Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Skręcamy w lewo (jak szlak turystyczny), idziemy dalej ścieżką, która przechodzi nieopodal kamiennej budowli, jednej z pozostałości zagospodarowania turystycznego z lat 80. W tym miejscu opuszczamy ścieżkę i kierujemy się na zachód. Ok. 30 m od kamiennej budowli znajduje się wyrobisko z otworem Jaskini Niespodzianka. Podczas zwiedzania jaskini należy zachować ostrożność przy pokonywaniu 6 metrowej długości pochylni z dwumetrowym progiem skalnym w jej połowie.

Po 8 metrach korytarz przechodzi w 6,5 metrowej długości, stromą pochylnię (Wielka Szczelina), która sprowadza na dno jaskini położone na głębokości 12,9 m. W połowie pochylni znajduje się 2 metrowy próg skalny. Strop korytarza nad dnem znajduje się na wysokości 8,2 m. Stąd korytarz z prożkami wznosi się stromo w górę i skręca ku NW. W dnie na odcinku 6 m występuje wcięta, meandrująca rynna denna, dalej dno pokrywa gruz i duże bloki wapienne, a szerokość korytarza dochodzi do 4 m. Dalszy ciąg jaskini zablokowany jest dużymi głazami, między którymi w paru miejscach można przejść jeszcze kilka metrów. Wyczuwalny tutaj jest silny przewiew powietrza (Szczeliny Świeżego Powietrza). Osiągamy tutaj poziom -1 m względem otworu.

Jaskinia o genezie krasowej powstała w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford) w warunkach freatycznych i wadycznych. Na ścianach występują liczne formy erozyjne jak zagłębienia wirowe, kotły wirowe, rury i dobrze zachowana rynna denna o meandrującym przebiegu.

Szata naciekowa, niegdyś bardzo bogata, została mocno zniszczona przez eksploatację kalcytu. W korytarzu głównym na ścianach spotyka się niewielkie stalaktyty oraz masywne polewy z żebrami naciekowymi i niewielkimi kolumnami z grubokrystalicznego kalcytu. Miejscami na ścianach i głazach występują grzybki naciekowe. Występujące w jaskini żyły kalcytu białego i przezroczystego mają widoczną barwną (brązową i czerwoną) laminację. W 32 metrowym, niedostępnym obecnie korytarzu (Korytarz z Draperiami) szata naciekowa jest bogata, mało zniszczona, występują tutaj stalaktyty w formie „makaronów”, draperie, zasłony i polewy naciekowe.

Namulisko w jaskini występuje miejscami, jest ilasto-piaszczyste, brunatne. W okolicy otworu na dnie znajduje się hałda, w której widoczne są liczne fragmenty zniszczonych nacieków i kryształki kalcytu. Na dnie korytarzy miejscami występuje gruz i większe bloki wapienne.

Jaskinia jest wewnątrz wilgotna, na całej długości wyczuwa się przepływ powietrza, szczególnie intensywny w zawalisku na końcu jaskini. Światło sięga w najbliższe sąsiedztwo otworu. 

W otoczeniu otworu na ścianach skalnych bogata roślinność, w otworze mchy i porosty, w zasięgu światła na ścianach glony.

Wewnątrz występują pajęczaki i komary. W jaskini obserwowano nietoperze: nocka Myotis myotis, gacka brunatnego Plecotus auritus i nocka Bechsteina Myotis bechsteinii (Harmata 1993).

Jaskinia odsłonięta była przez poszukiwaczy „szpatu”, którego eksploatację prowadzono w niej do lat 60 XX wieku. Otwór ponownie odsłonięty został przez B. Wołoszyna w 1963 r. Zinwentaryzowana została przez A. Szynkiewicza w 1971 roku. Otwór ponownie uległ zasypaniu i jaskinia pozostawała niedostępna w latach 1983-95. W 1996 r. otwór ponownie odkopano, a wejście zabezpieczono szalunkiem przed osuwaniem się ziemi. Zasypano wtedy wejście do Korytarza z Draperiami.

Aktualną dokumentację sporządzili w lipcu 2008 r. A. Górny i M. Szelerewicz. Pomiary wykonali w 2005 r. A. Górny i M. Szelerewicz.
Plan opracował M. Szelerewicz, niedostępny Korytarz z Draperiami (wg stanu z 1974 r) naniesiono na podstawie planu Szynkiewicza z 1995 r.

Szynkiewicz A. 1971a (lokalizacja na mapie); Szynkiewicz A. 1971b (opis jaskini, plan); Szelerewicz M., Górny 1986 (opis jaskini, plan VI.D.9); Harmata W. 1993 (wymienia gatunki nietoperzy w jaskini); Kurek A. 1995 (wymienia w wykazie jaskiń Wyżyny o długości przekraczającej 40 m.); Gradziński M., Szelerewicz M. 2004 (wymieniona w wykazie jaskiń Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej o długości większej niż 40 m); Jaskinie Wyżyny Wieluńskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy).

Kontny M. 1977 (w projekcie urządzenia rezerwatu Węże); Szynkiewicz A. 1993 (opis jaskini, lokalizacja na mapie); Szynkiewicz A. 1995 (opis jaskini, plan, przekrój podłużny, lokalizacja na mapie, zdjęcie otworu jaskini).