Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jędrusiowa Dziura
Inne nazwy SYSTEM Jędrusiowa Dziura
Nr inwentarzowy T.E-12.43
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°55′24,29″, φ: 49°14′31,37″
Gmina Kościelisko (gm. wiejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu NE
Pozostałe otwory 2 (Jaskinia przy Jędrusiowej Dziurze) - ku N, 1562 m n.p.m.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1592,80
Wysokość względna [m] 70
Głębokość [m] 52,80
Przewyższenie [m] 3,80
Deniwelacja [m] 56,60
Długość [m]
w tym szacowane [m]
419
Rozciągłość horyzontalna [m] 63
Położenie geograficzne W lewym orograficznie zboczu Doliny Małej Łąki (Niżniej Świstówki), w dolnej części Baranich Schodków, pod małą skałką w trawniku.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Żółto znakowanym szlakiem podchodzimy Doliną Małej Łąki, następnie skręcamy na prawo, do Niżniej Świstówki i wyraźną, nieznakowaną ścieżką docieramy nad bulę, w pobliże progu, którym prowadzi ukośną płytą Przechód do Wyżniej Świstówki. Spod progu idziemy niewyraźna percią ku W, do Baranich Schodków – trawiastego zachodu przecinającego ukośnie ściany, prowadzącego aż na Wielką Turnię. Zachodem tym, pod ścianami wiedzie nas do góry perć, która na początku jest piarżysta. Po kilkunastu metrach wyczuwamy chłodny prąd powietrza. Pod ścianą, pod niewielkim okapem odnajdujemy otwór Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze T.E-12.45, zasłonięty nieco głazami i roślinnością. Jest to dolny otwór systemu. Idziemy dalej, wprost do widocznego w pobliżu otworu Schronu pod Jędrusiową Dziurą T.E-12.44. Za tym otworem podążamy trzymając się środkowej części trawiastego upłazu (bliżej jego północnej krawędzi) i po około 25 m odnajdujemy małą skałkę przypominającą raczej duży kamień. Pod skałką ukryty jest w trawach otwór Jędrusiowej Dziury T.E-12.43 – górny otwór systemu. Dojście łatwe, zwiedzanie bardzo uciążliwe ze względu na trudne zaciski.
Opis jaskini

Do wnętrza Jędrusiowej Dziury prowadzi trójkątny otwór o wymiarach 0,75x0,75 m. Za nim ciągnie się w dół niski korytarzyk. Po paru metrach staje się on wyższy i urywa się pierwszym z dwóch progów Studni Wlotowej. Po prawej stronie, nad progiem, widać w zawalisku niewielką komórkę o stromo wznoszącym się dnie. Jej najwyższy punkt znajduje się ponad poziomem otworu.

Zjeżdżamy pierwszym, 5 m progiem Studni Wlotowej (do jej zaporęczowania potrzeba 22 m liny i 4 karabinki) i stajemy na piarżystej półce. Ku W odchodzi krótki, ślepy meanderek. W dnie niższej części półki otwiera się 4 m studzienka. Prowadzi ona do niższego, obszerniejszego piętra wyżej wymienionego meanderka. Po kilku metrach, również tu przejście zamyka zawalisko. Dolna część 4 m studzienki ma niedostępne dla człowieka połączenia z podstawą Studni Wlotowej.

Z końca półki w Studni Wlotowej trawersujemy w kierunku W, do okna stanowiącego wejście do Meandra Północno-Zachodniego. Jest on wysoki do 2 m i w niewielu miejscach szerszy niż 0,5 m. Posiada długość około 30 m. W jego początkowej części namulisko jest gliniaste, natomiast dalej spąg pokrywa gruz. W środkowej części meandra znajdują się dwa progi o wysokości 1,5 m. Za drugim z nich znajduje się łatwy zacisk. Koniec meandra stanowi zagruzowana, bardzo wąska szczelina. Przed nią uchodzi do góry 1,5 m kominek, również zablokowany zawaliskiem na końcu. Jest to najwyżej położone miejsce w jaskini (+3,8 m).

Wracamy na półkę w Studni Wlotowej i zjeżdżamy 5 m na jej dno. Schodzimy kilka metrów stromo w dół szerokim na 2 m i wysokim do 6 m korytarzem. Jego spąg pokrywa gruz. Dochodzimy do zakrętu pod kątem prostym w lewo. Od tego miejsca korytarz znacznie się zwęża. Schodzimy ciasnym 1,5 m progiem, za którym ciąg skręca ostro w prawo. Zaraz za zakrętem znajduje się trudny, pionowy zacisk w kształcie litery „S”. Schodzimy nim 2 m niżej do szerszej części meandra. W prawo odchodzi kilkumetrowy ciasny, szczelinowy korytarz. Schodzimy kolejnym 4 m progiem do obszernej salki o wymiarach 2,5x3,5 m, stanowiącej część tzw. „Meandra”. Nazwa ta (nadana przez odkrywców) nie oddaje morfologii tych partii. Pod zachodnią ścianą salki leży wielka wanta zajmująca połowę jej powierzchni.

Z salki ku S odchodzi kilkumetrowy, ładnie wykształcony meander. Dalsza droga wiedzie z N części salki. Wchodzimy pod wantę korytarzem opadającym 1,5 m progiem. Nad progiem ciągnie się do góry kilkumetrowy korytarzyk zablokowanym zawaliskiem. Pod progiem korytarz stromo opada do kolejnej salki o wymiarach 2x3 m. W jej S i W części znajdują się krótkie zawaliskowe odnogi. W NW części salki odchodzi stromo do góry korytarz, który po kilku metrach urywa się 2,5 m progiem do Salki ze Szmatami (dalsza część opisu).

Z N części salki przechodzimy krótkim korytarzykiem z 1m prożkiem do trzeciej i ostatniej salki w „Meandrze” o wymiarach 1,5x2 m. Idąc ku N, pokonujemy 2 m prożek i dochodzimy do Salki ze Szmatami. Nazwa pochodzi od strzępów starych ubrań pogrzebanych w gruzie. Jej dno o wymiarach 1,5x3 m, wznosi się stromo ku NW. W najwyższym punkcie Salki można przedostać się przez jeden z dwóch przełazów na wyższe, zawaliskowe piętro. Rozciąga się ono wzdłuż kierunku NW–SE i z każdej strony kończy się zawaliskiem.

Wracamy do ostatniej z trzech salek w „Meandrze” i podążamy w dół, ku SE. Dalsza droga wiedzie przez jeden z dwóch ciasnych korytarzyków, które łączą się po kilku metrach. Zaraz za połączeniem znajduje się ciasny przełaz, za którym ciąg opada 2,5 m progiem do Sali z Brzytwą Wyżniej o wymiarach dna 1,5x4 m i wysokości 4 m. Na progu widoczny jest ciek płynący w kierunku dna jaskini. Nazwa sali wzięła się od dużej, wąskiej płyty skalnej zalegającej pionowo na spągu jaskini. Zaraz za końcem płyty schodzimy 2 m progiem i dochodzimy nad kolejny, tym razem przewieszony 3 m próg. Nad progiem widać bardzo ciasne przejście (Z III) do Sali na Piętrze rozwiniętej na wyższym poziomie meandra (dalsza część opisu).

Do Sali z Brzytwą Niżniej schodzimy przez przewieszony próg lub przez ciasną studzienkę położoną wcześniej pod N ścianą. Zsuwamy się nią do niskiego meandra z gliniastym namuliskiem. Po paru metrach zakręca on w prawo. Nad niewielkim prożkiem pokonujemy zwężenie koło dużego głazu i dochodzimy nad pochyły, 4 m próg utworzony z zaklinowanych want. Schodzimy progiem i stajemy w niewielkiej salce. Przed nami znajduje się duża wanta, pod którą otwiera się ciasna studzienka prowadząca w kierunku dna. My idziemy prosto, nad wantą. Podchodzimy stromo korytarzem, pokonujemy 3 m kruchy próg i stajemy w niewielkiej salce. Odchodzi z niej ku E krótki, ślepy meander.

Wracamy nad ciasną studzienką pod dużą wantą. Schodzimy nią i po kilku metrach korytarza o dnie pokrytym gruzem docieramy do Korytarza z Jeziorkami. Jego dno zalega glina, na której okresowo tworzą się jeziorka. Początkowa część korytarza z jeziorkami jest niska i kręta. Przechodzimy na czworakach, uważając, żeby się nie zmoczyć do wyższej części korytarza, gdzie można już poruszać się wyprostowanym. Na końcu Korytarza z Jeziorkami woda wpływa do niedostępnej szczeliny. Jest to najniżej położony punkt jaskini (–56,6 m). Nieco wcześniej, ku NE prowadzi przejście do Sali Końcowej. Aby się do niej dostać musimy pokonać 2 m próg. Sala Końcowa ma wymiary 4x2 m i do 4 m wysokości. Jej namulisko stanowi gruz. Koniec sali tworzy zawalisko wysypujące się z pionowego ciągu dochodzącego z góry. Na podstawie planu można wywnioskować, że ciąg ten jest kontynuacją Korytarza nad Salą Obszerną w Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze.

Wracamy do studzienki w Sali z Brzytwą Niżniej. Także tutaj na spągu leży duża płyta. Sala posiada wymiary 2x5 m, wysokość do 6 m. W jej najniższej części znajduje się płytka studzienka prowadząca w kierunku dna. Dalsza część komory wznosi ku E. Podchodzimy po dużych wantach i w miejscu, gdzie sala przechodzi w meander, 3,5 m wyżej widać okno, za którym znajduje się Meander Połączeniowy (por. opis Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze). Meander znajdujący się przed nami zwęża się po kilku metrach w niedostępną szczelinę, za którą widać Meander Połączeniowy.

Informacje o systemie.

System Jędrusiowej Dziury rozwinął się w wapieniach robaczkowych triasu środkowego (anizyku) wierchowej jednostki Organów (fałd Czerwonych Wierchów), wzdłuż wyraźnego pęknięcia widocznego na całej długości Baranich Schodów. Jaskinia posiada charakter rozwiniętego na wielu piętrach meandra. Cześć partii została przemodelowana przez procesy zawaliskowe, zwłaszcza okolice „Meandra”, Salki ze Szmatami i korytarzyka wstępnego Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze.

Osady w większości partii stanowi gruz. W Meandrze Północno-Zachodnim i Korytarzu z Jeziorkami miejscami spąg pokrywa glina. W bezpośredniej bliskości otworu w namulisko tworzy gruz zmieszany z humusem. W wielu miejscach znaleźć można kości i odchody nietoperzy.

Jaskinia jest wilgotna. W dolnej części głównego ciągu można zaobserwować ciek. Woda wypływa również ze ślepego meandra w Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze i łączy się z głównym ciekiem w Korytarzu z Jeziorkami. Okresowe zbiorniki wody powstają w Korytarzu z Jeziorkami. Przy wyższych stanach wody tworzą one okresowy syfonik.

Rozproszone światło sięga do zacisku w korytarzyku wstępnym Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze oraz pod Studnie Wlotową Jędrusiowej Dziury.

Jaskinia posiada mikroklimat dynamiczny. Pomiędzy otworami wyczuwalny jest wyraźny przewiew. W miesiącach letnich (zwłaszcza podczas upałów) z otworu Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze wydobywa się silny strumień zimnego powietrza, podczas gdy w okolicach Studni Wlotowej Jędrusiowej Dziury czuć napływające z powierzchni ciepłe powietrze. Cyrkulacja ta w zimie ulega odwróceniu. W zawalisku w Sali Końcowej, za którym powinna się znajdować dalsza część jaskini, nie wyczuwa się przewiewu. Jedynie z Meandra Północno – Zachodniego czuć podczas upalnych dni wyraźny ciąg zimnego powietrza.

Przy otworach rozwija się roślinność kwiatowa. Głębiej sięgają paprocie, mchy i porosty.

Z otworu Jędrusiowej Dziury T. Bielska wymienia następujące gatunki roślin zebranych w dniu 16 lipca 1978 r. (oznaczenia mszaków wykonała J. Mickiewicz):

kwiatowe – Arabis arenosa Scop., Arabis alpina L., Urtica dioica L., Scorphularia scopoli Hoppe, Bellidiastrum michelii Cass., Hutchinsia alpina R.Br., Viola biflora L., Rhodiola rosea L., Primula elatior Grufb., Ranunculus alpestris L., Galium anisophyllum Vill., Aconitum callibotryon Rchb., Festuca carpatica Dietz;

paprocie – Cystopteris regia Desv., Cystopteris fragilis Bernh., Polystichum lonchitis Roth.

mszaki – Fissidens adianthoides Hedw., Fissidens taxifolius Wils., Ctenidium molluscum Mitt., Mnium orthorrynchum Br. eur., Amblystegium confervoides Br. eur., Tortula ruralis Ehrh., Pholia cruda Lindb.

Z otworu Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze T. Bielska wymienia następujące gatunki roślin zebranych w dniu 11 sierpnia 1980 r. (oznaczenia mszaków wykonała J. Mickiewicz):

kwiatowe – Viola biflora L., Arabis alpina L., Saxifraga cernua L., Saxifraga aizoides L., Carex firma Host., Oxyria digyna Hill., Hutchinsia alpina R.Br., Ranunculus alpestris L.;

paproć – Cystopteris regia Desv.;

mszaki – Distichium montanum Hag., Amblystegium serpens Br., Cirriphyllum polymorpha L., Marchantia polymorpha L., Pellia epiphylla (L.) corda, Pohlia sp., Mniobryum sp.

W jaskini występują nietoperze, owady troglokseniczne (m.in. motyle Scoliopteryx libatrix, muchówki, komary) oraz drobna fauna wodna, a przy otworze – ślimaki.

Historia badań
Historia eksploracji

Wstępna część Jędrusiowej Dziury została odkryta latem 1968 r. przez A. Dziobę i J. Śmiałowskiego z KKTJ oraz Z. Skuzę ze Speleoklubu Tatrzańskiego. Z powodu braku sprzętu doszli oni tylko nad pierwszy próg. O odkryciu zapomniano. W 1971 r. eksplorację przeprowadzili A. Dzioba, A. Górny i A. Kozik z KKTJ. Dotarli oni do pionowego zacisku w kształcie litery “S”, jedynie A. Kozik pokonał go i samotnie osiągnął Salę z Brzytwą. W dniach 11-12 lipca 1971 r. ten sam zespół dotarł do końca jaskini i sporządził jej dokumentację. Nadano jaskini nazwę Jędrusiowa Dziura, ponieważ eksplorowana była przez trzech Andrzejów.

Otwór Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze został odkryty w dniu 12 lipca 1971 r. przez członków STJ KW Kraków. Oczyścili oni wówczas przejście między głazami blokującymi otwór, a w dniu 1 sierpnia 1971 r. A. Górny, J. Smoleń i Z. Krajewski zwiedzili całą jaskinię oraz sporządzili jej szkicowy plan.

Od 1979 r. zacisk na końcu wstępnego korytarza Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze był zablokowany przez osunięte wanty. Przejście ponownie udrożnili 18 sierpnia 2004 r. F. Filar i M. Parczewski (Speleoklub Tatrzański).

Połączenie obu jaskiń nastąpiło 28 lipca 2006 r. W tym dniu F. Filar pokonuje zacisk na końcu Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze, odkrywa 30 m Meandra Połączeniowego i wychodzi w Sali z Brzytwą Niżniej w Jędrusiowej Dziurze. Kolejne drobne odkrycia (kilka metrów) w rejonie Meandra połączeniowego mają miejsce podczas pomiarów 21 października 2015 r.

Niejasna jest historia eksploracji wielu bocznych ciągów, które nie były ujęte na wcześniejszych planach i szkicach m.in.: Meandra Północno-Zachodniego i Sali na Piętrze. Prawdopodobnie większość z tych partii była znana przed ich pomierzeniem w 2015 r.

Historia dokumentacji

W dniach 11-12 lipca 1971 r. A. Dzioba, A. Górny i A. Kozik sporządzili dokumentację Jędrusiowej Dziury. Do pomiarów użyto busoli i taśmy stalowej. Plan, przekrój i opis inwentarzowy publikuje Kozik (1974)

1 sierpnia 1971 r. A. Górny, J. Smoleń i Z. Krajewski sporządzili szkicowy plan Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze. Szkic A. Górnego wraz z opisem publikuje Kobyłecki (1972).

Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ dokumentację dostępnej części Jaskini przy Jędrusiowej Dziurze sporządziła latem 1979 r. I. Luty przy współpracy zespołu.

Podczas sześciu wyjść w okresie 11 sierpnia – 21 października 2015 r. F. Filar mierzy powtórnie cały system. Długość zostaje skorygowana na 419 m, a deniwelacja na 56,6 m. Do pomiarów użyto przyrządów DistoX i DistoX2 w zestawie z palmtopem.

Dane sytuacyjno-wysokościowe położenia otworów podano na podstawie pomiarów wykonanych w dniu 17 sierpnia 1981 r. przez Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca. W 2015 r. F. Filar wykonał zdjęcie otworu, a w listopadzie 2017 r. skorygował współrzędne geograficzne otworu.

Plan i przekrój opacował F. Filar

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Kobyłecki A. 1972 (plany i opisy obu jaskiń); Kozik A. 1972 (wymienia, podaje długość); Parma C. 1972 (informacja o odkryciu, krótki opis); Kozik A. 1974 (plan i opis inwentarzowy Jędrusiowej Dziury); Wójcik Z. 1978 (wzmianka); Zembrzuski J. 1979 (limit osobowejść); Borowiec W. i in. 1977,1878 (dane morfometryczne); Kropiwnicka M. 1979 (wzmianka o pracach inwentaryzacyjnych); Baryła J. 1980c (klasyfikacja wg stopnia trudności); Orłowski J. 1983 (wzmianka dotycząca historii odkrycia); Luty I. 1982b (informacja o pomiarach sytuacyjno-wysokościowych); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10000); Gradziński R. i in. 1985a (dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie); Luty I. 1989a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie i szkicu ściany, dane historyczne); Bielska T., Mickiewicz J. 2000 (flora); Jaskinie TPN 2000 (plan i opis inwentarzowy); Kronika – jaskinie 2008 (połączenie obu jaskiń); Sienkiewicz P. 2007 (uwagi do dokumentacji); Filar F. 2016a (Informacja o nowych pomiarach, nowy plan i przekrój, dane morfometryczne).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Filip Filar, Izabella Luty
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2015
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki otwór Podgląd grafiki plan Podgląd grafiki przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie