Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia w Sztolni Zofia na Miedziance
Inne nazwy sztolnia "Zofia", sztolnia Łaszczyńskich
Nr inwentarzowy G-2.20
Region Region Świętokrzyski
Współrzędne WGS84 λ: 20°21′29,00″, φ: 50°50′52,00″
Gmina Chęciny (gm. miejsko-wiejska)
Powiat kielecki
Województwo świętokrzyskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Rezerwat przyrody Góra Miedzianka
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu W
Pozostałe otwory 2 - ku W, 320 m n.p.m.; 3 - ku NE, 326 m n.p.m.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 320
Wysokość względna [m] 40
Głębokość [m] 14
Przewyższenie [m] 9
Deniwelacja [m] 23
Długość [m]
w tym szacowane [m]
279
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Sztolnia położona jest w zachodniej części wzgórza Miedzianka. Otwory: główny (1) i 2, znajdujące się w odległości 1,5 m od siebie, zlokalizowane są w zachodnim zboczu zachodniego wierzchołka wzgórza. Otwór 3 (północno-wschodni) znajduje się po przeciwległej stronie, w północno-wschodnim zboczu tego samego wierzchołka.
Opis drogi dojścia do otworu
Dojście do otworu 1 prowadzi ścieżką trawersującą południowe zbocze Miedzianki. Po około 450 m idąc od strony piaskowni na zachód dochodzimy do zarastającego sztucznego wąwozu w zachodnim zboczu zachodniego wierzchołka. Przekraczamy wąwóz kierując się na północ i po około 20 m dochodzimy do otworu położonego w skałce na zboczu. Do otworu 3 możemy dotrzeć z zachodniego wierzchołka wzgórza schodząc północno-wschodnim jego zboczem w kierunku dobrze widocznej hałdy górniczej. Tuż nad nią znajduje się kilkumetrowy skalny wkop, który doprowadza do otworu. Dojście bez trudności, zwiedzanie większości korytarzy łatwe, niebezpieczne w okolicach szybiku, miejscami ciasno lub stromo. Zagrożenie stanowią również lboki skalne usytuowane na stromych pochylniach. Zwiedzanie szybiku wymaga użycia sprzętu i technik alpinistycznych. Dostęp do jaskini możliwy jest po uzyskaniu zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Kielcach.
Opis jaskini

Długość całego zespołu pustek: 715,5 m

Rozciągłość horyzontalna całego zespołu pustek: 156 m

Deniwelacja części naturalnej (jaskini): 23 m (w stosunku do otworu1: +15 m, -8 m)

Deniwelacja obiektu wraz z wyrobiskami sztucznymi: 54 m (w stosunku do otworu 1: +15 m, -39 m)

Główny (1), naturalny otwór jaskini ma szerokość 5 m u podstawy i wysokość 4,5 m, leżą w nim dwa głazy. Wprowadza do przestronnego, opadającego korytarza rozwiniętego na pochyłej szczelinie. W odległości 4 m od otworu, po lewej stronie znajduje się wejście do kilkunastometrowego ciągu ciasnych, krzyżujących się korytarzy z kamieniami w spągu. Jedna z odnóg ciągu doprowadza do otworu 2. Prostokątny w przekroju, naturalny otwór o wymiarach 0,4 x 0,3 m znajduje 1,5 m na północ od głównego wejścia. Nakryty jest niewielkim filarem skalnym. Powracamy do głównego korytarza, którym po kamieniach i glinie schodzimy do rozszerzenia. Korytarz ma w tym miejscu 5 m szerokości. Po lewej stronie znajduje się wejście do wrzecionowatej w przekroju wnęki długości 5 m, do której dostajemy się po śliskim progu o wysokości 1,5 m. Na dnie wnęki znajduje się niewielkie jeziorko długości 2,5 m, szerokości 0,5 m i głębokości 20cm. Wnęka ma także połączenie z korytarzem głównym niewielkim oknem skalnym. Tuż przy wejściu do opisywanej wnęki znajduje się otwór ciasnego, opadającego korytarzyka, który po 3 m jest zagruzowany. Po przeciwległej stronie korytarza głównego znajdują się trzy wejścia do ciągu stromych rozwijających się ku górze korytarzy, których spąg pokrywa osad piaszczysto-ilasty i gruz skalny. Pierwsze wejście, u podnóża którego widoczny jest stożek usypiskowy, położone jest najbliżej otworu i ma kształt owalny; tuż za nim rozpoczyna się stroma (50o) pochylnia. Drugie wejście, położone 6 m w głąb jaskini, rozpoczyna się progiem skalnym (wysokości 2 m), za którym w górę ciągnie się pochylnia. Trzeci korytarz, oddzielony od drugiego niewielkim filarem skalnym, ma od początku charakter pochylni. Po kilku metrach wszystkie trzy korytarze łączą się w jedną pochylnię kontynuującą się jeszcze w górę około 10 metrów i kończącą się zawaliskiem. Na 5 m przed jej końcem ku wschodowi odchodzi opadający korytarz, kończący się ślepo po 6 m.

   Wracamy do ciągu głównego, który ma w tym miejscu 5 m szerokości i 6 m wysokości. Podążamy nim ku południowemu-wschodowi i po 10 m dochodzimy do dwu bocznych korytarzy, rozwijających się po prawej stronie ciągu głównego. Pierwszy z nich to chodnik górniczy o długości 8 m. Półtora metra powyżej wejścia do wspomnianego chodnika bierze początek korytarz o charakterze stromej pochylni. Idziemy nim 10 m ku górze w kierunku południowym i dochodzimy do prostopadle rozwiniętego ciągu, który w kierunku zachodnim ciągnie się 10 m i kończy zawaliskiem, natomiast w kierunku wschodnim ma długość 20 m i dochodzi do korytarza ciągu głównego. Idąc dalej pochylnią docieramy po 2 m do jej rozszerzenia, z którego na zachód odchodzi wąski korytarz długości 6 m, zagruzowany na końcu, natomiast w kierunku wschodnim podąża korytarz rozwinięty na pochyłej szczelinie, przez 10 m wznoszący się, później opadający progiem o wysokości 4 m, a dalej pochylnią łączący się z opisanym wcześniej korytarzem dochodzącym do ciągu głównego.

   Wracamy do ciągu głównego, do odejścia dwu bocznych korytarzy. Stąd idziemy szerokim korytarzem, którego prawą ścianę tworzy pochylnia zasłana blokami skalnymi. Po około 16 m z prawej strony natrafiamy na chodnik górniczy o długości 8 m. 4 m dalej korytarz zwęża się i doprowadza do niewielkiego zawału skalnego podstemplowanego starymi, drewnianymi belkami. Tuż za zawałem, po prawej stronie do ciągu głównego dochodzą wcześniej opisane korytarze. Podążamy dalej opadającym korytarzem rozwiniętym na szczelinie. Ma on w tym miejscu 1,5 m szerokości i 4 m wysokości. Po 10 m docieramy do bocznego chodnika górniczego, odchodzącego w prawo, zalanego już na wstępie wodą. Po kolejnych 8 m wkraczamy do partii, które tracą naturalny charakter i są chodnikami górniczymi. Idąc korytarzem ciągu głównego mijamy po prawej stronie wejście do ciągu równoległego i dochodzimy nad krawędź prostokątnego w przekroju szybiku, wypełniającego prawie całą szerokość korytarza (uwaga - niebezpieczne przejście, wpadnięcie do szybiku spowodowało już śmierć turysty). Szybik o wymiarach 4 x 2,5 m z początku urywa się prawie pionowo, by po kilku metrach przejść w stromo nachyloną pochylnię. Jego dno możemy osiągnąć 30-metrowym zjazdem na linie. Kilka metrów nad dnem w ścianie szybu bierze początek korytarz o długości 6 m rozwijający się w kierunku zachodnim. Z dna szybiku w kierunku zachodnim podąża korytarz po kilku metrach całkowicie zalany wodą.

   Z nad szybiku w kierunku południowym wchodzimy do niewielkiej sali, z której odchodzą cztery korytarze. Prawy, ciągnący się na zachód, stanowiący wspominany wcześniej ciąg równoległy do głównego korytarza ma 6 m długości; w niewielkim jego rozszerzeniu znajduje się kwadratowy (o boku 1 m) szybik zalany wodą. W kierunku południowo-wschodnim, odchodzi rozwidlający się korytarz. Jego lewa odnoga ma 8 m długości, prawa po 2 m zalana jest wodą. W stropie sali ma początek trzeci korytarz, będący kominem, który po kilku metrach zakończony jest zawaliskiem wiszącym nad drewnianym szalunkiem. Do czwartego korytarza wchodzimy przez próg skalny wysokości 0,5 m. Bierze tu początek kilkudziesięciometrowy ciąg chodników górniczych.

Kontynuację ciągu głównego znajdujemy za szybikiem, nad którym trawersujemy wąską półką i wchodzimy do chodnika górniczego o szerokości 1,5 m i zmiennej wysokości od 1,2 m do 2,3 m. Korytarz ten założony został na szczelinie krasowej widocznej w stropie chodnika. Korytarz ciągnie się w kierunku wschodnim i po około 50 m doprowadza do niewielkiego rozszerzenia. W połowie tego odcinka, za zawałem znajduje się wejście do prostopadłego chodnika o długości 10 m. W miejscu rozszerzenia korytarz zmienia kierunek na północno-wschodni i po dalszych 50 m doprowadza do otworu 3 (wschodniego). Otwór ten, pierwotnie naturalny, został powiększony górniczo. Jest łukowato sklepiony i ma wysokość 1,5 m. W jego stropie po prawej stronie widoczna jest szczelina wypełniona osadem ilasto-piaszczystym. Na dnie leżą dwa głazy.

Sztolnia wraz z naturalnymi korytarzami krasowymi znajduje się w obrębie masywnych wapieni dewonu środkowego-żywetu. W kilku miejscach korytarze przecinają wiśniowe łupki dewonu górnego-famenu. Spąg pokrywa rumosz skalny wymieszany z osadem piaszczysto-ilastym. W kieszeniach krasowych zachowały się gliny typu “terra rossa”. W głównym otworze na spągu znajduje się niewielka ilość humusu. W kilku miejscach występują cienkie polewy kalcytowe. Na ścianach obserwować można kolorową mineralizację azurytowo-malachitową.

Zasadniczą część obiektu stanowi nachylony, przestronny, krasowy korytarz rozwinięty na szczelinie tektonicznej o przybliżonym biegu 1000 i zmiennym upadzie 550-700 na północ. Traci on swój naturalny charakter w okolicy szybiku. Z tego miejsca biorą początek chodniki kopalniane przecinające w wielu miejscach nisze i kieszenie krasowe. Naturalna jest również znaczna część korytarza za szybikiem oraz bezpośrednie okolice północno-wschodniego otworu. Zdaniem Majchert-Wójcik (1964) wyższe jaskinie Miedzianki powstały w neogenie.

   Obiekt jest wilgotny. Na ścianach występują krople wody. W korytarzach znajdują się liczne kałuże, niektóre o charakterze małych jeziorek. Część korytarzy zalana jest wodą o zmiennym poziomie. Poziom ten podnosi się zazwyczaj w porze wiosennej. Światło dzienne sięga do 20 m w głąb głównego korytarza w okolicach otworu 1 i do 5 m - w okolicy otworu 3.

W obu otworach zachodnich (1 i 2) występuje roślinność reprezentowana przez krzewy, rośliny kwiatowe, paprocie i mchy, a w otworze 3 - dodatkowo glony. Fauna sztolni i związanych z nią naturalnych pustek krasowych jest dość bogata. E. Sanocka-Wołoszyn (1964) wymienia liczne gatunki występujących tu pająków: Segestria senoculata (L.), Nesticus cellulanus (Cl.), Lepthyphantes leprosus (Ohlert), Micrargus herbigradus (Blackw.), Meta menardi (Latr.), Drassodes lapidosus (Walck.), Amaurobius fenestralis (Stroem). Oprócz pająków spotyka się tu typowy zespół trogloksenów, wśród których są rusałka pawik Inachis io (L), szczerbówka ksieni Scoliopteryx libatrix (L.) oraz ślimaki szklarkowate (Zonitidae). W sztolni spędzają zimę liczne nietoperze. Przebywa tu okresowo 10 gatunków tych ssaków: nocek duży Myotis myotis (Borkhausen), nocek wąsatek Myotis mystacinus (Kuhl), nocek Natterera Myotis nattereri (Kuhl), nocek rudy Myotis daubentonii (Kuhl), gacek brunatny Plecotus auritus (L.)., gacek szary Plecotus austriacus (Fischer), nocek łydkowłosy Myotis dasycneme (Boie) (ostatnio nie spotykany), mopek Barbastella barbastellus (Schreber) i mroczek późny Eptesicus serotinus (Schreber) (Wołoszyn 1962a, 1964a,b, 1994a, Gubała 1996b). Faunę wodną reprezentują przedstawiciele trzech typów bezkręgowców: nicieni (Nematoda), skorupiaki z rzędu widłonogów (Crustacea-Copepoda) oraz pierścienic (Annelida) reprezentowanych przez skąposzczety (Oligochaeta) z rodziny wazonkowców (Enchytraeidae) (Dumnicka, w druku)

Historia badań
Historia eksploracji

Obiekt znany był prawdopodobnie od XIV wieku. Główne prace górnicze w sztolni prowadzone były w XIX wieku przez Austriaków (lata 1804-1807) i w okresie Królestwa Kongresowego (1817-1820). Najstarszy zachowany plan obiektu (F. Krumpla) pochodzi z 1818 r. (Fijałkowska, Fijałkowski 1976, Guldon 1979, Kosik, Marcinkowski 1979, Wróblewski 1979, Wójcik, 1996).

Historia dokumentacji

Dokumentację jaskini sporządził Krzysztof Recielski przy współpracy Agnieszki Gajewskiej i Dariusza Lermera - 4 i 6. 05.1990 r. oraz 26. 05. 1990 r. Geodezyjny pomiar wysokości otworu wykonał zespół pod kierownictwem Wiesława Wilka - 8.06.1996 r. Dane zaktualizował K. Recielski (2009 r.).
Plan opracował K. Recielski.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Wołoszyn B.W. 1960a (nietoperze); Wołoszyn B.W. 1962a (nietoperze); Majchert-Wójcik H. 1964 (wiek krasu); Sanocka-Wołoszyn E. 1964 (pająki), Wołoszyn B.W. 1964a (nietoperze); Wołoszyn B.W. 1964b (nietoperze); Wołoszyn B.W., Wójcik Z. 1965 (nietoperze); Fijałkowska E., Fijałkowski J. 1976 (historia prac górniczych); Guldon Z. 1979 (plan sztolni); Kosik E., Marcinkowski S. 1979 (historia prac górniczych); Wróblewski T. 1979 (dawne wyrobiska górnicze); Ruprecht A. 1983 (nietoperze); Koteja P., Weiner J., Wołoszyn B.W. 1994 (nietoperze); Wołoszyn B.W. 1994a (nietoperze); Wołoszyn B.W. 1994b (nietoperze); Wołoszyn B.W., Labocha M., Gałosz W., Postawa T. 1995 (nietoperze); Dumnicka E. 1996 (fauna wodna); Gubała J. 1996b (nietoperze); Gubała J., Kasza A., Urban J. 1996 (wielkość); Recielski K. 1996 (wielkość, część krasowa i górnicza obiektu); Wołoszyn B.W. 1996 (nietoperze); Wójcik Z. 1996 (historia badań); Jaskinie Regionu Świętokrzyskiego 1996 (plan i opis inwentarzowy); Bujna E., Klauzińska M. 1997 (nietoperze); Górniak M., Jóźwiak M., Kasza A., Urban J. 2006 (wzmianka, wiek krasu).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Krzysztof Recielski, Bronisław W. Wołoszyn
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Obiekt w serwisie Geostanowiska Geostanowisko Geostanowisko
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie