Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Małołącka |
Inne nazwy | Jaskinia w Małołączniaku, Małołącka Studnia |
Nr inwentarzowy | T.E-12.07 |
Region | Tatry |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°55′18,35″, φ: 49°14′19,22″ |
Gmina | Kościelisko (gm. wiejska) |
Powiat | tatrzański |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | N |
Pozostałe otwory | |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 1872,70 |
Wysokość względna [m] | 220 |
Głębokość [m] | 166 |
Przewyższenie [m] | 0 |
Deniwelacja [m] | 166 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
258
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | Dolina Małej Łąki, na północno-wschodnim stoku Małołączniaka, w Kotlinach, na południe od otworu Jaskini Nad Kotlinami. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Żółtym szlakiem turystycznym, wiodącym Doliną Małej Łąki, docieramy na skraj Niżniej Świstówki. W miejscu, gdzie szlak skręca ostro w lewo, udajemy się dalej prosto dnem doliny wyraźnie wydeptaną percią pod próg zamykający Niżnią Świstówkę. Latem najlepszym sposobem pokonania go jest podejście ścieżką pod jego prawą (zachodnią) część, gdzie wchodzimy w próg krótkim zachodzikiem w prawo, a następnie w lewo długim, skalisto-trawiastym zachodem wyprowadzającym do najniższej części Wyżniej Świstówki. Zimą używany jest chętnie wariant prowadzący progiem nieco w lewo od jego środka, w miejscu, gdzie jest on najniższy. Wymaga to jednak użycia sprzętu (trudności II), a w wypadku liczniejszych wypraw – zaporęczowania. Inne warianty pokonania progu opisuje przewodnik Cywińskiego (1995).
Osiągnąwszy krawędź Wyżniej Świstówki udajemy się ścieżką w prawo, pod ściany opadające z Kotlin, gdzie około 50 m wyżej natrafiamy na otwór jaskini Śnieżnej T.E-13.01. Stąd kierujemy się ku południowi percią biegnącą u podnóża skał stromo ku górze do krawędzi Kotlin (zwanych też Kolibiskami). Dalej idziemy w górę i nieco w prawo, wzdłuż słabo wyróżniającej się grzędy pod zamykający Kotliny pas skałek, pod którymi znajduje się otwór Jaskini nad Kotlinami T.E-12.06. Od jej otworu trawersujemy ku południowi około 70 m do zagłębienia z wantami, pod którego lewą skalistą ścianką znajduje się mały otwór jaskini. Dojście łatwe, zwiedzanie trudne – wymaga użycia pełnego zestawu sprzętu. Jaskinia jest bardzo niebezpieczna ze względu na wielką ilość zaściełających półki i pochylnie ruchomych want i rumoszu, łatwych do poruszenia i grożących lawiną kamienną. Ospitowanie umożliwia jednak właściwe poręczowanie i zmniejsza zagrożenie.
Do jaskini można także dojść z Doliny Miętusiej niebieskim szlakiem przez Kobylarz, trawersując stok Małołączniaka na wysokości odchodzącego ku E ramienuia Wielkiej Turni.
|
Opis jaskini |
Niski i ciasny otwór jaskini (szerokość 0,8 m) znajduje się pod skalną ścianką. Zsuwamy się w dół przez 1 m prożek w otworze do ciągnącej się w prawo salki o dnie zasłanym rumoszem. W gładkiej płycie tworzącej jej przewieszoną lewą ścianę a zarazem strop występuje okrągłe wymycie z dobrze wykształconym wżerem korozyjnym. Przy końcu salki dno się wznosi, przez zwężenie dostajemy się nad stromo opadającą, kruchą pochylnię zakończoną 5 m prożkiem z mostem skalnym (konieczna lina). Spod prożka wstecz wznosi się korytarz po kilku metrach zablokowany zawaliskiem. Na wprost opada dno zaścielonej blokami szerokiej na 4 m salki. Od zwężenia w jej dolnym krańcu zaczyna się wysoka pochylnia. W tym miejscu rozpoczynamy poręczowanie, kontynuowane praktycznie do dna studni (ewentualnie z przerwą na ok. –50 m). Strome rumowisko zaklinowanych want, bloków i gruzu doprowadza nad 18 m przewieszony próg z mostem w dolnej części. Po krótkim odcinku połogiej półki rumowisko dna ponownie stromieje i przełamuje się w próg o łącznej wysokości 16 m, rozpoczynający się wantami a następnie przez sklejony gliną gruz urywający się na kolejnych zaklinowanych blokach. Zjazd prowadzimy na zewnątrz od istniejącego w połowie mostu z wanty i lądujemy na stromym dnie korytarza. Z ciągnącej się wstecz w górę (pod próg), zwężającej się szczeliny wypływa strużka wody niknąca w piargu u podnóża progu. Posuwamy się w dół przez 3,5 m prożek z zaklinowanej wanty i kolejne, łatwe skalne prożki utworzone na stromej płycie ze zniszczonymi i wypełnionymi materiałem okruchowym marmitami. Cały ten odcinek, aż do kolejnego stromego progu nazwany był przez odkrywców Ruchomymi Schodami. Mniej stromy odcinek piarżystego korytarza doprowadza nad 18 m próg (–92 m). Od jego podnóża wgłębia się wstecz w wapienie robaczkowe triasu środkowego krótki, stromy kominek zablokowany rumoszem i wantami. Pod 18 m progiem znajduje się rozszerzenie (szerokość 4 m) o charakterze salki, której pokryte gruzem i blokami dno sprowadza nad kolejny próg o wysokości 12,5 m. Zjeżdżamy płytą po prawej, nie schodząc po niepewnym rumoszu do samej krawędzi. U podnóża znajduje się następna pochyła półka z rumoszem urywająca się nad 21 m studnią. Studnia ta podzielona jest w górnej części mostem i ma dwa odgałęzienia. Bardziej pionowym lewym spadają wszystkie wanty i odłamki strącone powyżej. Znacznie bezpieczniejszy jest zjazd prawym (zgodnie z onitowaniem) zrazu po stromej płycie, a następnie pionowo na leżącą poniżej półkę. Półka ta urywa się ostatnim, 8 m progiem. W celu uniknięcia zagrożenia spadającymi kamieniami spit do ostatniego odcinka zjazdu został umieszczony daleko od brzegu półki. Osiągamy go po około 4 m skośnego trawersu prawą ścianą. Zaścielone głazami dno studni, na którym lądujemy było przez długi czas najniższym punktem jaskini (–164 m). Z miejsca tego odchodzą dwa krótkie odgałęzienia. Ponad 3,5 metrowym prożkiem w prawej ścianie znajduje się okno, za którym wznosi się stromo niska, wyścielona rumoszem pochylnia, kończąca się ślepo po około 7 m. Kontynuacją ciągu głównego jest natomiast odgruzowany pod obniżeniem stropu 11 m ciasny korytarzyk przy końcu zablokowany głazami. Osiągamy nim najniższy punkt jaskini na głębokości (–166,5 m). Nieco głębiej można było zejść w studzience przed końcem korytarzyka (do około –167,5 m), lecz miejsce to wypełniło się podczas eksploracji. Jaskinia ma wyraźne predyspozycje tektoniczne. Ślady działania wody widoczne są sporadycznie (wymycie z poziomem korozyjnym we wstępnej salce, marmity w płycie poniżej 16 m zjazdu - częściowo zatarte przez późniejsze procesy tektoniczno-zawaliskowe). System rozwinął się w kompleksie wapieni anizyku (wewnątrz jaskini na poziomie około –110 m widoczne są wapienie robaczkowe) jednostki Ździarów płaszczowiny Czerwonych Wierchów (seria wierchowa). Dno pokrywają bloki i rumosz wapienny lokalnie ze znikomą domieszką gliny. Wołoszyn (1970) opisuje znalezione w jaskini - w okolicy pierwszego progu (P.18) na głębokości 30–50 m subfosylne szczątki nietoperzy: Myotis mystacinus (Kuhl) i Myotis bechsteinii (Kuhl). Jaskinia jest wilgotna, pozbawiona jednak większych przepływów wody, której niewielka struga pojawia się na głębokości około 65 m i zanika w rumoszu kilka metrów niżej. Niewielkie ilości światła przedostają się do wstępnej salki. W strefie przyotworowej T. Bielska stwierdziła w dniu 17 lipca 1978 r. występowanie następujących gatunków roślin: paprotników – Cystopteris regia Desv; mszaków – Tortella tortuosa Limpr., Mnium orthorrynchum auct., Distichium montanum Hag., Fissidens cristatus Wils., Leskuraea incurvata (Hedw.) Lawt., Orthothecium rufescens (Dics.ex Brid.)Schimp.; wątrobowców – Pellia epiphylla (L.) Corda., Scapania irrigua Nees. Roślinność ta, ze względu na niewielkie rozmiary otworu, nie sięga jednak głębiej. |
Historia badań |
Holoceńskie kości ssaków występujące w jaskini opracował w latach sześćdziesiątych B. W. Wołoszyn (1964, 1970), natomiast florę przyotworową badała w ramach prac inwentaryzacyjnych OW PTPNoZ T. Bielska 17 sierpnia 1978 r. |
Historia eksploracji |
Jaskinia została odkryta dnia 12 sierpnia 1959 r. przez S. Wójcika (STJ KW Zakopane), który dotarł do salki pod pierwszym 5 m prożkiem (do około –20 m). W dniu 27 września 1959 r. członkowie STJ Zakopane R. Dąbkowski, W. Habil i S. Wójcik dotarli nad pierwszy 18 m próg (do około –28 m). W akcji uczestniczyli również E. Korzeniowska, T. Sieciarz i Z. Stecka. Próg ten został pokonany dnia 26 sierpnia 1960 r. przez wyprawę KTJ KW w zakopiańsko-krakowskim składzie: W. Habil, M. Lewandowski, S. Ogaza i S. Wójcik. Osiągnięto wtedy prawdopodobnie półkę u podnóża wzmiankowanego progu (około –50 m, według ówczesnej oceny W. Habila –40 m). Według publikacji W. Habila (1961) ”w następnych wyprawach, wspólnie z członkami krakowskiej Sekcji Taternictwa Jaskiniowego KW, zbadano całą jaskinię (150 m)”. Bardziej szczegółowe dane na temat dalszych odkryć podają Baryła i Kibiński (1986). W dniu 5 IX 1960 r. eksplorację podjął zespół w składzie: J.Danysz, T.Dobrowolski, K.Grotowski, K.Kowalski, S.Ogaza i R.Rodziński (obóz KTJ ZG KW). Wszyscy dotarli do końca Ruchomych Schodów (–92 m), a jedynie Rodziński zjechał do ok. –135/–140 m (głębokości wg aktualnych pomiarów). W dniach 23–24 X 1960 r. członkowie STJ Kraków kontynuowali eksplorację. T.Bromek, J. Kibiński, A.Kobyłecki i J.Zaorska ponownie zatrzymali się na – 92 m, a J.Danysz osiągnął dno studni (–164 m). Ostatnie, niewielkie postępy eksploracji – odkrycie końcowego, 11 m korytarzyka i ustalenie aktualnej głębokości 166 m (a także "przejściowej" 167 m) są wynikiem działalności SG Wrocław. Prace eksploracyjne i pomiarowe przeprowadził w dniu 4 sierpnia 1982 r. zespół biwakowy w składzie: W. Augustyn, A. Drabarek i B. Kasprzak. |
Historia dokumentacji |
Dokumentację jaskini w ramach prac inwentaryzacyjych OW PTPNoZ opracował Rafał M. Kardaś przy współpracy Włodzimierza Rudolfa w dniach 16-17 września 1980 r. Pomiary wykonano busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. W zestawieniu dokumentacji graficznej brakuje obrazu końcowego korytarzyka (o długości 11 m), którego pomiary wykonane zostały przez zespół biwakowy SG Wrocław. OW PTPNoZ nie dysponuje rysunkami, jedynie danymi liczbowymi. Pomiar sytuacyjno-wysokościowy położenia otworu wykonał Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca w dniu 16 sierpnia 1981 r. Zaktualizował R.M. Kardaś (2009 r.). |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Rudnicki J. 1959b (informacja o odkryciu pod nazwą Jaskinia w Małołączniaku, podaje głębokość około 20 m.); Habil W. 1961 (położenie, opis, historia eksploracji); [Krygowski W.] x.y. 1961 (wzmianka o odkryciu); Grochocka-Rećko K. (lokalizacja na zdjęciu z naniesioną geologią, pod nazwą Małołącka Studnia); Wołoszyn B.W. 1964 (o szczątkach kostnych nietoperzy); Kobyłecki A. 1966a (wzmianka); Kobyłecki A. 1966b (wzmianka, lokalizacja na mapce); Wójcik Z. 1966a (dane geologiczne i morfometryczne); Kobyłecki A. 1967 (wzmianka o pomiarach lokalizacyjnych); Kobyłecki A. 1968 (wzmianka o pomiarach lokalizacyjnych, szkic sytuacyjny); Wołoszyn B.W. 1970 (o szczątkach kostnych nietoperzy); Grodzicki J. 1971a (podaje głębokość); Kozik A. 1972a (podaje długość); Grodzicki J. 1975 (podaje głębokość); Górny A. 1976 (o próbie przejścia); Grodzicki J. 1976a (podaje głębokość); Kronika okres od 1 lipca 1972 do 1976 (wzmianka o próbie przejścia); Borowiec W. i in. 1977 (dane morfometryczne); Chabert C. (red.), 1977 (dane morfometryczne, historyczne i geologiczne); Borowiec W. i in. 1978 (dane morfometryczne); Parma Ch., Rajwa A. 1970 (wzmianka s. 70); Wójcik Z. 1978c (ogólny opis, pozycja w układzie odwodnienia masywu); Zembrzuski J. 1979 (wzmianka); Kardaś R.M. 1980b (dane morfometryczne, historyczne i geologiczne); Napierała M. 1980a (podaje głębokość); Kronika 1981a (wzmianka o ospitowaniu); Rudolf W. 1981 (informacje historyczne, przekrój i szkic techniczny opracowane przez R.M. Kardasia); Kardaś R.M. 1982a (dane morfometryczne, historyczne i geologiczne); Kardaś R.M. 1983e (podaje głębokość); Kardaś R.M. 1984h (podaje głębokość); Kardaś R.M. 1984i (dane o odkryciu wrocławskim, szkic techniczny, informacje o wejściach); Luty I. 1984a (informacje o wejściu); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie w skali 1:10000); Baryła J., Kibiński J. 1986 (historia eksploracji, szkic przekroju); Kardaś R.M. 1986e (podaje głębokość); Albrzykowski G. 1993b (zestawia na mapie ciągi pomiarowe Małołąckiej, Śnieżnej Studni i Wielkiej Śnieżnej); Cywiński W. 1995 (wzmiankuje, położenie); Bielska T., Mickiewicz J. 2000 (flora); Jaskinie TPN 2000 (plan, przekrój, opis inwentarzowy); Banaś M., Tokarski A.K. 2005 (powtarzają informacje o eksploracji i obrywie w 1960 r. oraz jego domniemanym związku z trzęsieniem ziemi); Szczygieł J. 2013a,b (wymienia w kontekście badań geologicznych).
|
Materialy archiwalne |
Wójcik S. 1959 - Sprawozdanie (informacja o wejściu eksploracyjnym w dniu 27 września 1959).
|
Autorzy opracowania | Rafał M. Kardaś |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2014 |
Grafika, zdjęcia |
![]() |