Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Chłodna
Inne nazwy
Nr inwentarzowy K.Bs-02.15
Region Karpaty
Współrzędne WGS84 λ: 19°03′24,00″, φ: 49°38′38,00″
Gmina Lipowa (gm. wiejska)
Powiat żywiecki
Województwo śląskie
Właściciel terenu Skarb Państwa (Lasy Państwowe) | Rezerwat przyrody Kuźnie
Podstawa ochrony Rozp. Nr 1/93 Woj. Bielskiego z dn. 23.04.1993 r.; Dz. Urz. Woj. Bielskiego z 1993r. Nr 5 poz. 31. [wg http://crfop.gdos.gov.pl]
Ekspozycja otworu NE
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 912
Wysokość względna [m]
Głębokość [m] 16,50
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 16,50
Długość [m]
w tym szacowane [m]
125
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Beskid Śląski, Radziechowy, w SE stokach Muronki (1021 m n.p.m.).
Opis drogi dojścia do otworu
Od szlaku turystycznego (znaki zielone) biegnącego przez Ostre na Magurkę Radziechowską, za halą z szałasami, już w lesie, skręcamy z grzbietu Muronki w lewo (szlak turystyczny odchodzi w stronę prawą). Ścieżka wyprowadza na rozległe, rozczłonkowane osuwiska - rejon rezerwatu "Kuźnie". W górnej części występują liczne formy skałkowe: mury, ambony (wysokości około 11 m) i ścianki. Część środkową zajmują głazowiska, rowy rozpadlinowe poprzedzielane wałami. Schodzimy w dół przez okazały rów na skraju wybitnego wału częściowo ograniczającego od dołu główne partie osuwiska. Tu w dość okazałym, lejowatym zagłębieniu otwór jaskini. Otwór z dala niewidoczny, lecz łatwy do znalezienia. Zwiedzanie bez trudności, tylko końcowe partie niebezpieczne (kruche, niestabilne).
Opis jaskini

Przez mały, niepozorny otwór w kierunku SW schodzimy około 2 m niskim korytarzykiem. Kończy się on przewężeniem z niewielkim prożkiem i wyprowadza do Komory Wstępnej o wymiarach: długości 4,5 m, szerokości 2,5 m. W okresie wiosennym znaleziono tu kilka dużych odłamów lodu. Dno zasłane głazami jest nachylone ku W. Schodzimy na specyficzny balkon podcięty dwoma prożkami. W kierunku SW po zejściu w dół (1,2 m) wydostajemy się do ciasnej szczeliny, która po 2 m gwałtownie skręcając nastramia się (dno pokryte materiałem żwirowatym) i po dalszych 3 m wyprowadza do niższej sali.

 Dostać się tu można również inną drogą. Ze wspomnianego balkonu schodzimy na N progiem (2,2 m) do Sali z Nietoperzem o wymiarach: długości 3 m, szerokości do 2 m i wysokości przeciętnie 2 m. Strop nieregularny, dno zasłane głazami. W kierunku N z sali odchodzi w dół wąska, niezbadana szczelina. Natomiast w jej SE krańcu znajduje się wylot szczeliny o przeciętnej szerokości 0,4 m, która biegnie stromo w dół i po około 2 m też doprowadza do niższej sali, lecz w jej przeciwległym boku.

 Wspomniana sala o kształcie zbliżonym do prostokąta i wymiarach: długości około 5 m, szerokości ponad 2 m, wysokości do 2,5 m, w zasadzie rozpoczyna ciąg główny jaskini. Strop nieregularny, zaburzony, w środkowej części strzelisty. Dno nierówne, u wylotu opisywanych szczelin zasłane miejscami żwirowatym materiałem, w głównej części zawalone potężnymi blokami skalnymi tworzącymi duże rumowisko. Kontynuuje się ono w dalszych partiach jaskini na przestrzeni około 7 m.

 Od sali w kierunku SE odchodzi stromo w górę wąska, wyklinowująca się szczelina, zaś główny ciąg kontynuuje się ku SW. Schodzimy w dół dwoma prożkami (pierwszy o wysokości 1,8 m) wśród dużych bloków skalnych (wspomniane rumowisko) do rozszerzenia - rozdroża.

Ku NW przez prożek wydostać się można do Wiszącej Sali, która od N kończy się pochyłą wnęką, a w kierunku SW przechodzi w stromo nachyloną (ku górze) wąską, wyklinowującą się szczelinę.

W kierunku SE, za prożkiem, biegnie obejście ciągu głównego do Głównej Sali. Jest to zespół szczelin o szerokości 0,5-0,7 m, o przebiegu E-S-SW (ślepa odnoga ku NE), o łącznej długości około 10 m.

 Ciąg główny kontynuuje się jednak w kierunku SW. Schodzimy dwoma prożkami (dolny o wysokości 1,5 m) w końcową część rumowiska, obchodząc z lewej strony okazałą wantę-filar. Obejść ją również można prawą stroną od Wiszącej Sali ciasnym zejściem z małym prożkiem. Pod prożkami dno jest zawalone większymi głazami. Tu na jednej z want stwierdzono występowanie w formie gniazdowej, substancji podobnej do węgla kamiennego. W dalszej części rumowisko zmniejsza się, korytarz zmienia swój charakter. Jest równiejszy, o regularnych kształtach, u podstawy szerokości do 2 m, ku górze pochyla się i zwęża do 1 m, osiągając wysokość 5 m. Strop jest płaski, pochylony. Po około 2 m korytarz zwęża się i kończy 1,4 m prożkiem, z którego schodząc wydostajemy się do Głównej Sali. Z lewej strony znajduje się wylot obejścia opisanego uprzednio, a tuż obok za prożkiem ku E, dalej ku NE odchodzi rozwidlony, wyklinowujący się korytarzyk o długości około 4 m.

 Sala Główna to największa komora jaskini o długości 8 m i wysokości od 4,5 m (pomiar przy wejściu) do około 11 m w jej środkowej części. Tu strop jest płaski, dość lity, miejscami jednak widać wiszące, okazałe bloki skalne. W centralnej części szerokość sali wynosi 4 m, dno dość równe (nieliczne większe głazy), pochylające się ku SW (wg wykonanego tam pomiaru głębokość jaskini wynosi -16,5 m). Szerokość sali zmniejsza się tu stopniowo do 0,7 m. Ze strony lewej ogranicza ją oryginalny, idący ku górze zachód. Wspomniany pomiar głębokości wykonano u podstawy prożka, równoległego do głównej osi przebiegu sali, za którym ku W przez następny 1,5 prożek wyjść można do krótkiej, wyklinowującej się szczeliny. Za punktem pomiaru w kierunku SW po 3 m dalszy ciąg sali blokuje duży głaz. Ku SE biegnie w dół krótka, wyklinowująca się szczelina, a na W (przez prożek) 2 m długości korytarzyk skręcający gwałtownie na S doprowadza do dna niewielkiej studzienki wychodzącej w Niskiej Sali.

 Dojść tu można również inną drogą przez wspomniany zachód. Ograniczony od części środkowej Głównej Sali prożkami (z których najwyższy ma 1,5 m) biegnie ku górze na SW. Dno ma zasłane materiałem żwirowatym i gruzem skalnym. Zrazu szerokości na prawie 2 m, po 3 m zwęża się do 0,5 m przechodząc stopniowo w korytarz, który za niewielkim prożkiem (w górę) rozgałęzia się. i tu charakter jaskini się zmienia - tu jej partie są zaburzone ruchami masowymi. W kierunku SE odchodzi 2,5 m boczny korytarz, niezbadany do końca z uwagi na dużą kruszyznę. Z tych samych powodów nie penetrowano dalej korytarza zasnutego materiałem żwirowatym i biegnącego w górę na S za 4 m progiem.

 Główny ciąg kontynuuje się dalej ku SW. Przez niski przełaz z niebezpiecznie wiszącymi głazami wydostajemy się do Niskiej Sali. Na prawo 2 m od przełazu w dnie przy ścianie jest wylot studzienki (wspomnianej uprzednio) łączącej ją z Główną Salą.

 Niska Sala o nieregularnym, wydłużonym kształcie (długości około 5 m, maksymalna szerokość 3 m) jest ostatnią (obecnie znaną) większą komorą jaskini. Dno ma zasłane blokami skalnymi, ściany ku N są dość stabilne, zaś ku S i SW bardzo kruche, zaburzone. W tych też kierunkach sala rozszerza się poprzez dwie nisze. Pierwsza z nich kończy się nie penetrowaną (duża kruszyzna) ciasną szczeliną, biegnącą w górę ku W. Druga zaś, nazywana Gabinetem Strachu (silne spękanie ścian), o prostokątnym kształcie, kończy się ślepo. Na N w górę przez próg wysokości na 1,8 m wydostać się można do ładnej, prostokątnej salki o wymiarach: długości 3 m, szerokości 1,5 m, wysokości 4 m. Ściany salki są równe, lite, kontrastowo różne od uprzednio opisanych partii. Dno lekko nachylone, zasłane materiałem żwirowym i gruzem skalnym.

 Od opisanej salki na W biegnie w górę dwoma prożkami (1 m i 2,5 m) kruchy, niepewny korytarz, który po około 2 m wyprowadza do niewielkiego rozszerzenia zwanego Gabinetem Zgrozy. Partii tych nie penetrowano do końca z uwagi na groźbę zawału - nie polecane do zwiedzania.

 Jaskinia osuwiskowa, powstała w piaskowcach warstw godulskich górnych. Główny ciąg jaskini rozwinął się na zespole dość okazałych szczelin, tworzących szeregowy układ komór generalnie na linii NE-SW. Zróżnicowanie charakteru poszczególnych fragmentów ciągu pozostaje w związku z usytuowaniem względem rowu rozpadlinowego i jego otoczenia. I tak Komora Wstępna i dwie następne (leżące poniżej) utworzone są w wale zewnętrznym ograniczającym rów. Wyraźnie zaburzona, bardziej nastromiona, z dużym zawaliskiem, część środkowa ciągu usytuowana jest w zboczu rowu, zaś Główna Sala w centralnej części rowu rozpadlinowego. Niska Sala i jej zaburzone otoczenie wydaje się odpowiadać przeciwległemu zboczu wspomnianego rowu.

 Dno jest zasłane gruzem skalnym, miejscami żwirem i okazałymi blokami. W partiach przyotworowych znajdują się szczątki roślinne i nieco gleby. Stwierdzono występowanie w formie gniazdowej substancji podobnej do węgla kamiennego (umiejscowienie w opisie jaskini). Jest to pierwsze znalezisko tego typu w znanych nam jaskiniach Karpat Fliszowych.

 Temperatura w jaskini jest niska (stąd nazwa) przez cały rok (+3,5°C dnia 31 marca 1986 r.). Tylko w partiach końcowych za Główną Salą temperatura jest wyższa. W kwietniu (w partiach przed Główną Salą) znaleziono luźne kawałki lodu.

 Jaskinia jest na ogół sucha. Słaby przewiew jest wyczuwalny w korytarzu wejściowym. Światło sięga do korytarza wejściowego. Na głazach przyotworowych występują mchy i porosty. W czasie spisu hibernujących nietoperzy w 1997 r. zaobserwowano w jaskini: 2 nocki duże (Myotis myotis), 7 nocków wąsatków / nocków Brandta (Myotis mystacinus/ brandtii ) oraz 1 nietoperza nieoznaczonego –( Mysłajek 1998a, 2000a). Stwierdzono występowanie szczerbówki ksieni (Scoliopteryx libartix)- motyl z rodziny sówek - (Mysłajek 1999b, 2000b) oraz kokony pająków (Meta menardi) - (Beczała 2004).

 W 2001 r. stwierdzono ślady dewastacji jaskini - na ścianach i spągu plamy białej farby.

Historia badań
Historia eksploracji

Do czasu udokumentowania brak wzmianek o tym obiekcie w literaturze, choć wstępne partie zapewne znane ludności miejscowej. Wysuwana jest też hipoteza, że jaskinia (jej główne partie) mogła być jednak penetrowana od bardzo dawna - zauważono na ścianach nieliczne zagłębienia, niewykluczone, że wykute, choć nie jest to tak jednoznacznie przekonywujące. Wskazana przez J. Szumskiego i J. Goryla (Speleoklub Bielsko-Biała).

Historia dokumentacji

Materiał dokumentacyjny zebrali w dniach 23 i 31 marca 1986 r. J. Goryl, J. Ganszer J. Pukowski, S. Polański i R Czarnecki (Speleoklub Bielsko-Biała). Pomiary wykonano busolą geologiczną Freiberg i taśmą parcianą. Współrzędne geograficzne GPS pomierzył w 2003 r. J.Ganszer, w 2004 r. P. Beczała. Dane zostały zaktualizowane w 2009 r.
Plan opracował J. Ganszer.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Ganszer J. 1986 (wzmianki o wyjazdach inwentaryzacyjnych); Klassek G. 1988 (wzmianka o inwentaryzacji jaskini); Gawłowski P. 1989 (umiejscowienie jaskini w jednostkach litostratygraficznych); Wiśniewski W.W. 1989 (ujęta w wykazie jaskiń Karpat); Klassek G. 1990 (plan i opis inwentarzowy, ujęta w wykazie jaskiń i schronisk podskalnych Beskidów i Pogórza Karpackiego); Rozporządzeni... nr 1/93 z dnia 23 kwietnia 1993 r (ustanowienie pomnika przyrody nieożywionej) Wiśniewski W.W. 1993b (ujęta w wykazie jaskiń Karpat); Wiśniewski W.W. 1996a,b (ujęta w wykazie jaskiń Karpat); Jaskinie Polskich Karpat fliszowych 1997a (plan i opis inwentarzowy); Mysłajek R.W. 1998a (spis nietoperzy); Ganszer J. 1998c (schemat dojścia); Mysłajek R.W. 1999b, 2000a (wzmianka o faunie); Michalska B., Wojtas P. 1999 (wymieniona wśród jaskiń okolic Bielska-Białej); Alexandrowicz Z., Poprawa D. (red.) 2000 (ogólna charakterystyka jaskini w rezerwacie „Kuźnie”); Mysłajek R.W. 2001 (wzmianka o dewastacji jaskini); Mysłajek R.W. 2002 (wzmianka o nietoperzach); Pukowski J., Szura C. 2004 (ogólna charakterystyka jaskini w rezerwacie „Kuźnie”); Mysłajek R.W., Nowak S., Kurek K. 2008 (wzmianka o ilości nietoperzy).
Materialy archiwalne
Gawłowski P. 1988 (lokalizacja jaskini na planie wychodni skalnych w rezerwacie "Kuźnie" ).
Autorzy opracowania Grzegorz Klassek
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2011
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie