Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Psia |
Inne nazwy | Źródlana |
Nr inwentarzowy | J.Cz.IV-04.19 |
Region | Wyżyna Śląsko-Krakowska |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°39′58,00″, φ: 50°25′35,00″ |
Gmina | Wolbrom (gm. miejsko-wiejska) |
Powiat | olkuski |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Prywatny | Pomnik przyrody |
Podstawa ochrony | Rozp. Nr 7 Woj. Małopolskiego z dn. 13.04.2004 r.; Dz. Urz. Woj. Małop. Nr 85, poz. 1086. |
Ekspozycja otworu | SE |
Pozostałe otwory | |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 408 |
Wysokość względna [m] | 10 |
Głębokość [m] | 0 |
Przewyższenie [m] | 4 |
Deniwelacja [m] | 4 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
85
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | Wyżyna Częstochowska, Pasmo Smoleńsko-Niegowonickie, Strzegowa, Wzgórze Biśnik |
Opis drogi dojścia do otworu |
Do Skały Biśnik najprościej dojść z miejscowości Smoleń, w której dolina bierze swój początek. Nad Smoleniem góruje wzgórze z ruinami średniowiecznego zamku. Po południowym zboczu tego wzgórza biegnie asfaltowa droga łącząca Smoleń z przysiółkiem Podlesie, leżącym w górnej części Doliny Wodącej. Posuwając się ową drogą przez Podlesie na południowy zachód, dochodzimy po około 2 km do Wzgórza Biśnik, wyrastającego z dna doliny, po lewej (orograficznie) stronie. Otwór jaskini znajduje się od wschodniej strony wzgórza, w ścianie skalnej, około 1,5 m nad powierzchnią gruntu.
|
Opis jaskini |
Korytarz jaskini powstał w górnojurajskich wapieniach skalistych.
Jaskinia ma charakter meandrującej „rury” z jednym otworem wejściowym. Kilka metrów za otworem korytarz jaskini przecinają krzyżujące się szczeliny wychodzące na powierzchnię ale niedostępne dla człowieka. W szczelinach jaskinia osiąga swój najniższy i najwyższy poziom. Aby wejść do dalszej części jaskini trzeba wspiąć się ze szczeliny około 2,5 m Zaraz za tym progiem, po lewej stronie znajduje się skalna pochylnia prowadząca do odnogi głównego ciągu, w której jaskinia osiąga swój najwyższy punkt (około 4 m nad dnem szczeliny). Za szczelinami jaskinia ma przebieg horyzontalny. W dnie korytarza znajduje się kilka niewielkich prożków. W ścianach korytarza znajdują się liczne zagłębienia w postaci skalnych kieszeni powstałe pod wpływem turbulentnego przepływu wody. Korytarz rozszerzając się miejscami ma charakter galerii. Jaskinia kończy się za zaciskiem, za którym znajduje się część jaskini najbogatsza w nacieki. W tej części najwyraźniej widać, że jaskinia rozwinęła się na szczelinie, która ucieka w dół a jest zapełniona osadami. Przejście do końcowej części (zacisk) powstało prawdopodobnie w sposób sztuczny. Skała w tym miejscu wygląda na rozkutą. W jaskini zachowała się dość bogata szata naciekowa. Można tu spotkać liczne polewy kalcytu krystalicznego oraz mleka wapiennego twardego i miękkiego. Praktycznie całe ściany części za zaciskiem, są pokryte polewami kalcytowymi. Zachowały się misy martwicowe, w których kiedyś można było znaleźć perły jaskiniowe. W czasie roztopów i dużych opadów deszczu misy wypełniają się wodą. Niestety po stalaktytach zachowały się jedynie ślady na stropie. Oprócz ciekawej szaty naciekowej na ścianach znajdują się różnej wielkości zagłębienia wirowe. Namulisko w części wstępnej wygląda na dosyć ubogie i składa się z humusu wymieszanego z materiałem ilastym. W dalszych partiach jaskini namulisko jest gliniaste. We wstępnej części (do szczelin), jaskinia jest dosyć przewiewna a w zimie czasami przemarza. W dalszej części dzięki dość dużej długości korytarza wahania temperatury są bardzo nieznaczne. Utrzymuje się również bardzo duża wilgotność. W wielu miejscach po ścianach spływa woda, która na gliniastym podłożu utrzymuje się w postaci kałuż. W tej części jaskini nie wyczuwa się żadnego przewiewu. Ponieważ otwór jaskini leży w miejscu zacienionym, na skałach wokół otworu rosną mchy. Natomiast wewnątrz, w zasięgu światła rozproszonego na skale rozwijają się glony. Głębiej w jaskini można spotkać pleśnie rosnące na resztkach organicznych. W partiach przyotworowych sezonowo można spotkać dość liczne muchówki, motyle i pająki Meta menardi. W głębszych częściach czasami zimują nietoperze ale są to pojedyncze osobniki. Baranek i Powichrowski opisują z tej jaskini również skoczogonki i chrząszcze z rodziny kusaków. |
Historia badań |
|
Historia eksploracji |
Jaskinia jest znana i odwiedzana od dawna. Jej nazwa została nadana w 1966 r. przez członków KKTJ. W 1975 r. zostaje po raz pierwszy opisana (bez planu) pod nazwą Źródlana przez Baranka i Powichrowskiego. Otwór jaskini został zamknięty kratą w grudniu 1998 r. lecz w tym samym roku krata została podkopana, a w następnym roku zamek został wypiłowany.
|
Historia dokumentacji |
W 1977 r. M. Czepiel umieszcza ją w Inwentarzu Jaskiń Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. W 1986 r. zostaje opisana (wraz z planem) przez Szelerewicza i Górnego w „Jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej” pod numerem IV.C.4. W dokumentacji z roku 1991 dla Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych woj. katowickiego nosi również numer IV.C.4. Opis i plan jaskini znajduje się także w dokumentacji z roku 2000 wykonanej na zlecenie Ministerstwa Środowiska, gdzie nosi tę samą nazwę i numer. Pomiary w jaskini wykonał w listopadzie 1991 r. A. Polonius i S. Kornaś. Dane zaktualizował A. Polonius (2009).
Plan opracował A. Polonius. |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Baranek W., Powichrowski L. 1975; Czepiel M. 1977 (krótki opis); Otęska-Budzyn J. 1978 (wzmianka); Szelerewicz M., Górny A. 1986; Polonius A., Sławiński J., Tyc A. 1993 (wzmianka); Tyc A. 1994 (wzmianka); Polonius A. 1994 (wzmianka, lokalizacja)); Kurek A. 1995 (wymienia, podaje wymiary); Czaja S., Zieliński T. 1996 (wzmianka); Jaskinie Wyżyny Częstochowskiej 2011c (plan i opis inwentarzowy).
|
Materialy archiwalne |
Polonius A. i in. 1991; Polonius A. i in. 2000 (dokumentacja); Polonius A. 2003 (opisuje morfologię i genezę).
|
Autorzy opracowania | Adam Polonius |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2013 |
Grafika, zdjęcia | plan |
Obiekt w serwisie Geostanowiska | Geostanowisko |