Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Jasna koło Smolenia |
Inne nazwy | |
Nr inwentarzowy | J.Cz.IV-04.48 |
Region | Wyżyna Śląsko-Krakowska |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°40′33,00″, φ: 50°25′42,00″ |
Gmina | Wolbrom (gm. miejsko-wiejska) |
Powiat | olkuski |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Prywatny |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | N |
Pozostałe otwory | 2 - ku NW. |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 470 |
Wysokość względna [m] | 65 |
Głębokość [m] | 0 |
Przewyższenie [m] | 0 |
Deniwelacja [m] | 0 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
42,30
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | Wyżyna Częstochowska, Pasmo Smoleńsko-Niegowonickie, Strzegowa, Wzgórze Zegarowe Skały |
Opis drogi dojścia do otworu |
Najprostsza droga do Wzgórza Zegarowe Skały wiedzie drogą dnem doliny aż do ostatniego zabudowania przysiółka Podlesie. W tym miejscu należy skręcić w lewo i zboczem wzgórza, polną miedzą podejść pod skały. Jaskinia leży w wielkim ostańcu skalnym wysuniętym najbardziej na wschód w partii szczytowej wzgórza. Otwory wychodzą na niewielką polankę zarastającą krzewami. Główny otwór był niegdyś dobrze widoczny od strony zabudowań w Smoleniu.
|
Opis jaskini |
Cały obiekt powstał w górnojurajskich wapieniach skalistych typu smoleńskiego. Jaskinia jest właściwie wielką komorą, której strop jest podparty trójkątnym filarem skalnym. Filar podzielił wnętrze jaskini na dwie części, na wysoki korytarz południowy i niski korytarzyk północny. Jaskinia posiada dwa otwory w kształcie skalnych bram, przy czym mniejszy otwór zachodni osiąga wysokość niecałych 3 m. Jaskinia posiada skalne okno w stropie otwierające się na północ. Wnętrze jaskini osiąga wysokość około 6 m. Jaskinia nie posiada szaty naciekowej, natomiast można zaobserwować dużą ilość kotłów eworsyjnych szczególnie przy otworze głównym. We wnętrzu form większych są „włożone” mniejsze zagłębienia. Na ścianie wysokiego korytarza widać ślad po dawnym poziomie namuliska a w stropie korytarza niskiego znajduje się paragenetyczny kanał stropowy. Formy te świadczą o tym, że jaskinia była mniej więcej do połowy wysokości wypełniona osadami. Namulisko jest dosyć skąpe humusowo-piaszczysto-kamieniste. Kowalski wspomina, że na zewnątrz jaskini spotyka się liczne odłupki krzemienne. Odłupki te można znaleźć przed jaskinią i dzisiaj. W niektórych przewodnikach spotyka się informację, że jaskinię zamieszkiwali ludzie już w epoce górnego paleolitu (około 40000 lat temu). Są to prawdopodobnie informacje uzyskane na podstawie narzędzi krzemiennych znalezionych na powierzchni ponieważ we wrześniu 1998 r. wykonano w jaskini badawczy wykop archeologiczny i okazało się, że osady do tej pory nie były przekopywane (informacja ustna od osób prowadzących prace archeologiczne). Wykop osiągnął głębokość około 1m a znaleziono w nim sfosylizowane kości zwierzęce i niezbyt liczne narzędzia krzemienne. Ostatnio Ratajczak i in. (2013) oznaczyli szczątki kostne suhaka Saiga tatarica L. Na powierzchni namuliska leży wymieszany materiał od średniowiecza do paleolitu. Wyniki tych prac wykopaliskowych nie zostały jeszcze opublikowane. Wnętrze jaskini jest suche a dzięki dużym otworom zdarzają się czasem przeciągi. W zimie jaskinia przemarza. Ponieważ w środku jest widno na ścianach rozwijają się glony. Przedstawicieli fauny nie obserwowano. |
Historia badań |
Kowalski wspomina, że na zewnątrz jaskini spotyka się liczne odłupki krzemienne. Odłupki te można znaleźć przed jaskinią i dzisiaj. W niektórych przewodnikach spotyka się informację, że jaskinię zamieszkiwali ludzie już w epoce górnego paleolitu (około 40000 lat temu). Są to prawdopodobnie informacje uzyskane na podstawie narzędzi krzemiennych znalezionych na powierzchni ponieważ we wrześniu 1998 r. wykonano w jaskini badawczy wykop archeologiczny i okazało się, że osady do tej pory nie były przekopywane (informacja ustna od osób prowadzących prace archeologiczne). Wykop osiągnął głębokość około 1m a znaleziono w nim sfosylizowane kości zwierzęce i niezbyt liczne narzędzia krzemienne. Na powierzchni namuliska leży wymieszany materiał od średniowiecza do paleolitu. Wyniki tych prac wykopaliskowych nie zostały jeszcze opublikowane.
|
Historia eksploracji |
Jaskinia jest znana „od zawsze”, często wykorzystywana na biwaki. Wzmianki na temat jaskini pojawiają się często w przewodnikach turystycznych.
|
Historia dokumentacji |
W 1951 r. K. Kowalski opisuje jaskinię wykonując jej plan i nadając numer 389. Ten sam Kowalski podaje, że pierwszy szkicowy plan wykonał Przesmyki w 1908 roku, a później o jaskini wspomina również Lencewicz (1913), Danysz-Fleszarowa (1933) i Sosnowski (1949). W „Jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej” M. Szelerewicza i A. Górnego nosi numer IV. C. 9 (brak planu jaskini). W 1991 roku plan i opis obiektu znalazł się w dokumentacji dla Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych woj. katowickiego gdzie nosi ten sam numer IV. C. 8. Opis i plan jaskini znajduje się również w dokumentacji z roku 2000 wykonanej na zlecenie Ministerstwa Środowiska, gdzie nosi tę samą nazwę i numer co w w/w dokumentacji. Pomiary jaskini wykonał w listopadzie 1991 r. A. Polonius i S. Kornaś. Dane zaktualizował A. Polonius (2010).
Plan opracował A. Polonius. |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Kowalski K. 1951; Zinkow J. 1977 (wzmianka); Marzec L., Mazurek K., Suchecki T. 1986 (wzmianka); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (wzmianka, nadanie numeru, lokalizacja na mapie 1:100 000 ); Zinkow J. 1990 (wzmianka); Polonius A., Sławiński J., Tyc A. 1993; Polonius A. 1994 (wzmianka, lokalizacja); Bronisz S., Pucek K., J., Stróżecki A. 1994 (wzmianka); Tyc A. 1994 (wymienia); Kurek A., Wiśniewski W.W. 1995 (wymieniają, podają wymiary); Czaja S., Zieliński T. 1996 (wymieniają); Muzolf B. 1997 (omawia jako potencjalne stanowisko archeologiczne); Cyrek K. 2009 (wyniki badań archeologicznych, pn. Jaskinia Jasna Smoleńska); Madeyska T. 2009 (osady, pn. Jaskinia Jasna Smoleńska); Stefaniak K. i in. 2009c (dane geologiczne paleozoologiczne i archeologiczne); Stefaniak K. i in. 2009d (dane morfometryczne, krótka charakterystyka, zakres badań); Jaskinie Wyżyny Częstochowskiej 2011c (plan i opis inwentarzowy); Ratajczak K. i in. 2013 (wzmiankują o szczątkach kostnych suhaka pn. Jasna Smoleńska)
|
Materialy archiwalne |
Polonius A. i in. 1991; Muzolf B. 1998 (omawia przeprowadzone prace archeologiczne); Polonius A. i in. 2000 (dokumentacja); Polonius A. 2003 (opisuje morfologię i genezę jaskini).
|
Autorzy opracowania | Adam Polonius |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2013 |
Grafika, zdjęcia | otwór 2 plan |
Obiekt w serwisie Geostanowiska | Geostanowisko |