Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Lodowa Małołącka |
Inne nazwy | SYSTEM Dziurawe, Jaskinia Lodowa w Mnichach |
Nr inwentarzowy | T.E-13.02 |
Region | Tatry |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°55′42,67″, φ: 49°14′35,28″ |
Gmina | Kościelisko (gm. wiejska) |
Powiat | tatrzański |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | W |
Pozostałe otwory | 2 (Dziura pod Lodową Małołącką II T.E-13.24) - ku W, 1622,1 m n.p.m. |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 1634,10 |
Wysokość względna [m] | 110 |
Głębokość [m] | 16,20 |
Przewyższenie [m] | 37,20 |
Deniwelacja [m] | 53,40 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
360
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | Jaskinia znajduje się na prawym orograficznie zboczu Doliny Małej Łąki (Niżniej Świstówki), w Koprowych Mniszkach. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Podchodzimy żółto znakowanym szlakiem wiodącym Doliną Małej Łąki. Następnie skręcamy na prawo, do Niżniej Świstówki i wyraźną, nieoznakowaną ścieżką (stary szlak wiodący przez Przechód) docieramy nad bulę. Stąd skręcamy bez perci na lewo i wznosimy się pod ścianę Koprowych Mniszków trawiastym stokiem położonym na S od Żlebu Między Mnichy, omijając kosówki z lewej strony. Pod ścianą trawersujemy na prawo, pomiędzy kosówkami, do małego żlebu zakończonego ciemną, wysoką i widoczną z daleka nyżą. U jej podstawy znajduje się zasypany Otwór Dolny (Dziura pod Lodową Małołącką II T.E-13.24). Do Otworu Górnego dochodzimy krótkim trawersem w lewo i kilkunastometrową, trawiastą ścianką (II-III) do góry. Zwiedzanie jaskini wymaga użycia sprzętu taternickiego i wspinaczek o trudnościach do V, A0. Część korytarzy jest ciasna.
|
Opis jaskini |
Trójkątny otwór ma 0,75 m szerokości i 1,7 m wysokości. Przy jego lewej (północnej) ścianie leży duża wanta. Za otworem opada ku E 6 m, obszerny, szczelinowy Korytarz Wstępny o wysokości 2,5–3 m. Na jego końcu znajduje się przejście do małej komory, w której okresowo zalega płat śnieżno-lodowy. Wcześniej, na prawo, odchodzi stromo w dół ciasny (0,4 m) korytarzyk. Kilka metrów dalej łączy się z nim jeszcze ciaśniejszy korytarzyk (z zaciskiem), odchodzący z końca wymienionej wcześniej komory. Przy połączeniu następuje zakręt na prawo i zaraz znów na lewo. Nieco dalej Korytarz Wstępny staje się wysoką szczeliną tektoniczną wiodącą ku E. Zaklinowane są w niej wąskie wanty z ostrymi krawędziami (konie skalne). Za drugim koniem opada 1,5 m próg. Pod progiem wstecz można przejść 4 m pod zawalisko, a na wprost (głównym ciągiem), nieco skosem w dół, przez ciasną, 2,5 m studzienkę między zablokowanymi wantami. Przy rozszerzeniu studzienki szukamy możliwości przejścia szczeliną ku E. Za jej zwężeniem, gdzie zwykle trzeba odkuć polewy lodowe, 4 m zjazdem (lub trudną zapieraczką) w rozszerzającej się ku dołowi szczelinie, docieramy na dno niewielkiej niszy w Korytarzu Głównym. W N części niszy znajduje się wejście do wąskiego meandra. Ma on długość 16 m i kończy się niedostępną szczeliną z wyczuwalnym przewiewem. Okresowo jego dno pokrywa warstwa lodu. Z niszy, ku W, opada stromo korytarz o lodowym spągu (jest to końcowa część Korytarza Głównego). W najniżej położonym miejscu przechodzimy przez obniżenie stropu do Komory Wstępnej. Ma ona wymiary 10x5 m a jej dno pokrywa lód. W początkowej części sali odchodzi ku SE wąski, wznoszący się do góry meanderek, o dnie pokrytym guzem. Po kilku metrach przejście w nim blokują wanty. W S części komory znajduje się kilkumetrowa pochylnia zakończona zagruzowanym meanderkiem prowadzącym w kierunku powierzchni. W zachodnim krańcu sali wznosi się korytarzyk prowadzący w kierunku Otworu Dolnego. W chwili obecnej nie jest możliwe wydostanie się nim na powierzchnię. Został on zasypany, ponieważ zmienił cyrkulację powietrza w jaskini, co przyśpieszało zanik pokrywy lodowej. Pod N ścianą Komory Wstępnej wytapia się czasem przejście do partii pod lodem (patrz w dalszej części opisu). Wracamy do niszy i przechodzimy z niej ku S do obszernego Korytarza Głównego. Ma on w tym miejscu szerokość 4,5 m. Idziemy nim kilka metrów ku E. W prawej ścianie, nad małym prożkiem z lodu, odgałęzia się bardzo stromo do góry (ku SSE) 37 m Korytarz Wschodni. Wznosi się on początkowo pochylnią, która doprowadza do niewielkiej salki, z której wspinamy się 6 m progiem. Nad nim znajduje się kolejna pochylnia, salka i 5 m próg. Dalej prowadzi do góry stroma pochylnia o dnie pokrytym gruzem, zakończona zawaliskiem w stropie. Prawdopodobnie znajdują się za nim Janosikowe Partie. Korytarz Wschodni jest kruchy i nie ma w nim lodu. Przy wlocie do Korytarza Wschodniego widać wytopioną w lodzie misę, prowadzącą do dolnych partii jaskini. Znajduje się w niej szczelina między lodem a skałą, która miewa różne wymiary, zależnie od stanu zalodzenia. Przy niskim stanie lodu można zjechać z niej do małej niszy lodowej i dalej, przez zacisk w lodzie, ku E, pod lód. Po kilkunastu metrach zjazdu stajemy na pochyłym lodzie opadającej ku E Sali pod Lodem (około 8x6 m). Odchodzi od niej na wprost ciasny, około 4 m korytarzyk, a nieco na lewo od niego inny, opadający 1,5-metrowym prożkiem do owalnej komórki. W jej stropie znajduje komin prowadzący do Korytarza Głównego (patrz w dalszej części opisu). Z sali na lewo (ku N) stromy próg lodowy sprowadza do biegnącego na lewo wstecz (częściowo pod lodem) obszernego korytarza. Znajduje się tu najniżej położony punkt w jaskini (-16,20 m). Korytarz uchodzi do Komory Zawaliskowej (10x5x5 m) o dnie pokrytym wielkimi wantami. Jej lewą, przewieszoną ścianę tworzy lód. Na wprost ciąg kontynuuje się. Zawaliskowy korytarz prowadzi nad pochylnię, na której dnie znajduje się wykop. Przechodzimy nad pochylnia ku W do niskiego korytarzyka. W jego środkowej części znajduje się niewielka salka, za którą dalsza droga wiedzie w lewo. W tym miejscu okresowo wytapia się przejście do Komory Wstępnej. Wracamy do Korytarza Głównego i idziemy nim dalej ku E. Po kilkunastu metrach odchodzi od niego nad 1,5 m, a następnie 9 m progiem Korytarz Północny (ok. 10 m długości). Wznosi się on stromo, następnie zakręca na prawo, potem w lewo i kończy się małą komórką. Znad 9 m progu, ku SE, wiedzie meander będący podstropową częścią Korytarza Głównego. Wypada on w ścianie opisanego dalej komina. Od odejścia Korytarza Północnego główny ciąg biegnie ku SSE. Ma około 10 m wysokości i ponad 1,5 m szerokości. Po 6 m rozszerza się do 3 m. W górę odchodzi stąd myty komin o średnicy 3 m i wysoki na 26 m. Przy prawej ścianie, od wymycia pod kominem, zaczyna się wytopiona w lodzie rura. Jest ona dostępna tylko okresowo i wypada w kominie nad wspomnianą wcześniej owalną komórką w dolnych partiach. Dalej ciąg opada na lewo pochyłym progiem lodowym, a 6 m dalej następuje rozszerzenie w wysoką komorę o szerokości 2,5 m. Odchodzi z niej na wprost (ku E) wąska na kilkanaście centymetrów szczelina (nie do przejścia). Wspinamy się stąd 4 m progiem, o trudnościach IV, do wylotu Dolnego Meandra. Ciągnie się on ku E jako stopniowo zwężający się korytarz, w którego najciaśniejszym miejscu przejście często zamyka lód. Za przełazem znajduje się meander biegnący w kierunku E, z którego końca, przez ciasny kominek, dostać się można na jego wyższe piętro. Wracamy do przełazu. Wspinając się kawałek do góry osiągamy kilkumetrowy korytarz wiodący w kierunku W. Wypada on oknem 7 m nad podstawą progu, ponad którym rozpoczynają się partie Dolnego Meandra. Kontynuując wspinaczkę znad przełazu, 3 m kominkiem osiągamy górne piętro meandra, który ciągnie się dalej 11 m i kończy zaklinowanymi w ciasnych miejscach granitowymi otoczakami. Kontynuujemy wspinaczkę z poziomu Dolnego Meandra. Szeroką zapieraczką osiągamy most z zaklinowanych głazów (IV). Stąd wspinamy się jeszcze kilka metrów w kruszynie do góry (IV–V), na obszerną półkę. Zaczyna się tutaj Górny Meander. Po przeciwnej stronie komina (trawers o trudności V) znajduje się wejście do meandra prowadzącego do Korytarza Północnego. Z półki biegnie korytarz omijający wielką wantę. Za nią urywa się 2 m prożkiem do niewielkiej sali. Dalsza droga wiedzie w kierunku E przez pochyły próg. Nad nim ciągnie się węższy już meander, kończący się po kilku metrach zaklinowanymi blokami. Z półki u wylotu Górnego Meandra wspinamy się N ścianą (V), a następnie trawersujemy skośnie w górę, w prawo (A0), na półkę z zaklinowanych want. Znajduje się ona 26 m nad podstawą komina. Tutaj biorą swój początek Janosikowe Partie. Dalej przez pochylnię i 2 m prożek z want dostajemy się do obszernej komory. Jej strop jest silnie zwietrzały i spękany. W E części sali, kilka metrów nad jej dnem znajduje się okno ze ślepo zakończonym korytarzykiem. Kierujemy się w kierunku W i dostajemy się do kolejnej, mniejszej już sali. Jej strop jest najwyżej położonym miejscem w jaskini. Osiągamy go 7 m wspinaczką po SE ścianie (IV). Z wąskich dziur w tym stropie można było wyczuć podczas wiatru halnego silny, okresowy przewiew. Może to świadczyć o bliskości powierzchni. W SW części sali opada zagruzowany korytarzyk. Z pomiarów wynika, że okolice te dzieli 3 m zawaliska od końca Korytarza Zachodniego. Informacje o jaskini
Jaskinia rozwinęła się w wapieniach tzw. „węzła Rabowskiego", należących do wierchowej jednostki Organów (płaszczowina Czerwonych Wierchów), na szczelinach tektonicznych o kierunku W–E, NNW–SSE oraz NE–SW. Jaskinia składa się z obszernego, wysokiego miejscami na 15 m i rozdzielonego na dwa poziomy grubą warstwą lodu Korytarza Głównego oraz bocznych, wpadających do niego meandrów. Większość korytarzy jest myta. Janosikowe Partie, Komora Wstępna, Korytarz Wschodni i partie pod lodem (Komora Zawaliskowa) posiadają zwietrzałe ściany. Namulisko tworzy głównie ostrokrawędzisty gruz wapienny, wielkie wanty oraz nieco gliny i materiału allochtonicznego. Pod kominem materiał jest obtoczony. Przy otworach występuje nieco gleby. Pawłowski (1998 mat. arch.) zaobserwował okresowe pojawianie się warstewki pyłu (do Jaskinia jest wilgotna. Występują w niej różne rodzaje lodu. Korytarz Główny wypełniają warstwowane pokrywy lodowe o znacznej miąższości (kilkanaście metrów). Mają one stały charakter, lecz ich grubość i zasięg podlegają znacznym, szybkim wahaniom w cyklu rocznym (np. w okresie 30 marca–10 maja 1997 przyrosło ponad 30 cm lodu – Pawłowski, 1998 mat. arch.). Zaznaczają się też znaczne zmiany w okresie wieloletnim. W grocie występuje również lód naciekowy (stalaktyty, stalagmity, kolumny, polewy, draperie), firnowy, sublimacyjny (płatki lodowe). Formy te mają charakter okresowy, obecne są głównie we wstępnych partiach oraz w dolnym ciągu, gdzie zaznacza się ich wielka różnorodność i bogactwo (np. skupienia dużych płatków lodowych pokrywające stalagmity, draperie i polewy lodowe różnych kształtów). Na powierzchni lodu w Korytarzu Głównym występują misy wytopiskowe różnej wielkości połączone rynną wytopiskową. Są też szczeliny i kominy lodowe. Zwykle do późnego lata w Korytarzu Wstępnym oraz Komorze Wstępnej (w okresie gdy Otwór Dolny był drożny) zalegają płaty śnieżne. Światło rozproszone sięga do komórki na początku Korytarza Wstępnego oraz do początkowej części Komory Wstępnej (w okresie gdy Otwór Dolny był drożny). Wyczuwa się silny przewiew. Obserwacje mikroklimatyczne i badania lodu przeprowadził W. Siarzewski (1994) I M. Pawłowki (1968). W jaskini panuje mikroklimat o charakterze dynamicznym. Dolne otwory systemu są dostępne dla człowieka. Funkcje górnego otworu pełnią niedostępne szczeliny w górnej części Janosikowych Partii (podczas wiatru halnego dało się tam wyczuć silne podmuchy). Najniższe temperatury zanotowano w maju (–4,0°C), najwyższe w lipcu (+0,2°C) (Pawłowski, 1998 – mat.arch.). Na wiosnę, wraz z topnieniem śniegu na powierzchni, następuje szybkie zalodzenie, późnym latem lód zaczyna się wytapiać. W strefie okołootworowej rozwijają się rośliny kwiatowe oraz paprocie, mchy i porosty. Zauważono występowanie komarów oraz innych owadów we wstępnych partiach oraz Korytarzu Wschodnim. |
Historia badań |
Obserwacje mikroklimatyczne i badania lodu przeprowadził W. Siarzewski (1994) i M. Pawłowki (1968). Badania geologiczne prowadził J. Sczygieł (2013a,b, 20125b). |
Historia eksploracji |
Historia poznania jaskini dzieli się na dwa etapy. Pierwszy obejmuje odkrycie i eksploracje głównych ciągów. Druga faza eksploracji jest następstwem obniżenia się poziomu lodu i wspinaczek w końcowej części Korytarza Głównego. Pierwszą wzmiankę o odkryciu zamieścił Rudnicki (1959b), a opis jaskini opublikował Habil (1961), pod nazwą Lodowa Małołącka. Wójcik (1962) opisał formy lodowe. Koisar i Parma (1971) zwrócili uwagę na zmniejszanie się ilości lodu. Kozik (1983) zalicza jaskinię do grupy jednootworowych dynamicznych. Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ podejmowano kilkakrotnie próby przejścia do sali lodowej (30.07.1978, 18.08 i 21.09.1979, 1980), nie powiodły się one jednak z powodu zalodzenia zacisków wstępnych lub zwężenia przed salą. Drugi etap:
29 marca 1997 r. G. Badurski, W. Kuczok i M. Pawłowski odnajdują przejście między lodem a skałą (u wylotu Korytarza Wschodniego) i eksplorują partie pod lodem. Jesienią 1998 r. F. Filar i Z. Tabaczyński odsuwają głaz w lodowej rurze rozpoczynającej się pod kominem przy końcu Korytarza Głównego i odkrywają drugie przejście do partii pod lodem. 17 sierpnia 2000 r. R. Cygan i I. Luty penetrują szczeliny między lodem a skałą w okolicach zjazdu do Sali pod Lodem. 28 października 2000 r. D. Fiedor, F. Filar i Z. Tabaczyński przedostają się pod wylotem Korytarza Wstępnego do Komory Wstępnej oraz udrażniają od środka połączenie z Dziurą pod Lodową Małołącką II, odsłaniając w ten sposób Dolny Otwór. 04 listopada 2000 r. F. Filar i M. Parczewski eksplorują meanderek w Komorze Wstępnej. Wspinają się też do wylotu Dolnego Meandra i poznają go do zagruzowanego końca. Jesienią 2001 r., w Komorze Wstępnej, odsłania się trzecie przejście pod lód oraz wejście do krótkiego meandra u wylotu Korytarza Wstępnego. 04 września 2004 r. F. Filar, P. Kołtaś, M. Kowalczyk i M. Parczewski wspinają się kominem na końcu Korytarza Głównego i eksplorują Górny Meander. 16 października 2004 r. F. Filar wspina się z poziomu Górnego Meandra do Janosikowych Partii i eksploruje je do najwyższego punktu jaskini (+37,17 m). |
Historia dokumentacji |
Dokumentację jaskini w ramach działań OWPTPNoZ sporządziła I. Luty wraz z zespołem w 1979 i 1999 r. Pomiary sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu wykonał 22 września 1982 r. zespół pod kierownictwem W. Borowca. Plan korytarzy odkrytych pomiędzy Korytarzem Głównym a Otworem Dolnym wykonał Z. Tabaczyński na podstawie pomiarów przeprowadzonych z K. Dudzińskim 17 grudnia 2000 r. Powtórne pomiary całej jaskini (podczas pięciu wyjść w okresie 04 wrzesień – 06 listopad 2004 r.) wykonał F. Filar wraz z M. Parczewskim, K. Zaczyńskim, M. Kowalczykiem i P. Kołtasiem. Do pomiarów użyto topofila Marbach. Dane zaktualizował F.Filar (2009 r.). 22 Listopada 2017 r. F. Filar uściślił współrzędne geograficzne otworu. Plan oraz przekrój opracował Filar. |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Rudnicki J. 1959b (informacja o odkryciu); Wójcik Z. 1960a (wzmianka pod nazwą Jaskinia Lodowa w Mnichach); Wójcik Z. 1960g (wzmianka o odkryciu); Habil W.,1961 (wzmianka o odkryciu, opis jaskini, szkic położenia otworu, pod nazwą Jaskinia Lodowa Małołącka); Wójcik S. 1962 (opis jaskini ze szczególnym uwzględnieniem form lodowych); Wójcik Z. 1966a (niektóre dane morfometryczne, lokalizacja na mapkach, w tym – geologicznej); Wójcik Z. 1968 (lokalizacja na mapce); Koisar B., Parma Ch. 1971 (uwagi o występowaniu lodu); Tatry Polskie 1976 (błędna lokalizacja na mapie 1:10000); Borowiec W. i in.,1977, 1978 (niektóre dane morfometryczne); Głazek J. i in. 1979a (wzmianka); Luty I.,1982 (informacja o pomiarach sytuacyjno – wysokościowych, bez nazwy); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10000); Gradziński R. i in. 1985a (dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie); Luty I. 1989b (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie i rysunku ściany, dane historyczne); Siarzewski W. 1994 (uwagi o mikroklimacie i lodzie); Luty I. 2000b (plan i opis inwentarzowy); Tabaczyński Z. 2000d (opis); Tabaczyński Z. 2002a (opis i plan odkrytych partii); Jaskinie TPN 2004 (opis i plan odkrytych partii); Filar F. 2004b (plan i przekrój jaskini, opis nowych partii, historia ostatnich odkryć, zmiany w poziomie lodu w jaskini); Filar F. 2006c (dane morfometryczne, historia ostatnich odkryć, przekrój jaskini); Szczygieł J. 2013a,b (wymienia w kontekście badań geologicznych); Szczygieł J. 2015b (Szczygieł J. 2015b (wzmiankuje w kontekście genezy i uwarunkowań tektonicznych).
|
Materialy archiwalne |
Wójcik S. 1959 – sprawozdanie (wzmianka o odkryciu, krótki opis); Wójcik S. 1959 – Inwentarz (wymienia, fotografia otworu oraz jeziorka w sali lodowej); Wójcik S. 1959/60 (zmniejszony fotograficznie plan w skali 1:100); Siarzewski W. 1976 (szkicowy przekrój jaskini w skali 1:200); Pawłowski M. 1998 (opis i plan – bez dolnych partii, uwagi geomorfologiczne i mikroklimatyczne, barwne fotografie wnętrza).
|
Autorzy opracowania | Filip Filar |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2014 |
Grafika, zdjęcia | plan przekrój |