Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Schron w Okienniku Wielkim
Inne nazwy Schronisko Okiennik
Nr inwentarzowy J.Cz.III-07.01
Region Wyżyna Śląsko-Krakowska
Współrzędne WGS84 λ: 19°31′23,00″, φ: 50°31′27,00″
Gmina Kroczyce (gm. wiejska)
Powiat zawierciański
Województwo śląskie
Właściciel terenu Prywatny
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu E
Pozostałe otwory 2 - ku NW.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 406
Wysokość względna [m] 36
Głębokość [m] 3
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 3
Długość [m]
w tym szacowane [m]
15
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Wyżyna Częstochowska, okolice Skarżyc, Skały Dupickie, Okiennik Wielki.
Opis drogi dojścia do otworu
Schron znajduje się w jednym z najbardziej znanych ostańców jurajskich - w Okienniku Wielkim, nazywanym także Okiennikiem Skarżyckim. Jest on usytuowany bezpośrednio pod widocznym z daleka Oknem (patrz: opis dojścia). Jednak dotarcie do otworów schronu jest dość trudne.
Opis jaskini
Otwór wschodni, w postaci pochylonej łezki o wymiarach 2,4x3 m, wyprowadza w pionowej ścianie ostańca i jest dostępny jednie metodami taternickimi: od góry – z Okna 3-metrowym zjazdem na linie lub od dołu - wspinając się (IV) lewą częścią wschodniej ściany. Otwór północno-zachodni (o średnicy ok. 1 m) jest łatwiej dostępny: należy jedynie zejść ze wschodniego otworu Okna w dół 3-metrowej ścianki (trudności III). Jest to jednak miejsce eksponowane i bezpieczniej korzystać z liny asekuracyjnej, tym bardziej że i tak jest ona niezbędna do zjazdu 3-metrowym prożkiem, jaki znajduje się zaraz za tym otworem. Istnieje też możliwość ominięcia tego zjazdu i wejścia do Schronu przez bardzo mały, zaciskowy otworek, usytuowany nieco dalej, w eksponowanej ściance nad Kominem .
Wewnątrz jest obszerna komora, o wymiarach 5x10 m i wysokości ok. 2,5 m. W lewej ścianie, ponad 2-metrowym prożkiem tkwi mała, 2-metrowa wnęka. Ściany są ogładzone, bez nacieków. Namulisko o dużej miąższości, przemieszane.
Historia badań

Według opinii archeologów, którzy dokładnie przebadali namulisko, schronisko jest jednym z najkorzystniej położonych siedlisk człowieka paleolitycznego w Polsce. Znaleziono tutaj kilkaset narzędzi krzemiennych oraz kości zwierzęcych. Z czasów późniejszych znaleziono ceramikę łużycką, grocik scytyjski i różne przedmioty z żelaza. Walory obronne tego miejsca wykorzystywano jeszcze w średniowieczu, kiedy to na skale ponad nim zbudowano niewielką fortecę.

Warto zacytować, za Kowalskim (nieco zmienione), efekty dawnych prac archeologicznych:

Namulisko rozkopał Kuźniar w 1911 r. Znalazł je on rozgrzebane przez poszukiwaczy skarbów. Głębokość maksymalna wynosiła nieco ponad 60 cm, na ogół jednak nie dosięgała 0,5 m. Składały się na nie, idąc od dołu, następujące warstwy:

- Mocno piaszczysta, żółtobrunatna, sypka glina z rzadkimi, skorodowanymi, kanciastymi kawałkami wapienia. Bez zabytków.

- Jasnobrunatny less z zabytkami kultury, 0-40 cm. Znaleziono tu kości Ursus spelaeus, Hyaena spelaea, Elephas sp, Canis sp. i narzędzia paleolityczne. Spalenisk nie było.

- Piaszczysty less, ciemny, brudny, zmieszany z resztkami roślin, popiołem, węglem drzewnym, mnóstwem skorup naczyń gliniastych i całych lub połamanych kości zwierząt dzisiejszych, przeważnie domowych. Miąższość kilka do 29 cm.

Materiały z wykopalisk Kuźniara znajdują się w Muzeum Archeologicznym PAN. W 1914 r. ponownie badał namulisko Krukowski. Znalazł w nim, jak i w hałdzie usypanej przed wylotem schroniska, wielką ilość kości i zabytków archeologicznych.

Historia eksploracji
Obiekt jest znany od pradziejów.
Historia dokumentacji

Pierwszą dokumentację wykonali w 1914 r. Kuźniar i Demetrykiewicz. W 1949 r. K. Kowalski opisał obiekt w swoim inwentarzu jako „Schronisko Okiennik” (Jaskinia w Dupicach) z numerem 425: „Okiennik stanowi tunel o jednym dużym otworze wychodzącym na przepaść, drugim zaś małym, ukrytym wśród skał i trudno dostępnym. Całość jest szczupła, dla osadnictwa raczej niekorzystna, chyba tylko dzięki nadzwyczaj obronnemu położeniu i rozległemu widokowi. Schronisko suche, jasne, przewiewne”.

Pomiary wykonał J. Zygmunt 17 sierpnia 2009 r.
Plan opracował J. Zygmunt.
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Lencewicz 1913 (wzmianka o badaniach Kuźniara); Demetrykiewicz, Kuźniar 1914 (opis, plan, fot.); Kozłowski 1922 (opis jaskini i paleolitu na podstawie materiału Kuźniara); Krukowski S. 1939 (opis namuliska, fauny, wzmianka o fortecy); Kowalski K. 1951 (plan, opis); Waga A. 1991 (opis archeol.); Cyrek K. 2009 (wyniki badań archeologicznych, pn Schronisko Okiennik w Skarżycach); Lewandowski J. 2009 (wzmiankuje, stanowiska archeologiczne, pn. Okiennik Wielki); Stefaniak K. i in. 2009a (fauna subfosylna, pn. Jaskinia w Dupicach); Stefaniak K. i in. 2009d (błędne dane morfometryczne, krótka charakterystyka, zakres badań, pn. Schronisko Okiennik); Jaskinie Wyżyny Częstochowskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Jerzy Zygmunt
Redakcja Jerzy Mikuszewski
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Obiekt w serwisie Geostanowiska Geostanowisko Geostanowisko
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie