Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Zośka |
Inne nazwy | SYSTEM Jaskinia Zośka |
Nr inwentarzowy | T.E-12.58 |
Region | Tatry |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°54′52,78″, φ: 49°14′41,99″ |
Gmina | Kościelisko (gm. wiejska) |
Powiat | tatrzański |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | ku górze |
Pozostałe otwory | 2 (Zagonna Studnia T.E-12.57) - ku górze, 1800 m n.p.m. |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 1790 |
Wysokość względna [m] | 550 |
Głębokość [m] | 84 |
Przewyższenie [m] | 9 |
Deniwelacja [m] | 93 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
416
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | W dolnej części Czerwonego Grzbietu - ramienia Małołączniaka, nad Pośrednią Turnią, po stronie Doliny Małej Łąki. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Z Przysłopu Miętusiego niebiesko znakowanym szlakiem podchodzimy nad Kobylarzowy Żleb, aż do Czerwonego Grzbietu. Stąd istnieje możliwość dojścia dwoma wariantami. Krótszy, za to bardziej eksponowany, prowadzi w dół do Siodełka Małołąckiego, a następnie drugim od góry zachodem, trawersem po upłazkach, w kierunku Wielkiej Turni, aż do dolnego otworu. Drugi wariant: prowadzi początkowo jeszcze kilkanaście metrów Czerwonym Grzbietem, potem obniżamy się i omijając skałki idziemy ku W aż do dolnego otworu. Aby dojść do górnego otworu należy od otworu dolnego iść ku zachodowi około 10 m trawersem po upłazkach, a następnie w górę przez prożek 4–5 m (trudności II–III, po trawkach) osiągamy szukany otwór. Dojście bez trudności, nieco eksponowane w wariancie krótszym, do otworu górnego – dość trudne. Zwiedzanie jaskini wymaga sprzętu i umiejętności taternickich.
|
Opis jaskini |
Otwór górny (Jaskini Zośka T.E-12.58) o wymiarach 2x2,5 m, od południa nakryty jest częściowo okapem. Otwór dolny ma wymiary 0,8x0,5 m od południa nakrywa go okap. Od otworu górnego opada 2,5 m próg na krótką piarżystą pochylnię, która przechodzi w pionową studzienkę 8 m głęboką – I Dziesiątkę. Nad pochylnią na wprost otworu widać wejście do Górnych Partii, najlepiej dojść tam trawersując nad I Dziesiątką po lewej stronie, następnie idziemy po wantach w górę pokonując dwa małe prożki, przez przełazy pomiędzy małymi komórkami. Końcowa część Górnych Partii to pionowy, ciasny kominek, w którym poprzez ciasne szczeliny widać światło słoneczne. Na początku I Dziesiątki po lewej (or.) stronie widać wejście do krótkiego korytarzyka, o dnie piaszczystym, kończącego się ciasną szczeliną, za którą widać jeszcze ok. 1 m meandra wznoszącego się ku górze. Natomiast na prawo, mniej więcej w połowie studzienki, można przetrawersować na półkę, wznoszącą się w górę, zasłaną wantami. Z dna I Dziesiątki, trochę powyżej jej najniższego punktu przechodzimy dalej poprzez przełaz nad 4 m prożek, poniżej którego przez następny przełaz, mający kształt "suchego syfonu" o niewielkim przegięciu, przedostajemy się do Rozdziela. Z Rozdziela wprost w górę możemy wejść przez dwa progi na dno kolistego, mytego meandra Górnego Korytarza, z którego odchodzi niedostępna szczelina. Wyżej, idziemy przez zasłaną wantami pochylnię. Tu w lewo odchodzi drobny zasypany korytarzyk, natomiast w dół, w prawo dochodzimy nad 2 m próg prowadzący do Salki z Przegrodą. Stąd można wejść w górę kominkiem do krótkiego, poziomego korytarzyka lub w dół przez prożek z zaklinowaną wantą do zasypanego korytarzyka. Powyżej prożka zaklinowaną wantą (po przejściu Zacisku z Brzytwami) znajduje się 5 m kominek, kończący się w górze niedostępną szczeliną. Można także przejść za przegrodę przez zacisk, gdzie także znajduje się salka i kilka metrów korytarzyka.Ta część jaskini jest dosyć skomplikowana i rozwija się na stosunkowo niewielkiej przestrzeni. Wracamy do głównego ciągu. Z Rozdziela idziemy meandrem trawersując nad 9 m studnię (II Dziesiątka) najpierw po zaklinowanych wantach, później szczeliną bezpośrednio nad studnią. Trawersując dalej szczeliną wprost w górę dochodzimy do Partii za Zaciskiem. Przez zacisk (ZI) przedostajemy się do sali o zawaliskowym dnie, wyżej pokonujemy 5 m próg i dalej w lewo przez prożek osiągamy koniec tych partii. Na dnie II Dziesiątki znajduje się sala o wymiarach 4x7 m. Dno jej tworzy zawalisko. Blisko podnóża studni, w NW części sali znajduje się ślepy komin o wysokości około 10 m, a u jego podnóża mała komórka o stropie utworzonym z głazów, zaklinowanych w kominie. Po przeciwnej stronie sali, pod wantami znajduje się w zawalisku nie sprawdzone połączenie z Poziomką. Przez prożek około 6 m wysoki wspinamy się (trudności IV+) do okna pod stropem sali w jej NE części. Stąd przez przełaz pod oberwanym stropem przedostajemy się do sali Poziomka. Pod salą, w zawalisku o miąższości co najmniej 6 m, znajduje się przejście w kierunku komina w Zagonnej Studni. Z Poziomki można zejść piarżystą pochylnią, a potem studnią głębokości 20 m na dno Zagonnej Studni. Wracamy do głównego ciągu na dno II Dziesiątki. Tutaj blisko podnóża studni między wantami znajduje się wejście do następnej studni – Studni Strachu. Najpierw schodzimy przez prożek, potem zawaliskową pochylnią, za którą idąc na wprost można przetrawersować do Salki za Trawersem. Dno tej salki stanowi zawalisko, będące jednocześnie stropem salki leżącej 6 m niżej, z której można zejść jeszcze około 4 m ciasnym korytarzykiem. Nad Salką za Trawersem znajduje się 15 m wysokości komin – Pierwszy WOK (trudności V- A0). Około 5 m nad jego dnem, od półki w kominie odchodzi 6 m długi, boczny korytarzyk, o zawaliskowym dnie. Bezpośrednio znad przełazu prowadzącego do Salki za Trawersem widać dalszy ciąg Studni Strachu – około 12 m komin o zakleszczającym się stropie (trudności V-). Sama Studnia Strachu jest dość skomplikowanym systemem studzienek i pochylni poprzedzielanych wiszącymi zawaliskami i płaskimi blokami odspojonymi od ścian i stropu. Oprócz głównego ciągu Studni Strachu sprawdzono jej zachodnią część, kończącą się oknem w stropie nad salą, a w dwóch miejscach łączącą się z właściwą studnią między głazami – stanowiącą właściwie samodzielną studzienką. Wschodnia część Studni Strachu w dolnej części jest dość lita, górą przechodzi w zawaliskową pochylnię i ścianę. Całkowita wysokość Studni Strachu wraz z przewyższeniem wynosi około 47 m. Dno Studni Strachu tworzy pochyła, zawaliskowa sala o wymiarach około 16x7 m. i wysokości od 7 do 15 m, we wschodniej części wchodząca pod zawalisko, będące prawdopodobnie zawaliskiem dna Zagonnej Studni. Po prawej stronie tego zawaliska można przejść przez kilka przełazów aż do salki o piaszczystym dnie. Po drodze znajdują się dwa ciasne kominki we w miarę litym stropie. W zachodniej, najniższej części sali można zejść do dna jaskini, najpierw prożkiem w zawalisku, dalej w lewo przez odgruzowany przełaz do salki pomiędzy wantami i niżej przez 1 m prożek do namuliskowego dna jaskini na głębokości –83 m. Wracamy do dolnego otworu – otworu Zagonnej Studni. Tu w dół prowadzi 6 m studzienka, której dno po południowej stronie opada progiem, oddzielonym głazami od reszty salki. Spod prożka ku zachodowi nad wąski otwór 28 m głębokiej studni prowadzi krótki korytarzyk, kontynuujący się za nim jeszcze kilka metrów. Pod 28 m studnią znajduje się pochyła, zawaliskowa sala o wymiarach 22x10 m zwężająca się ku dołowi do około 2 m szerokości. Mniej więcej w połowie długości sali strop obniża się z około 25 m w części zachodniej, przez ścianę pod studnią P28 do około 2 m, a potem znów się podnosi w kierunku wschodnim. We wschodniej części sali można wejść do krótkiego korytarzyka biegnącego w kierunku SE. W drugim kierunku, na NW, ciasny korytarzyk kończący się 5 m studzienką. Dno górnej części sali tworzy namulisko gliniaste, niżej dno jest zawaliskowe. W najniższej części sali można zejść jeszcze około 3–4 m pod zawalisko. W tym też miejscu wznosi się 20 m wysoki komin, opadający z Poziomki (opisany wcześniej). Jaskinia ma charakter zawaliskowy, utworzyła się w wapieniach malmo-neokomu jednostki Organów (fałd Czerwonych Wierchów). Dno budują przeważnie zawaliska i autochtoniczny rumosz, miejscami występują osady piaszczyste i gliniaste namuliska. Przy końcu Górnych Partii spotyka się humus w postaci organicznych szczątków, przedostających się z powierzchni niedostępnymi szczelinami. Formy naciekowe spotykane są jedynie w Górnych Partiach w postaci niewielkiego pola nacieków grzybkowych. W jaskini na dnie Zagonnej Studni, w Studni Strachu i na jej dnie licznie występują szczątki kostne m.in. w postaci czaszek i kości kuny, kości długich nietoperzy. Światło słoneczne dociera na dno I Dziesiątki, widać je także na końcu Górnych Partii. W Zagonnej Studni światło sięga aż do początku 28 m studni. W jaskini w krótkim czasie po opadach pojawia się deszcz podziemny, który w rejonie dna Studni Strachu utrzymuje się przez dłuższy czas. Roślinność zielona występuje przy otworach, a także na ścianach pierwszego 2,5-metrowego prożka w górnym otworze – są to porosty, mchy, paprocie i in. W partiach przyotworowych występują ślimaki oraz ćmy. W Zagonnej Studni napotkano nietoperza. |
Historia badań |
|
Historia eksploracji |
Zagruzowany otwór Zagonnej Studni został odkryty w dniu 31 lipca 1988 roku przez K. Dudzińskiego, który następnie w dniu 2 sierpnia 1988 r. wyeksplorował ją i pomierzył do dna. Otwór Zośki odkrył w dniu 21 lipca 1996 r. D. Fuja i po udrożnieniu zawalonego korytarzyka pod I Dziesiątką jaskinia została wyeksplorowana do głębokości 79 m (dno Studni Strachu). Tego samego dnia odkrywca zwiedził także część Górnego Korytarzyka. 28 lipca 1996 r. D. Fuja i B. Zwijacz-Kozica dokonują pomiarów głównego ciągu do dna, eksplorując także partie Górnego Korytarzyka. 4 sierpnia 1996 r. D.Fuja i B.Zwijacz-Kozica eksplorują Górne Partie jaskini. Odkrywają Salkę za Zaciskiem nad II Dziesiątką i Salkę za Trawersem. 11 sierpnia 1996 r. D.Fuja, P.Orawiec i B.Zwijacz-Kozica wspinają się do okna przy II Dziesiątce i przez studnię pod Poziomką zjeżdżają do sali na dnie Zagonnej Studni. 15 sierpnia 1996 r. K.Dudziński, D.Fuja, P.Orawiec i B.Zwijacz-Kozica dokonują pomiarów Zagonnej Studni, wspinają się kominem powyżej Sali za Trawersem (I-szy WOK) i sprawdzają zachodnią część sali pod Studnią Strachu. 18 sierpnia 1996 r. D.Fuja i B. Zwijacz-Kozica wspinają się przewyższeniem Studni Strachu i przechodzą w najniższym punkcie pod zawaliskiem powiększając głębokość jaskini. W czasie akcji 15 września 1996 r. D. Fuja przechodzi Zacisk z Brzytwami w partiach Górnego Korytarzyka i zwiedza kilkumetrowy kominek powyżej. |
Historia dokumentacji |
Dokumentację opracował B. Zwijacz-Kozica. Wszystkie pomiary wykonano przy pomocy przyrządu Topo-Vulcan. Zaktualizował T. Zwijacz-Kozica (2009 r.). |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Tak |
Literatura |
Dudziński, K. 1996a (opis); Fuja, D. 1997 (historia eksploracji); Zwijacz-Kozica, B. 1996 (opis odkrycia); Zwijacz-Kozica, B. 1997 (opis); Jaskinie TPN 2000 (plan i opis inwentarzowy).
|
Materialy archiwalne |
|
Autorzy opracowania | Bartosz Zwijacz-Kozica |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2014 |
Grafika, zdjęcia | plan przekrój |