Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Jasna
Inne nazwy Grota IV
Nr inwentarzowy J.BK-02.15
Region Wyżyna Śląsko-Krakowska
Współrzędne WGS84 λ: 19°54′05,88″, φ: 50°02′21,59″
Gmina Kraków (gm. miejska)
Powiat Kraków
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Komunalny
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu NW
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 205
Wysokość względna [m]
Głębokość [m] 3,20
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 3,20
Długość [m]
w tym szacowane [m]
82
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Brama Krakowska, Zręby Południowe, Skałki Twardowskiego (Park Twardowskiego), Kraków-Podgórze.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia położona jest w zachodniej części Skałek Twardowskiego, u podstawy skał, od strony Wisły. Od przystanku MPK przy ulicy Tynieckiej (w pobliżu wejścia do jednostki WP) kierujemy się w stronę wejścia do jednostki, gdzie skręcamy na ścieżkę biegnącą zadrzewionym obniżeniem terenu, pomiędzy krawędzią skalną Zrębu Zakrzówka a szosą Kraków Tyniec. Po przejściu ok. 150 m docieramy do dużego otworu jaskini. Otwór ten widoczny jest z szosy. Korytarz biegnący w głąb masywu jest miejscami ciasny i uciążliwy przy przechodzeniu, ze względu na ostry gruz wapienny leżący na dnie. Zwiedzanie jaskini bardzo niebezpieczne ze względu na obrywy ławic wapienia ze stropu w komorze wstępnej.
Opis jaskini

Otwór wejściowy ma 13 m szerokości 5 m wysokości i zaraz za nim znajduje się duża komora o opadającym dnie. Komora jest zniszczona przez eksploatację wapienia, który wydobywano tu przed I wojną światową. Dno zalega gruz skalny i duże bloki wapienne odpadłe ze stropu. W głębi komora przechodzi w ciasny kanał o długości ok. 40 m. Dno tego korytarza początkowo pokrywa gruz wapienny, w głębi ‑ gliniaste namulisko. W połowie jego długości w kierunku zachodnim prowadzą ciasne, niskie korytarze, w głębi niedostępne dla człowieka. Koniec głównego korytarza stanowi komin, zablokowany dużymi blokami wapiennymi. Na jego końcu wyczuwalny jest przewiew.

Jaskinia utworzyła się w wapieniu uławiconym górnej jury (oksford, kimeryd Krajewski 2001). Na ścianach w komorze widoczne są poziome ławice buł krzemiennych i kanaliki anastomotyczne rozwinięte wzdłuż oddzielności miedzyławicowej. Komora jest zmieniona przez eksploatację wapienia, korytarz biegnący w głąb w kierunku SE i boczne odgałęzienie to rury anastomotyczne są utworzone na rozluźnieniach międzyławicowych w warunkach freatycznych. W jaskini nie występują formy naciekowe. Namulisko wypełnia korytarz biegnący ku SE i odgałęzienia boczne, jest ono ilaste, „tłuste” i rdzawe z tkwiącymi w nim licznymi krzemieniami i skorodowanymi blokami wapiennymi. Na powierzchni w sali i w początkowej części korytarza zalega ostrokrawędzisty gruz wapienny i duże bloki.

Jaskinia ma mikroklimat dynamiczny, charakteryzuje się silnymi przewiewami uzależnionym i od pór roku i temperatury otoczenia. Zimą do jaskini wpływa zimne powietrze, co powoduje wymarzanie korytarza. Tworzą się wtedy w nim liczne nacieki lodowe w formie stalagmitów („chłopki lodowe”), stalaktytów i kolumn. Wymarzanie jaskini sprzyja tworzeniu się obrywów. Latem z ujścia korytarza do komory wydobywa się strumień zimnego powietrza. W głębi jaskinia jest wilgotna i posiada ustabilizowaną temperaturę. Komora wstępna w zasięgu światła.

W części przyotworowej na ścianach rosną mchy i paprocie.

W jaskini występują komary i pająki. Zimą 1997‑98 obserwowano podkowca małego Rhinolophus hipposideros w kominku na końcu korytarza.

Historia badań
Historia eksploracji
Jaskinia jest częścią systemu próżni Zrębu Zakrzówka i istnieje możliwość połączenia jej z pozostałymi jaskiniami. Łączy się ona również z siecią kanałów krasowych zasilanych wodami Wisły. W czasie powodzi w 1997 r. dno komory zalane było na znacznej przestrzeni wodą. Komora znacznie zniszczona przez eksploatację wapienia, jest miejscem niebezpiecznym ze względu na obrywanie się ławic ze stropu. Jest to związane z nasączaniem masy wapiennej przez wody opadowe i później, kiedy następuje wymrażanie, odspajają się od stropu duże bloki. W latach 1997 1999 obserwowano kilka obrywów w sali i na początku korytarza biegnącego w głąb jaskini. Największy miał miejsce w lutym 1998 r. kiedy to oberwała się część stropowej ławicy wapienia bezpośrednio w otworze (ok. 15 ton). Kolejne obrywy duży obryw miały miejsce w czerwcu 1999 r. latach 2000, 2006 i największy z dotychczasowych w styczniu 2007 roku kiedy oberwał się pakiet ławic ok. 3 metrowej miąższości w centralnej części Sali blokując częściowo wejście do biegnącego w głąb masywu. Obrywy mają miejsce nadal, co grozi całkowitym zawaleniem się stropu w Sali.
Jaskinia jest znana od dawna. Otwór i komora wstępna zostały zmienione w wyniku działalności Kamieniołomu Miejskiego przed I wojną światową oraz przez saperów austriackich w czasie I wojny.
Pierwszy opis i plan podaje Kuźniar (1921). W roku 1983 A. Tyrpa odsłonił wejście do niskich korytarzyków odchodzących w kierunku zachodnim, w połowie długości głównego korytarza. Próby eksploracji podejmowane w latach 90 tych nie przyniosły efektów.
Historia dokumentacji
Zinwentaryzowana została przez Kowalskiego (1951) pod poz. 2. Dokumentację sporządził A. Górny (11.1999). Dane zaktualizowali w 2009 r. A. Górny i M. Szelerewicz.
Plan opracował M. Szelerewicz.
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Kuźniar W. 1921 (opis, plan i lokalizacja na mapie, zdjęcie otworu pod nazwą Grota IV); Sosnowski K. 1947 (wymienia); Kowalski K. 1951 (opis i plan) ; Czepiel M. 1976 (opis i plan); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (opis i plan, lokalizacja na mapie); Górny A., Paulo A. 1993 (uwagi dotyczące połączenia z sąsiednimi jaskiniami); Górny A. i in. 1997 (wymienia w wykazie, plan); Słobodzian B. 1997e (wzmianki, mapka); Wiśniewski W.W. 1997b (przypomnienie opracowania Kuźniara z 1921r); Motyka J., Postawa A. 1998 (wymieniają); Szelerewicz M. 1998b (notatka o oberwaniu się skał ze stropu, 3 fot); Motyka J. i in.1999 (lokalizacja na mapie geologicznej Zrębu Zakrzówka, w tabeli skrajnych i średnich stężeń jonów Cl, SO4 i NO3 w wykropleniach jaskiń zrębu Zakrzówka, plan na mapie izolinii stężeń chlorków w jaskiniach Zakrzówka, plan na mapie izolinii stężeń siarczanów w jaskiniach zrębu Zakrzówka, plan na mapie stężeń azotanów w jaskiniach zrębu Zakrzówka, wykres zmienności koncentracji jonów Cl¯ w wykropleniach na tle opadów, plan na mapie kierunków i prędkości lateralnego przemieszczania się znacznika, 2 fot kanalików anastomatycznych w komorze wstępnej); Górny A. i in. 1999 (na zestawieniu jaskiń z zaznaczonymi kierunkami i prędkością lateralnego przemieszczania się znacznika); Goc P. i in. 2000 (w tabeli stężenia azotanów w jaskiniach Zakrzówka, plan na mapie izolinii stężeń azotanów w wykropleniach w jaskiniach zrębu Zakrzówka); Motyka J. i in. 2000 (lokalizacja na mapie geologicznej, w zestawieniu planów jaskiń Zakrzówka, plan na mapie izolinii koncentracji chlorków w wykropleniach w jaskiniach Zakrzówka, na mapie kierunków i prędkości lateralnego przemieszczania się znacznika); Krajewski M. 2001 (opis litofacjalny warstw w jaskini, jej sytuacja geologiczna, fot otworu); Motyka J. i in. 2001 (na mapie kierunków i prędkości lateralnego przemieszczania się znacznika); Jędrys J. et al. 2002 (w zestawieniu jaskiń na mapie Zakrzówka); Jędrys J., Krajewski M. 2002 (na mapie rozmieszczenia profili georadarowych); Gradziński M., Szelerewicz M. 2004 (wymieniają w wykazie); Górny A. 2007 (w zestawieniu planów jaskiń na mapie Zakrzówka, informacja o kolejnych obrywach stropu w jaskini, fotografia stan z marca 2007); Jaskinie Pomostu Krakowskiego 2011 (plan i opis inwentarzowy).
Materialy archiwalne
Baryła J., Górny A., Pruc M., Słobodzian B., Szelerewicz M. 2000 (opis inwentarzowy i plan).
Autorzy opracowania Mariusz Szelerewicz, Andrzej Górny
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki otwór Podgląd grafiki plan i przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie