Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Niespodzianka
Inne nazwy
Nr inwentarzowy J.Wl-01.10
Region Wyżyna Śląsko-Krakowska
Współrzędne WGS84 λ: 18°46′58,00″, φ: 51°05′52,00″
Gmina Działoszyn (gm. miejsko-wiejska)
Powiat pajęczański
Województwo łódzkie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Rezerwat przyrody Węże
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu SW
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 219,30
Wysokość względna [m]
Głębokość [m] 12,90
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 12,90
Długość [m]
w tym szacowane [m]
97
32
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Wyżyna Wieluńska, Węże, Góra Zelce.
Opis drogi dojścia do otworu
Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Skręcamy w lewo (jak szlak turystyczny), idziemy dalej ścieżką, która przechodzi nieopodal kamiennej budowli, jednej z pozostałości zagospodarowania turystycznego z lat 80. W tym miejscu opuszczamy ścieżkę i kierujemy się na zachód. Ok. 30 m od kamiennej budowli znajduje się wyrobisko z otworem Jaskini Niespodzianka. Podczas zwiedzania jaskini należy zachować ostrożność przy pokonywaniu 6 metrowej długości pochylni z dwumetrowym progiem skalnym w jej połowie.
Opis jaskini

Otwór znajduje się na dnie sztucznego wyrobiska pod 5 metrową ścianą skalną, zbocza i dno są strome, niestabilne. Ilasto-piaszczysty materiał z gruzem wapiennym często zbiera się w otworze, utrudniając wejście do jaskini. Otwór ma 2 m szerokości i 1 m wysokości. W dnie zamocowana jest belka, za nią biegnie metrowej szerokości korytarz o dnie stromo opadającym, po 2 metrach występuje próg skalny o wysokości 1 m. Dalej dno korytarza o wysokości do 0,6 m lekko opada na odcinku 7 metrów, aż do znacznego zwężenia, gdzie ma szerokość 0,5 m przy wysokości 0,3 m. Za nim korytarz początkowo prowadzący na NE skręca ku NNE i ma szerokość do 2 metrów, płaski strop na wysokości 1 metra, a na ścianach bocznych na odcinku 13 metrów, miejscami są zbudowane kaszty z głazów wapiennych. Dalej korytarz stopniowo się rozszerza, osiąga maksymalnie 3 metry, skręca ku N, a w spągu występuje wcięta rynna denna.

Po 8 metrach korytarz przechodzi w 6,5 metrowej długości, stromą pochylnię (Wielka Szczelina), która sprowadza na dno jaskini położone na głębokości 12,9 m. W połowie pochylni znajduje się 2 metrowy próg skalny. Strop korytarza nad dnem znajduje się na wysokości 8,2 m. Stąd korytarz z prożkami wznosi się stromo w górę i skręca ku NW. W dnie na odcinku 6 m występuje wcięta, meandrująca rynna denna, dalej dno pokrywa gruz i duże bloki wapienne, a szerokość korytarza dochodzi do 4 m. Dalszy ciąg jaskini zablokowany jest dużymi głazami, między którymi w paru miejscach można przejść jeszcze kilka metrów. Wyczuwalny tutaj jest silny przewiew powietrza (Szczeliny Świeżego Powietrza). Osiągamy tutaj poziom -1 m względem otworu.

Jaskinia o genezie krasowej powstała w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford) w warunkach freatycznych i wadycznych. Na ścianach występują liczne formy erozyjne jak zagłębienia wirowe, kotły wirowe, rury i dobrze zachowana rynna denna o meandrującym przebiegu.

Szata naciekowa, niegdyś bardzo bogata, została mocno zniszczona przez eksploatację kalcytu. W korytarzu głównym na ścianach spotyka się niewielkie stalaktyty oraz masywne polewy z żebrami naciekowymi i niewielkimi kolumnami z grubokrystalicznego kalcytu. Miejscami na ścianach i głazach występują grzybki naciekowe. Występujące w jaskini żyły kalcytu białego i przezroczystego mają widoczną barwną (brązową i czerwoną) laminację. W 32 metrowym, niedostępnym obecnie korytarzu (Korytarz z Draperiami) szata naciekowa jest bogata, mało zniszczona, występują tutaj stalaktyty w formie „makaronów”, draperie, zasłony i polewy naciekowe.

Namulisko w jaskini występuje miejscami, jest ilasto-piaszczyste, brunatne. W okolicy otworu na dnie znajduje się hałda, w której widoczne są liczne fragmenty zniszczonych nacieków i kryształki kalcytu. Na dnie korytarzy miejscami występuje gruz i większe bloki wapienne.

Jaskinia jest wewnątrz wilgotna, na całej długości wyczuwa się przepływ powietrza, szczególnie intensywny w zawalisku na końcu jaskini. Światło sięga w najbliższe sąsiedztwo otworu. 

W otoczeniu otworu na ścianach skalnych bogata roślinność, w otworze mchy i porosty, w zasięgu światła na ścianach glony.

Wewnątrz występują pajęczaki i komary. W jaskini obserwowano nietoperze: nocka Myotis myotis, gacka brunatnego Plecotus auritus i nocka Bechsteina Myotis bechsteinii (Harmata 1993).

Historia badań
Historia eksploracji

Jaskinia odsłonięta była przez poszukiwaczy „szpatu”, którego eksploatację prowadzono w niej do lat 60 XX wieku. Otwór ponownie odsłonięty został przez B. Wołoszyna w 1963 r. Zinwentaryzowana została przez A. Szynkiewicza w 1971 roku. Otwór ponownie uległ zasypaniu i jaskinia pozostawała niedostępna w latach 1983-95. W 1996 r. otwór ponownie odkopano, a wejście zabezpieczono szalunkiem przed osuwaniem się ziemi. Zasypano wtedy wejście do Korytarza z Draperiami.

Historia dokumentacji

Aktualną dokumentację sporządzili w lipcu 2008 r. A. Górny i M. Szelerewicz. Pomiary wykonali w 2005 r. A. Górny i M. Szelerewicz.
Plan opracował M. Szelerewicz, niedostępny Korytarz z Draperiami (wg stanu z 1974 r) naniesiono na podstawie planu Szynkiewicza z 1995 r.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Szynkiewicz A. 1971a (lokalizacja na mapie); Szynkiewicz A. 1971b (opis jaskini, plan); Szelerewicz M., Górny 1986 (opis jaskini, plan VI.D.9); Harmata W. 1993 (wymienia gatunki nietoperzy w jaskini); Kurek A. 1995 (wymienia w wykazie jaskiń Wyżyny o długości przekraczającej 40 m.); Gradziński M., Szelerewicz M. 2004 (wymieniona w wykazie jaskiń Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej o długości większej niż 40 m); Jaskinie Wyżyny Wieluńskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy).
Materialy archiwalne
Kontny M. 1977 (w projekcie urządzenia rezerwatu Węże); Szynkiewicz A. 1993 (opis jaskini, lokalizacja na mapie); Szynkiewicz A. 1995 (opis jaskini, plan, przekrój podłużny, lokalizacja na mapie, zdjęcie otworu jaskini).
Autorzy opracowania Andrzej Górny, Mariusz Szelerewicz
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan Podgląd grafiki przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie