Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia w Kruczej Skale
Inne nazwy Schronisko w Skałach Kroczyckich III, Schronisko w Kruczej Skale
Nr inwentarzowy J.Cz.III-06.25
Region Wyżyna Śląsko-Krakowska
Współrzędne WGS84 λ: 19°32′56,00″, φ: 50°35′21,00″
Gmina Kroczyce (gm. wiejska)
Powiat zawierciański
Województwo śląskie
Właściciel terenu Prywatny
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu N
Pozostałe otwory 2 - ku górze.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 345
Wysokość względna [m] 35
Głębokość [m] 4
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 4
Długość [m]
w tym szacowane [m]
25
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Wyżyna Częstochowska, Skały Kroczyckie, Góra Łysak.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się w północnym zboczu Góry Łysak, wchodzących w skład Skałek Kroczyckich. Najprostsze dojście prowadzi od strony drogi równoległej do CKM, w okolicy przysiółka Młyny nad Białką. Za znakami szlaku niebieskiego należy podejść pod majestatyczną Turnię Jastrzębnika, po czym przetrawersować w lewo, na wschód, w stronę następnych skał. Jaskinia jest ukryta pod wybitnym przewieszeniem tzw. Wysokiego Okapu i Turni z Dziurą. Nieco mniejszy, pionowy otwór znajduje się pod wschodnią ścianką Wysokiego Okapu.
Opis jaskini

W południowo-wschodnim narożniku turni, pod dużym, wiszarem znajdują się otwory jaskini. Są one z przodu przysłonięte ogromnym blokiem skalnym. Przez 1,7-metrowy próg można się dostać do głównego korytarzyka. Ma on trójkątny, lekko zaokrąglony przekrój, o wymiarach 1,3x1,4 m. Po pięciu metrach skręca on w lewo, w kierunku pionowego, górnego połączenia powierzchnią. Ten drugi otwór ma formę ciasnej, pionowej szczeliny, opadającej przez 3,5-metrowy prożek w dół. Poniżej głównego, zawieszonego wejścia, po obu bokach owego 1,7-metrowego progu są jeszcze dwie małe salki, odsłonięte w czasie prac wykopaliskowych.

Jaskinia jest w głębi ciemna i wilgotna, ale z racji niedużych rozmiarów oraz kilku otworów, prawdopodobnie nie ma ustabilizowanego mikroklimatu. W stropie i na ścianach są widoczne liczne elementy krasowej rzeźby: wymycia, kotły eworsyjne i inne. Namulisko jest zróżnicowane, głownie jednak próchnicowe. Miejscami są piaszczyste namuły. Zaobserwowano dość liczną faunę trogloksenów, takich jak motyle (Triphosa, Vanessa io), pająki (Meta sp.), ślimaki i muchówki.

Historia badań

W 1994 r. przeprowadzono w jaskini (nazywanej jako „Schronisko w Kruczej Skale”) archeologiczne badania wykopaliskowe (ośrodek łódzki – Cyrek. K. i in.). Znaleziono liczne zabytki z różnych okresów historycznych, np. grocik krzemienny z późnego neolitu, krzemienne i kościane wyroby kultury epigraweckiej sprzed 15-25 tysięcy lat, oraz zabytki kultury oryniackiej. Przy okazji znacząco zmieniono wygląd otoczenia jaskini: poziom namuliska obniżono o 1 metr, oraz odsłonięto 3-metrowy, boczny korytarzyk. Także wejście do głównego korytarza zostało utrudnione: wskutek podkopu pierwotny półmetrowy prożek „zamienił się” w 1,7-metrowy próg.

Historia eksploracji
Historia dokumentacji

Jaskinia została pierwszy raz opisana przez K. Kowalskiego w roku 1949, pod numerem inwentarzowym 446, jako „Schronisko w Skałach Kroczyckich III”: „Otwór wychodzi na połogi stok. Schronisko składa się z dużego, lecz słabo osłoniętego wiszaru i ciasnej jamy, biegnącej 5 m aż do szczeliny otwartej na powierzchnię. Namulisko pod wiszarem jest obfite, piaszczysto-kamieniste, w jamie bardzo skąpe.”
W niepublikowanych materiałach K. Mazika i Z. Lorka obiekt występował pod nazwą „Schronisko Młyny Dolne”. Jednak po przeanalizowaniu tego problemu postanowiono przyjąć nazwę używaną przez archeologów. Głównie chodzi o to, że pod nazwą „Schroniska w Kruczej Skale” obiekt już był wielokrotnie publikowany w specjalistycznej literaturze. Z kolei same skały, oprócz popularnego Jastrzębnika, są słabo w środowisku wspinaczkowym znane i nie mają ugruntowanych i używanych nazw.
Dokumentację opracowali K. Mazik i J. Zygmunt, na podstawie pomiarów własnych i W. Mazika, wykonanych w lipcu 2009 r.
Plan opracowali K. Mazik, Z. Lorek i J. Zygmunt.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Kowalski K, 1951 (opis, plan); Cyrek K. 1994a (badania archeologiczne); Madeyska T. 1996 (opis osadów pn “Schronisko w Kruczej Skale”); Cyrek K. 2009 (wyniki badań archeologicznych, pn. Schronisko w Kruczej Skale); Stefaniak K. i in. 2009a (fauna subfosylna, pn. Schronisko w Kruczej Skale); Stefaniak K. i in. 2009d (brak danych morfometrycznych - błędna ekspozycja otworu, krótka charakterystyka, zakres badań, pn. Schronisko Krucza Skała); Jaskinie Wyżyny Częstochowskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy); Mazik K. 2013 (wymienia w spisie).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Krzysztof Mazik, Jerzy Zygmunt
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie