Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Złota Sztolnia (S-2.4)
Inne nazwy
Nr inwentarzowy S.II-03.02
Region Sudety
Współrzędne WGS84 λ: 16°22′03,68″, φ: 50°21′10,27″
Gmina Duszniki-Zdrój (gm. miejska)
Powiat kłodzki
Województwo dolnośląskie
Właściciel terenu Skarb Państwa (Lasy Państwowe)
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu WSW
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 930
Wysokość względna [m] 330
Głębokość [m] 26
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 26
Długość [m]
w tym szacowane [m]
170
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Sudety Środkowe, Zieleniec, Góry Orlickie, Dolina Bystrzycy Dusznickiej, sztolnia w górze Orlica.
Opis drogi dojścia do otworu
Idziemy Drogą Orlicką z Koziej Hali do Zieleńca. Po około 1 godzinie marszu mijamy potok Bielik (Biały Potok) i tu skręcamy w prawo, idziemy wzdłuż potoczku, niezbyt wyraźną ścieżką około 5 min. Po chwili przechodzimy na drugą stronę cieku do zarośniętej hałdy, za nią jest lej eksploatacyjny, a w nim otwór z którego wpływa woda.
Opis jaskini

Przez otwór, w dolnej części zagruzowany, wchodzimy do sztucznej sztolni, wysokiej około 2,0 m i szerokiej 1,5 m, schodzimy w dół dość stromo (400). Poprzez 3 m Mokry Próg docieramy do komory utworzonej w marmurach (Sala Centralna ). W lewo, przez zacisk, przechodzimy do dużego korytarza (szerokość 3 m, wysokość 2,5 m) - Sali ze Skośnym Dachem (Gürich 1984, Mazurski1975 tę nazwę błędnie nadaje końcowej sali). Na ścianach i stropie, w marmurach ślady wymyć. W spągu żwiry allochtoniczne, przytransportowane przez wodę, a na nich bloki i odłamki marmurów. Korytarzem płynie potok, znika wkrótce pod lewą ścianą. Korytarz, po około 30 m zwęża się do 1,5 m i obniża do 1,7 m. Przy ścianie studnia o głębokości 5 m, zakończona blokowiskiem. Idziemy dalej około 30 m, ciągle zwężającym się korytarzem aż do miejsca, w którym przechodzi on w kominek o wysokości 5 m, zakończony zawaliskiem (Żmijowa Szczelina).
Wracamy do ciągu głównego. Z niego, idąc dalej sztolnią w dół, po około 30 m dochodzimy do 5-metrowego progu, lekko przewieszonego. Nim w dół zwężającym się korytarzem, o długości około 25 m, dochodzimy do zacisku, za którym jest sala końcowa w kształcie rotundy, o wysokości około 5 m i średnicy 15 m. Od drugiego progu, spąg korytarza pokryty jest rumoszem, bez osadów żwirowych. Na ścianach wyraźnie widoczny jest kontakt łupków i marmuru. W końcowej sali dno pokrywa namulisko allochtoniczne, o nieznanej miąższości. Strop i spąg upadają stromo ku końcowi korytarza. Ściany, w dolnej części są z marmuru, w górnej zaś z łupków. Strop w końcowej części sali z łupków. Sztolnia sięga swymi początkami zapewne XIX w. Znalazła się w inwentarzu jaskiń ponieważ w znacznej części wykorzystuje ona naturalne pustki krasowe. W. Ciężkowski (1989) nie ma wątpliwości, że jako wejście do późniejszej sztolni został wykorzystany istniejący tu ponor.
Krasowa część sztolni utworzyła się w wapieniach krystalicznych kontaktujących z łupkami łyszczykowymi (seria strońska, proterozoik). W sztolni występują dwa rodzaje osadów. Dominują żwirowe osady allochtoniczne, zalegające od otworu do podstawy pierwszego progu i dalej aż do ponoru. Zostały one przytransportowane z powierzchni przez wody potoku Bielik. Osady autochtoniczne to gruz wapienny powstały wskutek wietrzenia mechanicznego i osady grawitacyjne występujące w postaci blokowisk. W sztolni, poniżej pierwszego progu, brak osadów przytransportowanych. Dominuje gruz zwietrzelinowy z marmurów i łupków łyszczykowych. W sali końcowej dominują osady o zróżnicowanej strukturze zbudowane z marmurów i łupków łyszczykowych.
Ślady wymyć w krasowych fragmentach sztolni wskazują, że były one intensywnie penetrowane przez wody infiltracji poziomej. Współcześnie wody te przedostają się w głąb otworem sztolni i giną w ponorze w pierwszej krasowej odnodze. Wody infiltracji pionowej występują w strefie krasowej. Jak się wydaje, nie mają one dominującego znaczenia. W sztolni nie występują zbiorniki wody stagnującej. Wynika to przypuszczalnie stąd, że tam gdzie istnieją warunki do ich tworzenia, dno stanowi skrasowiałe podłoże.
W sztolni występuje duża wilgotność. W głębszych partiach nie stwierdzono przepływów powietrza. Światło rozproszone sięga do pierwszego progu. W strefie przyotworowej dość obficie występują wątrobowce, a także mchy i porosty.

Historia badań
Historia eksploracji

Historia sztolni sięga prawdopodobnie XIV w., a jej powstanie jest związane z eksploatacją rud żelaza dla potrzeb huty w Dusznikach (Mazurski 1975). Wyrażane są też poglądy, że była ona związana z poszukiwaniem złota. Istotnie, fragmenty sztolni wykute w łupku łyszczykowym, ze względu na występujący w nim muskowit, złociście połyskują w świetle. W XIX w. i do drugiej wojny światowej sztolnia była odwiedzana przez turystów. W 1872 r. Komitet Przyjaciół Przyrody ziemi Kłodzkiej zmienił bieg potoku, by jego wody nie zalewały i nie zamulały sztolni. Wówczas zbadał ją profesor Uniwersytetu Wrocławskiego G. Gürich (1894 1895). W 1988 r. W. Ciężkowski wykonał badania znacznikowe wód (1989a). W 1989 r. zespół: W. Ciężkowski, J. Mikuszewski, A. Skalski oraz T. Natanek, P. Potoka, J. Trumpus przeprowadził rekonesans badawczy. Ponownie w 1999 sztolnię penetrowali członkowie Polskiego Towarzystwa Ochrony Zabytków Podziemnych HADES. Ich obserwacje oraz późniejsze badania, prowadzone przez P. Zagożdżona i M. Lorenca (2002) wykazały, że po powodzi w 1998 r cały południowo-wschodni ciąg od Sali Centralnej jest zapełniony osadami, a Mokry Próg przestał istnieć w wyniku osadzenia się znacznych ilości materiału klastycznego w Sali Centralnej. W 2002 r dostępny był jeszcze cały Długi Korytarz (Lorenc, Zagożdżon 2002). Ostanie informacje zamieszczane pod hasłem "Złota Sztolnia" w internecie wskazują, że obecnie dostępne jest jedynie około 17 m wstępnej części sztolni.

Historia dokumentacji

Pierwszy szczegółowy opis i plan opublikował G. Gürich (1894). Zaktualizowany plan i opis publikuje w 1975 r. K.R. Mazurski, a w 1999 plan z opisem opracowuje A. Wojtoń. Plany te służyły do sporządzenia w latach 1998-2012 planów i przekrojów obrazujących aktualny stan sztolni (Lorenc i Zagożdżon 2002). Dane zaktualizował w 2014 r. J. Grodzicki.
Plan i przekrój wg M. Lorenca i P. Zagożdżona (2002) zestawił J. Grodzicki.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Berndt J.Ch.G. 1828 (pierwszy opis); Gürich G. 1894 (opis, plan); Mazurski K.R. 1975 (opis, plan); Pulina M. 1977 (opis); Ciężkowski W. 1989a (badania podziemnych przepływów); Jaskinie Sudetów 1996 (plan i opis pod nr. S-2.4); Zagożdżon K., Zagożdżon P. 1998 (opis zmian w wyniku powodzi); Wojtoń A. 1999 (opis i plan); Lorenc W. M., Zagożdżon P. 2002 (historia, plan, aktualny opis).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Jan Trumpus
Redakcja Halina Grodzicka
Stan na rok 2014
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan Podgląd grafiki przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie