Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia przy Przechodzie
Inne nazwy Jaskinia pod Progiem
Nr inwentarzowy T.E-12.38
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°55′26,27″, φ: 49°14′30,25″
Gmina Kościelisko (gm. wiejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu E
Pozostałe otwory 2 - ku E, 1587,7 m n.p.m.; 3- ku górze, 1606,9 m n.p.m.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1583,50
Wysokość względna [m] 115
Głębokość [m] 26,80
Przewyższenie [m] 1,20
Deniwelacja [m] 28
Długość [m]
w tym szacowane [m]
220
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne W lewym orograficznie zboczu Doliny Małej Łąki, w Niżniej Świstówce, pod ścianami opadającymi z Kotlin ku N.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Żółto znakowanym szlakiem podchodzimy Doliną Małej Łąki, następnie skręcamy na prawo, do Niżniej Świstówki i wyraźną, nieznakowaną ścieżką docieramy nad bulę, w pobliże progu, którym prowadzi ukośną płytą Przechód do Wyżniej Świstówki. Stąd kierujemy się na prawo (ku W) bez ścieżki, do widocznego z daleka dolnego (1) otworu poszukiwanej jaskini. Znajduje się on nad piargami (w tym miejscu podchodzą one najwyżej, pod ścianę). W pobliżu otworu często do późnego lata zalega płat śniegu. Dojście łatwe, zwiedzanie dość trudne.
Opis jaskini

Otwór 1 (dolny) jest obszerny, o kształcie zbliżonym do trójkątnego, ma ponad 3 m wysokości i 2 m szerokości. Widać w nim duże bloki wapienne.

Otwór 2 (środkowy) położony jest kilka metrów na prawo (ku N) i około 4 m wyżej. Z daleka kształtem przypomina kwadrat, ma 1,2 m wysokości i ponad 1 m szerokości.

Otwór 3 (górny), nie widoczny z Niżniej Świstówki, położony jest dokładnie nad otworem 1, w małej skałce na trawiastej, eksponowanej półce. Ma on kształt owalny (2,8x2,4 m), stanowi wylot obszernego komina, uchodzi do góry. Dojście do niego wiedzie przez jaskinię.

Dolny otwór prowadzi do obszernej sali wstępnej nazwanej Sienią, zasłanej dużymi wantami. Stąd na lewo, przez 3-metrowy, łatwy prożek z want wchodzimy do wznoszącego się, krótkiego korytarza, ponad 3 m szerokiego i 3 m wysokiego. Prowadzi on do Sali pod Progiem o wymiarach około 9x4x5 m. W stropie sali widać okno, za którym kryje się płytka wnęka. Kilka metrów dalej, ku S, odchodzi szczelina z zaklinowanymi w niej wantami. Ma ona 3 m długości i ponad 10 m wysokości. Przy końcu Sali pod Progiem, po prawej stronie wspinamy się przez 7,5-metrowy próg (trudności III) do Górnego Korytarza. Nad progiem, w południowej ścianie są dwa niezbadane okna. Górnym Korytarzem na prawo do góry dochodzimy pod obszerny komin o wysokości 4 m (trudności II), uchodzący na powierzchnię terenu trzecim otworem. W południowej ścianie komina jest okno prowadzące do bocznego, ciasnego kominka o wysokości 2,7 m. Inne okienko, przy zachodnim krańcu otworu, wiedzie do ciasnej szczeliny, łączącej się z Górnym Korytarzem.

Wracamy nad 7,5-metrowy próg. Górny Korytarz nad nim kontynuuje się na zachód, jest jednak węższy i niższy. W odległości 3 m od progu, po prawej stronie odchodzi 3,5-metrowy myty kominek przechodzący we wspomnianą uprzednio, ciasną szczelinę, która prowadzi w rejon trzeciego otworu. Po kilku metrach Górny Korytarz staje się meandrem. Za dużą wantą opada on łagodnie, w jego dnie widać metrową, ciasną studzienkę, a nieco dalej, na prawo, przebicie do sąsiedniego korytarza. Idąc na wprost, docieramy do Niskiej Komory o wymiarach 3x1,6x1 m w której łączą się oba korytarze. Z końca Niskiej Komory ku S, nad półmetrowym prożkiem wznosi się ciasny korytarzyk o przekroju rury średnicy 0,4 m. Za zakrętem następuje rozdzielenie go na dwie równoległe rurki i nieco dalej powtórne połączenie. Przechodzimy dalej do wysokiego (6 m), wąskiego (0,4 m), szczelinowego korytarza, który nad 3-metrowym, łatwym progiem staje się bardzo ciasną, błotnistą szczeliną z zaciskiem o szerokości 0,25 m. Prowadzi ona pod mały (0,8 m) prożek, za którym kontynuuje się jeszcze kilka metrów, jest jednak coraz węższa, w końcu zbyt ciasna do przejścia.

Wracamy do Niskiej Komory. Od jej NE skraju idziemy mytym, meandrującym korytarzem nad 5-metrowy, pionowy próg. Zjeżdżamy lub schodzimy nim do obszernej Komory Północnej o wymiarach 7x3,5x7 m. Stąd przez 5-metrowy próg (trudności II), położony w tej samej ścianie, około 2 m na N od poprzedniego progu, dostajemy się do wysokiego korytarza o długości 4 m. Biegnie on ku W, zakończony jest zawaliskiem. Na początku tego korytarza można przejść przez prożek (1,4 m) w prawej (północnej) ścianie, a dalej przez zacisk nad dużą wantą, do wysokiej komórki z silnym przewiewem. Jej strop częściowo tworzy zawalisko.

Wracamy do Komory Północnej. Po przeciwnej jej stronie, z największej wanty wchodzimy na próg wiodący do szczelinowego korytarza. Korytarz ten prowadzi do góry i po 4 m przechodzi w 8-metrowy komin, który pokonujemy zapieraczką. Na poziomie zaklinowanej w nim wanty, 5,5 m nad dnem, szczelina rozwinięcia komina wydłuża się w kierunku zachodnim, a na wschód odchodzi od niej do góry ciasny korytarzyk zakończony zawaliskową komórką. W stropie komórki widać bardzo ciasną szczelinę (nie do przejścia) z przebiciem do powierzchni terenu. Do komórki tej wygodniej można dojść z górnej części komina, skąd wiedzie do niej bardziej obszerny korytarzyk.

Wracamy znów do Komory Północnej. Schodzimy z niej ku N przez pochyły, rozległy, 7-metrowy próg opadający do wysokiego, obszernego Korytarza Północnego. Na lewo (ku W) korytarz ten wiedzie pod mały prożek (1,6 m) , nad którym po 3 m kończy się; na prawo zaś (ku E) schodzimy po dużych wantach pod 2-metrowy, łatwy prożek, nad którym przez niski przełaz znów docieramy do obszernego ciągu. Po kilku metrach na prawo do góry wstecz odgałęzia się krótki, ciasny, równoległy korytarzyk w kształcie rury, uchodzący oknem 3,7 m nad dnem Korytarza Północnego. Tuż za odejściem tego odgałęzienia, na wprost, nad 2,5-metrowym, łatwym progiem, 5-metrowy korytarz prowadzi do otworu II, natomiast na prawo obszerny korytarz wiedzie do Sieni przy otworze I.

Jaskinia rozwinęła się na systemie szczelin o kierunku 60° oraz o kierunkach W–E i NW–SE, w wapieniach robaczkowych i żółto wietrzejących wapieniach dolomitycznych triasu środkowego wierchowej jednostki Organów (fałd Czerwonych Wierchów). Tworzy zamkniętą pętlę z licznymi odgałęzieniami i kilkoma komorami zawaliskowymi. Południową część jaskini budują wapienie robaczkowe, zaś północną-głównie wapienie dolomityczne. Korytarze są szczelinowe, częściowo myte, niektóre mają charakter meandrów, występują też rury freatyczne, myte pod ciśnieniem. Korytarz odchodzący od Komory Północnej ku W wraz z odgałęzieniem znajduje się tuż pod sąsiednią jaskinią – Studnią przy Przechodzie T.E-12.39; rozdzielony jest od niej zawaliskiem. W grocie występują drobne nacieki grzybkowe, w szczelinie południowego odgałęzienia Niskiej Komory ściany pokrywa cienka warstwa mleka wapiennego.

Namulisko stanowi głównie rumosz wapienny oraz wielkie wanty. Domieszkę stanowi osad piaszczysty i glina, a w pobliżu otworów – gleba. W zachodniej części jaskini (Niska Komora, koniec Korytarza Północnego i zachodnie odgałęzienie Komory Północnej) obecny jest materiał dobrze obtoczony i drobny żwir wapienny. Dno szczeliny na S od Niskiej Komory zaściela mokra glina.

Jaskinia jest wilgotna. W Sieni i Sali pod Progiem często do późnego lata zalegają płaty zlodowaciałego śniegu. Przewiew jest wyczuwalny w całej jaskini, lecz w zawaliskowych fragmentach NW części groty (w strefie kontaktu ze Studnią przy Przechodzie T.E-12.39) jest szczególnie silny. Światło dociera do kilkunastu metrów od otworów.

Roślinność kwiatowa rozwija się tylko w okolicy otworów, nieco głębiej sięgają mchy, glony i porosty. T. Bielska wymienia następujące gatunki roślin zebranych w dniu 12 lipca 1978 r. (oznaczenia mszaków wykonała J. Mickiewicz):

kwiatowe (z otworu I) – Aconitum callibotryon Rchb., Hutchinsia alpina R.Br., Soldanella carpatica Vierch., Swertia perennis L., Ranunculus alpestris L., Saxifraga moschataWulf., Festuca supina Schur;

mszaki z otworu I – Marchantia polymorpha L., Campylium stellatum (Hedw.) Lang et C.J., Distichium montanumHag., Amblystegium confervoides Br.eur., Leskuraea incurvata (Lske) Lindb., Bryum sp.;

mszaki z otworu II – Campylium stellatum (Hedw.) Lang et C.J., Distychium montanum Hag., Tortella tortuosa Limpr., Mnium orthorrynchum Br.eur., Schistidium apocarpum (hedw.) B.S.G., Orthothecium rufescens Br.

Faunę reprezentują nietoperze i owady troglokseniczne (min. komary, muchówki i chruściki), a przy otworach – ślimaki.

Historia badań
Historia eksploracji

Jaskini została odkryta w okresie 19-30 sierpnia 1959 r. przez grotołazów z koła zakopiańskiego KW: S. Wójcika w towarzystwie D. Strelau oraz R. Sznuka. S.Wójcik (1959) zamieścił wzmiankę o odkryciu. Podaje on, że zwiedzono wówczas jaskinię do Sali pod Progiem. W dniu 7 września 1959 r. S. Wójcik i R. Sznuk wspięli się na próg dokonując „wejścia do okna Wyżniego” (prawdopodobnie III otworu) oraz „przejścia ciasnego korytarza szczelinowego” czyli „całkowitego przejścia jaskini”. Nie wspomina on o innych salach, czy progach. Wzmianka Z. Wójcika (1960g) zawiera informację, że oszacowana długość ciągów wynosi 80, a jaskinia wymaga dalszej eksploracji. Na podstawie tych danych trudno dziś orzec, jakie jej części zostały wówczas wyeksplorowane, z pewnością jednak nie była to całość, a jedynie fragmenty ciągu głównego. O ewentualnych późniejszych akcjach brak danych.

Historia dokumentacji

Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ eksplorację, a następnie dokumentację jaskini wskazanej przez S. Wójcika w 1975 r., prowadziła I. Luty przy współpracy zespołu latem 1978 r. oraz w dniu 9 września 1979 r. przy współpracy H. Hercman i J. Lewandowskiej i w dniu 2 sierpnia 1980 r. przy współpracy A. Skarżyńskiego i M. Lasoty. Fotografie otworów wykonał J. Milka. Pomiary prowadzono busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. T. Bielska badała florę okołootworową w dniu 12 lipca 1978 r. Dane sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu podano na podstawie pomiarów wykonanych w dniu 17 sierpnia 1981 r. przez Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca. Dane zaktualizowała I. Luty (2009). 20 listopada 2017 r. F. Filar skorygował współrzędne geograficzne otworu.
Plan opracowała I. Luty.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Wójcik, Z. 1960g (informacje o odkryciu); Wójcik, Z. 1960b (wzmianka o osadach, lokalizacja na mapce); Habil, W. 1961 (wzmianka); [Krygowski, W.] x.y. 1961(informacje o odkryciu); Wójcik, Z. 1966a (lokalizacja na mapkach, wysokości położenia otworu); Wójcik, Z. 1968 (lokalizacja na mapce, wzmianka); Tatry Polskie 1976 (lokalizacja na mapie 1:10000 pod nazwą Pod Progiem); Borowiec, W. i in. 1977,1878 (dane morfometryczne); Głazek, J. 1979a (wzmianka); Zembrzuski, J. 1979 (limit osobowejść); Luty, I. 1982b (informacja o pomiarach sytuacyjno wysokościowych); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10000); Gradziński, R. i in. 1985a (niektóre dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie); Luty, I. 1989a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie i szkicu ściany, dane historyczne); Bielska, T., Mickiewicz, J. 2000 (flora); Jaskinie TPN 2000 (plan, przekrój i opis inwentarzowy).
Materialy archiwalne
Wójcik, S. 1959 - sprawozdanie (informacje o odkryciu i eksploracji); Wójcik, S. - Inwentarz (wymienia pod nr 4.1.7).
Autorzy opracowania Izabella Luty
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan i przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie