Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Awen w Ratuszu
Inne nazwy Ratusz, Źródło w Ratuszu, Dziura nad Źródłem, Dziura, Studnia Zaruskiego
Nr inwentarzowy T.E-12.24
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°55′01,98″, φ: 49°14′35,05″
Gmina Kościelisko (gm. wiejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu ku górze
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1857,40
Wysokość względna [m] 590
Głębokość [m] 11
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 11
Długość [m]
w tym szacowane [m]
22
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne W lewym orograficznie zboczu Doliny Małej Łąki, w północnym stoku Małołączniaka, zwanym Czerwonym Grzbietem.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego - dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Z Przysłopu Miętusiego niebiesko znakowanym szlakiem podchodzimy nad Kobylarzowy Żleb, do Kobylarzowego Siodełka. następnie niewyraźną percią trawersujemy Czerwony Grzbiet około 300 m ku SE, aż do poszukiwanego otworu położonego w dużym leju krasowym Przy górnym skraju otworu awenu, na kontakcie wapieni i granitoidów, wypływa woda ze Źródła Ratusz. W pobliżu znajdują się liczne młaki. Dojście bez trudności, zwiedzanie nieco trudne.
Opis jaskini

Otwór o kształcie zbliżonym do czworokątnego, o nieregularnych, poszarpanych bokach, ma około10 m długości i 2 m szerokości. Jego krawędzie wznoszą się ku S. Od otworu opada pionowymi, mytymi ścianami obszerna studnia, rozdzielona w środkowej części mostami skalnymi, tworzącymi w niej ażurową konstrukcję. Schodzimy do studni po tych mostach. Dno pochylone jest ku N i rozdzielone na dwie części grzędą skalną opadającą ku S 0,5-metrowym stopniem skalnym, a ku N – 3-metrowym, nieco pochyłym, śliskim (porośniętym glonami) progiem. Przy lewej (or.) ścianie awenu, pod wspomnianą grzędą (pod 0,5 m prożkiem) jest zacisk o długości 0,8 m i szerokości 0,2 m. Widać za nim rozszerzenie (komórkę) o przebiegu równoległym do dna studni. Dalej szczelina wkrótce staje się zbyt wąska aby przejść. W NW krańcu dna awenu opada 1,5-metrowa studzienka wykopana w namulisku.

Awen powstał w wapieniach triasu wierchowej jednostki Ździarów (fałd Czerwonych Wierchów), przy kontakcie z granitoidami fałdu Giewontu. Ściany są myte, zwietrzałe. Namulisko stanowi głównie rumosz wapienny i granitoidowy oraz dobrze obtoczony żwir, a także domieszka gleby. 

Studnia jest mokra. Woda ze Źródła Ratusz spływa południową ścianą i przesiąka przez namulisko. Przy wyższych stanach niknie w szczelinie pod półmetrowym prożkiem w północnej części studni. Odprowadzana jest poprzez Jaskinią Wielką Śnieżną do Lodowego Źródła. Przewiew zależy od warunków atmosferycznych. Awen jest oświetlony, jedynie komórka za zaciskiem jest ciemna.

Roślinność kwiatowa rozwija się bujnie w okolicy otworu, głębiej sięgają paprocie, mchy, glony i porosty. T. Bielska wymienia następujące gatunki roślin zebranych w lipcu 1978 r. (oznaczenia mszaków wykonała J. Mickiewicz):

kwiatowe: Aconitum callibotryon Rchb., Rhodiola rosea L., Alchemilla sp., Viola biflora L., Adenostyles alliariae Kern., Mutellina purpurea Thell., Geum montanum L., Saxifraga moschata Wulf., Sedum atratum L., Carex firma L., Ranunculus montanusWilld., Soldanella carpatica Vierh., Vaccinium myrtillus L., Salix reticulata L., Hypochoeris uniflora Vill., Salix alpina Scop., Juncus trifidus L., Anthriscus nitida Garcke;

paprocie: Cystopteris regia Desv., Polystichum lonchitis Roth.;

mszaki: Encalypta contorta Lindb., Drepanocladus uncinatus Warnst., Leskuraea incurvata Lindb.

W awenie występują owady i ślimaki, a także drobna fauna wodna. W różnych latach widywano niekiedy w otworze gniazda ptasie, a we wnętrzu studni – nietoperze. Piksa (1995) wymienia w Jaskini Ratuszowej (prawdopodobnie dotyczy opisywanego obiektu) Myotis mystacinus (Leisler) oraz Eptesicus nilssonii (Keyserling).

Historia badań
Historia eksploracji

Otwór awenu znany był od dawna pasterzom i przewodnikom, którzy pokazywali go w XIX wieku pierwszym turystom poznającym Tatry i jaskinie. Walery Eliasz-Radzikowski (1870) zamieszcza informację o Źródle w Ratuszu, z którego „woda wpada do pionowego awenu, gdzie ginie i wypływa gdzieś w Małej Łące”. Obszerniejszą notatkę zamieścił Pawlikowski (1887): „Jest rozpadlina w Czerwonym Wierchu skąd turyści biorą wodę do parzenia herbaty na szczycie. W nią ciecze woda i poczyna szereg niezmiernych grot dziurawiących całe Czerwone Wierchy, że kamień w nią wrzucony leci w nieskończoność a nawet, że kiedy tam razu pewnego wpadła suka, wypłynęła aż z pod Pisanej Dunajcem”. Autorzy tych wzmianek nie schodzili na dno awenu. Prawdopodobnie pierwszego jego przejścia dokonał w lipcu 1912 r. M. Zaruski. Pisze on: „Sama grota jest właściwie „lejem krasowym” o kształcie czworokątnego wyżłobienia, wydłużonego w kierunku NNOSSW, którego rozmiary w przybliżeniu są: 8 /dług./, 2 /szerok./, 10 /głębok./. Boczne ściany jego w dwóch miejscach połączone są rodzajem arkad, zawierających w sobie okna. Dno lekko pochylające się ku północy usłane jest drobnym, granitowym piargiem; ściany oczywiście wapienne. Dnem spływa woda ze źródełka w kierunku północnym i uchodzi ostatecznie w szczelinę tam znajdującą się o przekroju jakich 40 cm kw. Cała grota, jeśli ten twór krasowy mianem takiem nazwać można, jest dostatecznie oświetlona światłem, padającym z góry” (Zaruski 1923).
Otwór awenu odwiedzany był często przez turystów. Prowadziła tędy znakowana ścieżka, a wzmianka o awenie znalazła się w licznych wydaniach przewodnika po Tatrach, opracowanego przez T. Zwolińskiego. Później zainteresowali się tym obiektem grotołazi. Kowalski (1953) wymienia awen pod nazwą Dziura nad Źródłem, wraz z innymi studniami, i dodaje, że „są w rzeczywistości awenami i muszą być zaliczane do powierzchniowych form krasowych” (notatka z 7 lutego 1952 r.). W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych naszego wieku grotołazi nieomal ze wszystkich środowisk próbowali różnymi metodami pokonać zacisk przy dnie studni lub przekopać namulisko, w nadziei dostania się do wielkiego systemu jaskiniowego. W 1983 r. członkowie Speleoklubu Bielsko-Biała podali informację o odkryciu „krótkiego, równoległego przebicia”.

Historia dokumentacji

Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ badania flory okołootworowej wykonała w lipcu 1978 r. T. Bielska. Dokumentację awenu sporządziła w dniu 31 sierpnia 1979 r. I. Luty przy współpracy J. Miastkowskiego. Fotografię otworu wykonał J. Milka. Pomiary przeprowadzono busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. Obserwacje uzupełniano w późniejszych latach. Dane sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu podano na podstawie pomiarów wykonanych w dniu 16 sierpnia 1981 r. przez Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Eljasz-Radzikowski W. 1870 (wzmianka); Pawlikowski J.G. 1887 (wzmianka); Zaruski M. 1923 (opis położenia otworu oraz wnętrza studni); Wrzosek A. 1933 (ogólny opis); Tatrzański Park Narodowy 1938 (lokalizacja na mapie 1:20000); Kowalski K. 1953 (wzmianka); Paryski H. 1957 (uwaga dotycząca nazewnictwa); Zwoliński T. 1958 (wzmianka); Wójcik Z. 1959c (o przejściu Zaruskiego); Guzik K., Sokołowski S. 1959 (lokalizacja na mapie geologicznej 1:10000); Wójcik Z. 1966a (niektóre dane morfometryczne, lokalizacja na mapkach, jako Źródło w Ratuszu); Wójcik Z. 1968 (lokalizacja na mapce); Tatry Polskie 1976 (lokalizacja na mapie 1:10000); Tatrzański Park Narodowy 1976 (lokalizacja na mapie 1:30 000); Borowiec W. i in. 1977,1878 (dane morfometryczne); Wójcik Z. 1978c (ogólny opis, przykład jaskini na kontakcie skał krasowiejących i niekrasowiejących); Parma C., Rajwa A. 1978 (o historii poznania); Bac M. i in. 1979 (lokalizacja na mapie geologicznej 1:30 000); Parma C. 1980 (o historii poznania); Luty I. 1982b (informacja o pomiarach sytuacyjno wysokościowych); Kardaś R.M. 1983 (wzmianka o odkryciach bielszczan); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10 000); Gradziński R. i in. 1985a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie); Luty I. 1988 (nowe dane morfometryczne, lokalizacja na mapie, dane historyczne); Piksa K. 1995 (nietoperze)); Bielska T., Mickiewicz J. 2000 (flora); Jaskinie TPN 2000 (plan, przekrój i opis inwentarzowy) ; Tyc A., Litwin L. 2000 (uwagi o genezie).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Izabella Luty
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki otwór Podgląd grafiki plan i przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie