozwiniętymi procesami zawaliskowymi. Ściany na ogół są lite, w korytarzu za przełazem można obserwować wyraźne ślady przepływu wody pod ciśnieniem. Dno jest pokryte rumoszem.

Światło sięga do pierwszej sali, przewiew nie jest zauważalny. Jaskinia jest wilgotna, w studniach występuje podziemny deszcz.

Przy otworze występują obficie rośliny, wśród nich T. Bielska oznaczyła następujące gatunki:

kwiatowe – Anemone narcissiflora L., Polygonum viviparum L. Pedicularis palustris L., Potentilla aurea L., Saxifraga aizoon Jacq., Saxifraga aizoides L., Saxifraga moschata Wulf., Poa alpina L., Bellidiastrum michelli Cass., Mutellina purpurea Thell., Swertia perennis L., Viola biflora L., Carex firma L., Carex strata L., Salix reticulata L., Primula elatior Grubf., Primula auricula L., Rhodiola rosea L., Gentiana verna L., Galium anisophyllum Vill., Hypochoeris uniflora Vill., Androsace chamaejasme Wulff., Campanula polymorpha Witasek, Geranium silvaticum L., Bartsia alpina L;

paprocie – Asplenium viride Huds., Cystopteris fragilis;

mszaki – Tortella tortuosa Limpr., Ctenidium molluscum Mitt., Bryum argentum L., Drepanocladus sp.

Fauna nie była obserwowana.

Piksa (1995) omawiając monitoring nietoperzy w latach 1994-1995 stwierdza Myotis brandtii, a Piksa i Wołoszyn (2001) wymieniają następujące gatunki: Myotis myotis, Myotis mystacinus (Leisler), Myotis brandtii. Piksa (2004) badał sezonowe zróżnicowanie letniej i jesiennej aktywności nietoperzy; najliczniej odławiany był Myotis mystacinus.

Historia badań

Badania geologiczne i tektoniczne jaskini prowadził w 1967 r. J. Grodzicki (1969, 1970, 1989, 1991). Florę przyotworową badała w 1978 r. T. Bielska w ramach inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ.

Historia eksploracji

Otwór jaskini był znany F. Rabowskiemu, prowadzącemu przed wojną badania geologiczne w tym rejonie. Dane o wysokości n.p.m. otworu, jego położeniu i przybliżonej głębokości i studni przekazał on S. Zwolińskiemu (odnaleziono je spisane na kartce w Notatkach z Wypraw Grotowych – zob. Zwoliński 1993). Ponownie jaskinia została odszukana na podstawie wskazówek górali przez B. Gocha i R. Rodzińskiego z STJ Krakowskiego Koła Klubu Wysokogórskiego na przełomie czerwca i lipca(?) 1960 r. i zbadana przez nich do przełazu w pierwszej sali. Została ponownie odszukana w lecie 1962 roku przez J. Onyszkiewicza, B. Uchmańskiego i towarzyszy ze Speleoklubu Warszawskiego PTTK i zbadana do zawaliska w dnie na głębokości -144 m .W 1970 r. W czasie wyprawy Speleoklubu Warszawskiego PTTK zbadano 2 wspinaczkowe problemy w drugiej studni z negatywnym wynikiem. W 1977 r. zakopiańscy grotołazi odkryli najniższe partie jaskini poniżej 6-metrowej studzienki. W lipcu 1989 r. W.W. Wiśniewski odkrył szczelinowy komin w stropie pierwszej sali, osiągając w nim wysokość +14 m w stosunku do otworu i ustalając obecną deniwelację jaskini.
W okresie od lipca 1989 r. do marca 1991 r. członkowie Speleoklubu Akademickiego Kielce wyeksplorowali „Partie nad Dzwonem” o długości ciągów 64 m, do których „startujemy z tego samego miejsca, z którego zakładany jest zjazd na dno Dzwonu” [Dzwonem od wielu lat nazywana jest studnia uchodząca do największej sali jaskini]; eksplorację prowadzili L. Dziubiński, B. Woldańska, A. Kasprzyk, Z. Grzela, T. Kapica, J. Rogalski, J, Bednarz (Kasprzyk,1991).
Eksploarację metodą wspinaczki prowadzili także grotołazi ze Speleoklubu Dąbrowa Górnicza (w 1982 r.), STJ KW Kraków (w 1998 r.), STJ KW Kraków i Speleoklubu Tatrzańskiego (w 1992 r.). W 2003 roku grotołazi z Wałbrzyskiego Klubu Górskiego i Jaskiniowego kontynuowali eksplorację rozpoczętą przez SDG 21 lat wcześniej. Eksplorowali partie odgałęziające się z komina w salce poniżej Dzwonu. Po zjechaniu 18 m studni dotarli do najniższego punktu jaskini na głębokości 158 metrów. Odkryte wtedy partie mają 87 m długości i 34 m deniwelacji. W 2004 r. kontynuowali oni eksplorację rozbierając zawalisko w odkrytych partiach.

Historia dokumentacji

Pomiary sytuacyjno-wysokościowe otworu wykonał zespół Koła Naukowego Geodetów AGH pod kierunkiem W. Borowca w dniu 16 sierpnia 1981 r.
Pierwszy plan i przekrój jaskini sporządził 12 sierpnia 1967 r. J. Grodzicki przy współpracy A. Kopcia i Z. Tkacza. W 1978 r. zespół Speleoklubu Katowice pod kierunkiem M. Napierały sporządził dokumentację najniższych partii jaskini. Kasprzyk (1991) zamieścił plan, przekrój i opis Partii nad Dzwonem, wyeksplorowanych w latach 1989-1991) Niestety, plan tych partii nie został w czasie dokumentowania dowiązany do jakiegokolwiek charakterystycznego punktu jaskini, co uniemożliwia jego korelację z istniejącymi planami. W 1994 r. K. Recielski i S. Stefański publikują uproszczony przekrój ze schematem przejścia wspinaczkowego pełnej deniwelacji jaskini (Recielski, Stefański 1994). Wojtoń (2003, 2005) zamieścił opis i plan partii wyeksplorowanych w 2003 i 2004 r., odgałęziających się z komina w salce poniżej Dzwonu, także bez danych umożliwiających dowiązanie do skartowanych partii jaskini. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracował J. Grodzicki (nie zawiera partii odkrytych w latach 1991 i2003-2005).

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Kronika 1960 (informacja o odkryciu, bez nazwy); Kronika 1963 (wzmianka o zbadaniu jaskini); Uchmański B. 1963a (zapowiedź dalszej eksploracji); Wójcik Z. 1963b (wzmianka o odkryciach w 1962 r.); Wójcik Z. 1966a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie); Wójcik Z. 1968 (lokalizacja na mapce); Grodzicki J. 1968b (plan, przekrój i opis inwentarzowy); Grodzicki J. 1970 (podaje genezę); Rutkowski M. 1970a (wzmianka o zbadaniu problemów wspinaczkowych w II studni); Grodzicki J. 1971a (podaje głębokość); Courbon P. 1972 (dane morfometryczne); Kozik A. 1972 (podaje głębokość); Kropiwnicka M., Burkacki M. 1976 (wzmianka o dokumentacji fotograficznej); Borowiec W. i in. 1977 (dane morfometryczne); Głazek J. i in. 1977 (wzmiankują); Grodzicki J. 1977 (podaje głębokość); Borowiec W. i in. 1978 (dane morfometryczne); Wójcik Z. 1978c (wzmianka o genezie); Parma C. 1978 (wzmianka); Wiśniewski W.W. 1978a (wzmianka); Kardaś R. M. 1980b (podaje głębokość); Napierała M. 1980a (podaje głębokość); Napierała M. 1980b (wzmianka o odkryciach w 1978 r.); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie topograficznej 1:10.000) Wiśniewski W.W. 1990a (informacja o wspinaczce i przewyższeniu); Kasprzyk A. 1991(plan, przekrój i opis Partii nad Dzwonem); Zwoliński S. 1993 (informacja Rabowskiego o położeniu jaskini); Recielski K., Stefański S. 1994 (uproszczony przekrój); Piksa K. 1995 (nietoperze); Jaskinie TPN 1999 (plan, przekrój i opis inwentarzowy); Bielska T., Mickiewicz J. 2000 (flora);Piksa K., Wołoszyn B. 2001 (nietoperze); Porębski W. 2003 (eksploracja); Ramatowski P. 2003 (eksploracja wspinaczkowa); Wojtoń A. 2003 (opis i plan partii wyeksplorowanych z komina w salce poniżej Dzwonu); Piksa K., 2004 (letnia i jesienna aktywność nietoperzy); Wojtoń A. 2005 (opis i plan następnych odkryć w partiach wyeksplorowanych w salce poniżej Dzwonu).
Materialy archiwalne
Grodzicki, J. 1969 (opis geologiczny, geneza); Bielska, T. 1979 (lista gatunków roślinności przyotworowej); Napierała, M. 1978 (opis i plan partii odkrytych w 1978 r.); Grodzicki, J. i in. 2000 (zmiany antropogeniczne).
Autorzy opracowania Jerzy Grodzicki
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki otwór Podgląd grafiki plan i przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie