Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Rybia
Inne nazwy Wodna pod Zawiesistą
Nr inwentarzowy T.D-04.05
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°48′46,14″, φ: 49°14′48,41″
Gmina Kościelisko (gm. wiejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu E
Pozostałe otwory 2-4 - ku E, 1025 m n.p.m.; 5-8 - ku SE, 1025 m n.p.m.; 9-10 - ku S, 1024 m n.p.m.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1025
Wysokość względna [m] 0
Głębokość [m] 0
Przewyższenie [m] 6
Deniwelacja [m] 6
Długość [m]
w tym szacowane [m]
358
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne W Wyżniej Bramie Chochołowskiej, po lewej orograficznie stronie potoku Chochołowskiego, kilkadziesiąt metrów od dawnego schroniska Blaszyńskich (aktualnie leśniczówki) w dół doliny. Jaskinia ma 10 otworów i kilka przebić do powierzchni, zbyt ciasnych aby przejść.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Drogą jezdną (dnem doliny) docieramy do Wyżniej Bramy Chochołowskiej, dalej przechodzimy przez potok, wprost do południowej grupy otworów. Przy wysokich stanach wody lepiej tam dotrzeć przez mostek obok leśniczówki, wracając następnie wzdłuż potoku, lub zejść żlebem od ścieżki trawersującej stok w okolicy J. Małej. Dojście bez trudności, zwiedzanie uciążliwe; niektóre korytarze są niezwykle ciasne, z zaciskami. Trudności i możliwość zwiedzania zależne są też od poziomu wody w jaskini: podczas wyższych stanów większość ciągów jest całkowicie zalana, a cała jaskinia bywa dostępna jedynie podczas długotrwałych suszy czy mrozów.
Opis jaskini

Otwory usytuowane są w 2 grupach u podnóża skałek rozdzielonych piarżystym zboczem. W południowej grupie znajdują się 4 otwory, pozostałe – w północnej. Niektóre są bardzo ciasne, kilka bardzo często wypełnia woda. Otwory grupy południowej i północnej odległe są od siebie od 20 do 43 m. Przez zwiedzających używane są zwykle 2 lub 4 otwory (główny – nr 9 oraz nr 2, 3 i 5). Kilkadziesiąt metrów powyżej górnej (południowej) części jaskini znajduje się skałka z otworem wchłaniającym znaczną część wody potoku. Wchłon ten zawsze jest wypełniony wodą.

Otwór główny (nr 9) jest trójkątny (1,2x1,0 m). Zaraz za nim, z niskiego na początku lecz dość szerokiego korytarza głównego, w stropie uchodzi na powierzchnię ciasny otwór nr 8. W korytarzu na prawo widać wyloty ucha skalnego, a na lewo – nyżę. Idąc na wprost ciągiem głównym, po kilku metrach odgałęziają się:

a) na lewo – dwa korytarzyki łączące się niebawem w jeden, uchodzący na powierzchnię otworem nr 7 o kształcie trapezu (0,5x0,5 m). Z pierwszego z tych korytarzyków jest ciasne przebicie do powierzchni (nie do przejścia), a z drugiego, ku W – niezwykle ciasny (odcinki o szerokości 20 cm), 27 m długi szczelinowy ciąg, z rozgałęzionymi odnogami, wiodący do Węzła;

b) na prawo, ku NNW – korytarz na początku nieco opadający (w połowie odgałęzia się od niego boczny ciąg z dwoma odejściami do ciągu głównego), który prowadzi do zasłanej gruzem niskiej komory rozwiniętej ku NEE. Z komory znów na prawo wiedzie korytarz uchodzący na powierzchnię szczelinowym, ciasnym otworem nr 10. W jego połowie widać ciasne przebicie do niedostępnej szczeliny (uchodzi ona ku S i ku N niedostępnymi, ciasnymi wylotami).

Wracamy do ciągu głównego. Wiedzie on ku W i przechodzi w wysoką do 2,5 m, szeroką do 0,5 m szczelinę. Idąc nią, niebawem po prawej stronie widzimy ciasne ujścia bocznego ciągu, a po około 11 m, na lewo – odgałęzienie lekko meandrującej szczeliny, prowadzącej do Węzła; natomiast na wprost docieramy do Korytarza na Kontakcie. Korytarz ten, utworzony na szczelinie uskoku tektonicznego, biegnie w lewo, ku SSW. Ma charakter zawaliskowy, z wielkimi wantami na dnie i głazami grożącymi oberwaniem w stropie. Widać w nim kontakt wapieni malmoneokomu z czarnymi marglami albu. Z korytarza ku E, do Węzła, odchodzą w dół 2-metrowymi prożkami ciasne szczeliny. Na wprost, za krótką odnogą wstecz, następuje zwężenie ciągu w szczelinę nie do przejścia, która kontynuuje się i dalej znów rozszerza (połączenie z dalszymi jej częściami stwierdzono wzrokowo).

Z Korytarza na Kontakcie schodzimy do Węzła szczeliną położoną najdalej ku S. W tym miejscu łączą się szczeliny opadające z ww. korytarza, szczelina wiodąca z ciągu głównego, ciąg zaczynający się w korytarzu za otworem nr 7 oraz ciąg biegnący ku SE, którym docieramy do Płaskiej Komory. Powstała ona na mocno pochylonej szczelinie, ma około 6 m długości i do 6 m wysokości, przy szerokości 0,3–0,7 m. W jej stropie i zachodnim ograniczeniu wiszą duże wanty. Z komory ku E, nad małym (0,4 m) prożkiem wiedzie ciasny korytarz uchodzący na powierzchnię otworem nr 5 (mytym, o wymiarach 0,6x0,5 m). 2 m ku NNE od tego otworu jest otwór nr 6, również myty (0,8x0,7 m), który prowadzi do krótkiego korytarzyka. Z tego korytarzyka ku W biegną niedostępne szczeliny w kierunku odnóg ciągu prowadzącego do Węzła, ku E zaś widać niedostępne przebicie do powierzchni, a nieco dalej – krótki korytarzyk uchodzący pod okapem osłaniającym otwór nr 7.

Wracamy do Płaskiej Komory. Wspinamy się do jej SW krańca, do Korytarza z Mostami (mosty skalne utworzone w różowych wapieniach jurajskich), którym docieramy do skrzyżowania (w osadach są tu margle albu). Kilka metrów dalej ku NNE i SSW odchodzą ciasne, zwężające się szczeliny, rozwinięte na ww. uskoku (widać po obu stronach połączenie ich z szerszą kontynuacją). Od skrzyżowania ku SE prowadzi szczelinowy 11-metrowy korytarz, od którego odgałęzia się w obie strony szereg bocznych odnóg. Te biegnące ku NEE zakończone są ślepo i połączone rozległą, płaską szczeliną, przebiegającą równolegle do ww. korytarza. Ma ona kontakt z korytarzem w jego stropowej części, a na końcu oddzielona jest od niego mostem skalnym. Odnogi biegnące ku SWW po kilku metrach łącza się ze sobą, a od drugiej z kolei można przecisnąć się ciasnym ciągiem do rozszerzenia dużej Pochyłej Szczeliny o przebiegu SSW–NNE (przed rozszerzeniem przy ścianie ciągu widać mały marmit). Szczelina biegnąca ku NNE jest ciasna, ma ok. 3 m wysokości, po kilku metrach nieco wznosi się i zwęża lecz widać dalszy kontakt z wyżej opisanym jej odcinkiem. Ku SSW od rozszerzenia Pochyła Szczelina jest szersza (0,5–0,8 m) i bardziej pochylona, wysoka do 5 m. Docieramy nią po kilkunastu metrach do ciasnego syfonu, który zawsze wypełnia woda (prawdopodobnie łączy się on z dolnymi partiami Szczeliny Chochołowskiej). Podczas próby przejścia przez syfon (I. Luty) stwierdzono, że namulisko zamyka go prawie całkowicie po około 2 m.

Wracamy w kierunku rozszerzenia Pochyłej Szczeliny. Ku W odchodzą dwie ciasne, zwężające się odnogi, natomiast ku NEE, tuż przed ciągiem z marmitem, wspinamy się pochyłym progiem, następnie po pokonaniu zacisku szczeliną na wprost docieramy do ostatnio opisanego mostu na końcu 11-metrowego korytarza. Po drodze mijamy odgałęzienie na prawo (do południowych korytarzy) i na lewo (do łącznika odnóg 11-metrowego korytarza). Po minięciu mostu na wprost szczelina kończy się ślepo, natomiast na prawo, ku SE, docieramy do otworu nr 3 (0,4x0,5 m). Po drodze mijamy krótkie odgałęzienia w obie strony: odgałęzieniem prowadzącym ku NE trafiamy do korytarzyka, który odchodzi ku N zaraz za otworem nr 3 (korytarzyk ten uchodzi na powierzchnię otworem nr 4, niezwykle ciasnym, aktualnie prawie zamkniętym osypującym się piargiem); odgałęzieniem prowadzącym ku SW – do ciągu biegnącego od otworu nr 3 ku W. Ciąg ten opada małym prożkiem (0,5 m), a po kilku metrach zakręca na prawo i łączy się z korytarzem, którym na lewo, przez zacisk można dojść do Pochyłej Szczeliny. W pobliżu prożka oraz na końcu ciągu odgałęziają się krótkie odnogi łączące ten ciąg z równoległym korytarzem, uchodzącym na powierzchnię otworem nr 2 (0,8x1,0 m). Nie dochodząc do otworu widzimy poprzecznie przebiegający korytarz o kierunku S-N, który łączy wszystkie ciągi odchodzące od położonych blisko siebie czterech otworów południowej części jaskini. Od otworu nr 1 (0,5x0,5 m), położonego najdalej na S, prowadzi ciasny ciąg (na początku ku SW, dalej ku W) z kilkoma zwężającymi się odgałęzieniami. Ma on kontakt z ciągiem wiodącym od otworu nr 2 również przez pochyłą szczelinę, zbyt niską, aby przejść.

Tuż powyżej otworu nr 8, nad półką utworzoną przez odpęknięcie wielkiego bloku skalnego, rozpościera się niska nyża z szerokim na około 5 m otworem, która sięga około 3 m w głąb skały. Jest zamulona na końcu. Nie została ona ujęta na planie, ponieważ nie ma z niej przejścia do Jaskini Rybiej.

Jaskinia rozwinęła się horyzontalnie w wapieniach malmo-neokomu, na gęstej sieci krzyżujących się szczelin o kierunkach: W–E, NW–SE, SW–NE, N–S, SSW–NNE. Wg Wójcika (1966a) jest to „malmoneokom znad schroniska” spągowej (? chyba chodzi o paraautochtoniczną serię wierchową? przyp. red.) jednostki wierchowej. Wójcik (1960b) zauważa, że znalezione przy wypływie margle albu świadczą o tym, że woda w jaskini dochodzi do kontaktu malmo-neokomu z marglami albu i wymywa je stamtąd. Ten kontakt widoczny jest szczególnie dobrze w Korytarzu na Kontakcie, wzdłuż szczeliny o kierunku SSW–NNE, rozwiniętej na uskoku tektonicznym, stanowiącej zachodnie ograniczenie jaskini. W Korytarzu z Mostami widać różowe wapienie jurajskie.

Na ścianach jaskini widać liczne zagłębienia wirowe. Formy naciekowe tworzą piaszczyste konkrecje cementacyjne. Obecne są liczne formy erozyjne o kształcie filarów, ostrych brzytew, żeber, nawisów, mostów itp. Zaznaczają się skutki procesów wietrzenia mechanicznego. Strefa Dno jest prawie płaskie, pokryte materiałem dobrze obtoczonym, głównie allochtonicznym, miejscami pozbawione namuliska. Sedymentacja odbywa się współcześnie i każda powódź zmienia nieco rozkład osadów (mi.in. występujące dawniej obficie również na ścianach piaszczyste konkrecje cementacyjne są aktualnie w znacznym stopniu zniszczone). W skład namuliska wchodzą w grubszych frakcjach głównie skały krystaliczne (44%) granity, gnejsy oraz piaskowce, łupki triasu (11,5%), wapienie piaszczyste i krynoidowe liasodoggeru (Wójcik 1966a), margle albu (w części wypływowej), a w drobnych frakcjach kwarc (82%) (Wójcik 1960b). Są też osady ilaste i muliste. Część pokrywy dna stanowią autochtoniczne głazy wapienne oraz pnie drzew, gałęzie i śmieci naniesione przez potok. W komorach i szerszych miejscach namulisko ma drobniejszą frakcję i tkwią w nim piaszczyste i żwirowe konkrecje cementacyjne.

Jaskinia stanowi współczesny podziemny przepływ Potoku Chochołowskiego. Część północna jest wypływem, część południowa przy wysokich stanach wody funkcjonuje jako ponor, przy niskich stanach jest sucha (Kowalski 1953a). Jaskinia dawniej zwykle bywała wypełniona wodą, aktualnie coraz częściej (przynajmniej południowa jej część) jest sucha. Czasami można zaobserwować istnienie suchych den korytarzy za otworem 3, podczas kiedy lustro wody w potoku po deszczu jest o około 1 m wyżej, a także rwące strumienie w poprzecznych, niedostępnych szczelinach wschodniej części Korytarza z Mostami i w części północnej jaskini (obserwacje I. Luty z lat 1980–1981 oraz 2008–2009). Temperatury wody przy wypływie i wpływie są jednakowe (Kowalski 1953a). Wg Dąbrowskiego (1967a,b) wypływ zasilany jest przez 2 strefy ponorów leżące w odległości 45 m i 95 m od niego. Pierwszą strefa ma chłonność około 5–10 l/sec i prędkość przepływu 340–480 m/godz., druga ma chłonność około 150 l/sec i prędkość przepływu około 88-285 m/godz. Pomiary wykonano latem i jesienią 1961 i 1964 r., gdy przepływ potoku jest mniejszy, to cała woda ginie w systemie podziemnym i część wody pojawia się w wypływie Rybiej (wydajność około 20–70 1/sec). Ucieczkę wody w głąb masywu można szacować na ok. 40–80 1/sec. Różnica prędkości przepływu między I i II strefą ponorów a wypływem prawdopodobnie wynika z bardziej skomplikowanego rozwinięcia korytarzy w górnej strefie systemu. Wody Jaskini Rybiej wpływają do korytarzy Szczeliny Chochołowskiej, znajdujących się przy Komorze Piaskowej (położonych od +l m do –3 m w stosunku do dna doliny) i tworzą tam wyraźnie widoczny przepływ (Wójcik 1967a), potwierdzony barwieniami (Gradzińskiego i Danysza w dniu 22. 06. 1960 r.). Przypuszczenia Zwolińskiego (1955b, 1961) oraz Wit i Ziemońskiej (1960) o przepływie wody między Jaskinią Rybią, a Wywierzyskiem Chochołowskim zostały potwierdzone barwieniami przeprowadzonymi 25. 08.1971 r. i w lutym 1972 r. przez T. Solickiego oraz pomiarami oporu elektrycznego (Solicki, Koisar 1973). G. Barczyk przeprowadził wszechstronne badania całego systemu wywierzyskowego (2000a,b, 2002, 2003, 2008).

Wędrówka wód przez Rybią i dolne partie szczeliny Chochołowskiej do zlewni powierzchniowej Doliny Bobrowieckiej była sugerowana przez Pulinę (1959), Dąbrowskiego (1967b), Wójcika (1967a). Chociaż brak dowodów w postaci barwień, wg Dąbrowskiego (1967b) zdają się potwierdzać ją zagłębienia wirowe i kierunek rozwinięcia korytarzy w dolnych partiach Szczeliny Chochołowskiej.

Zimą w jaskini występuje lód. W partiach przyotworowych jest to lód naciekowy (stalaktyty, stalagmity, pokrywy lodowe), głębiej lód gruntowy (lity i włóknisty). Tafla lodu po spłynięciu wody w pobliżu otworu północnego pozostaje nienaruszona, głębiej załamuje się i zostaje w postaci listew znaczących poziom wody na ścianach, często 1–2 m nad dnem. Ściany i strop w znacznej części korytarzy pokryte są lodem sublimacyjnym.

W jaskini wyczuwa się silny przewiew. Światło sięga do kilkunastu metrów od otworów.

Roślinność pojawia się przy niskich stanach wody, w częściach przyotworowych. Roślinność kwiatowa występuje w otworach, głębiej, do kilku metrów, rozwijają się mchy, glony i porosty (częściej występują one w południowej, bardziej suchej grupie otworów).

Zwoliński (1961) podał wzmiankę o występowaniu ryb. Kowalski (1955a) oznaczył z J. Rybiej trogloksena Triphosa dubitata L. (Lepidoptera). W opisie Kowalski (1953a) wzmiankuje o znalezieniu domków larw chruścików. Podczas zwiedzania 15. 02. 1981 r. (I. Luty) zauważono w jaskini ćmy oraz szczątki chruścików, a podczas licznych późniejszych obserwacji (2008-2009) – pojawianie się jesienią całego zespołu owadów trogloksenicznych.

Historia badań

W jaskini przeprowadzane były badania naukowe. Goch (1966) wzmiankuje o badaniach flory trzyotworowej, przeprowadzonych przez T. Szota. Kowalski (1955a) oznaczył faunę. Wyniki granulometrycznych badań osadów allochtonicznych i ich dokładny opis przedstawił Wójcik (1960a, b, 1966a). Próbki osadów przechowywane są w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie. Wójcik (1966a, 1967a) omówił genezę systemu, Gradziński i Wójcik (1961) opisali cementacyjne formy naciekowe. Obserwacje hydrogeologiczne i hydrograficzne w Wyżniej Bramie Chochołowskiej z uwzględnieniem przepływu przez Jaskinię Rybią prowadzili Kowalski (1953a), Zwoliński (1955b, 1961), Pulina (1959), Wit i Ziemońska (1960), Dąbrowski (1961, 1967a. b), Dąbrowski i Rudnicki (1964). G. Barczyk przeprowadził wszechstronne badania całego systemu wywierzyskowego (2000a,b, 2002, 2003, 2008). Badania geomorfologiczne wykonali około 1980 r. studenci geografii UAM w Poznaniu pod kierownictwem Z. Zwolińskiego z Zakładu Geomorfologii Instytutu Badań Czwartorzędu UAM. Ich wyniki przedstawiono na mapach geomorfologicznych w skali 1:100 (obejmują tylko część jaskini). Ponadto Nowicki (1995) zamieścił uwagi o geologii i genezie.

Historia eksploracji

Jaskinia znana była od dawna. Pierwszy wzmiankuje o niej Zwoliński (1923). Szokalski (1934) opisał jej położenie oraz niektóre korytarze i podał długość (50 m ). Kowalski (1953a) podał szczegółowy opis jaskini i plan datowany na 31. 08. 54. Długość korytarzy wg jego opisu wynosi 140 m, a plan obejmuje 2 oddzielne części jaskini, zwykle dostępne latem przy niższych stanach wody. Czyżewski i Grotowski (1956) odkryli w grudniu 1953 r. środkową część systemu (jego połączenie, w tym Płaską Komorę) i dalsze fragmenty południowej części. Oszacował i oni długość nowoodkrytych korytarzy na około 100 m i podali ich krótki opis. W dniu 15. 02. 1981 r. I. Luty i A. Karpiński zwiedzili prawdopodobnie nieznaną Czyżewskiemu i Grotowskiemu Pochyłą Szczelinę w południowo-zachodniej części jaskini i dalsze fragmenty korytarzy części labiryntowej. Podczas próby przejścia przez syfon (nurkowała I. Luty) stwierdzono, że namulisko prawie zamyka go po około 2 m. W 2008 r. I. Luty z zespołem zbadała wszystkie ciągi jaskini.

Historia dokumentacji

W 1982 r. próbę pomierzenia jaskini podjęli A. Ciszewski i W. Siarzewski podczas kursu kartowania (wg ich informacji powstał plan, który zaginął). W ramach inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ P. Kulbicki i M. Małek w 1975 r. wykonali pomiary lokalizacyjne otworów metodą ciągu azynutalno-taśmowego. Uzupełnienie opisu jaskini oraz pamięciowy szkic orientacyjny komór i niektórych korytarzy, zestawiony z planem Kowalskiego (1953a), opracowała w 1981 r. I. Luty (Jaskinie TPN 1991). W latach 2008 i 2009 I. Luty sporządziła nową dokumentację jaskini (w tym fotograficzną) przy współpracy: Małgorzaty Roman, Łukasza Kralczynskiego, Katarzyny Wujek, Małgorzaty i Macieja Skowron, Pawła Burkackiego i Dominika Graczyka. Pomiary przeprowadzono busolą Suunto i taśmą mierniczą. W jaskini zastano duże numery wymalowane na ścianach białą farbą. Lokalizacja została skorygowana w oparciu o mapę topograficzną Tatr (http://maps.geoportal.gov.pl) w 2013 r przez J. Grodzickiego.

Plan opracowała I. Luty.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Zwoliński T. 1923 (wzmianka); Szokalski J. 1934 (opis położenia i niektórych korytarzy jaskini, której długość podaje na 50 m); Kowalski K. 1953a (plan i opis, fotografie); Kowalski K. 1955a (badania fauny, podaje długość i wysokość n.p.m.); Zwoliński S. 1955b (uwagi o przepływie pod nazwą Grota pod Zawiesistą); Czyżewski O., Grotowski K. 1956 (wzmianka o odkryciu dalszych partii, opis); Pulina M. 1959 (obserwacje hydrogeologiczne); Wójcik Z. 1960a, 1960b, (osady); Wit K., Ziemońska Z. 1960 (badania przepływów); Kostrzewski A. 1960 (ogólny opis); Gradziński R., Wójcik Z. 1961 (cementacyjne formy naciekowe); Zwoliński S. 1961 (hydrografia, geneza, wzmianki dotyczące historii); Dąbrowski T. 1961 (badania przepływów); Dąbrowski T., Rudnicki J. 1964 (hydrogeologią); Goch B. 1966 (wzmianka o badaniu flory); Wójcik Z. 1966a (osady, fotografia otworów); Wójcik Z. 1967a (geneza); Dąbrowski T. 1967a, 1967b (badania przepływów); Wójcik Z. 1968 (geneza); Solicki T., Koisar, B. 1973 (badania hydrogeologiczne); Borowiec W. i in. 1977 (dane morfometryczne); Gradziński R. i in. 1985a (dane morfometryczne); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie l:10 000); Jaskinie TPN 1991 (szkic planu i opis inwentarzowy); Nowicki T. 1995 (geologia, geneza); Barczyk G. 2000a, b,2002 2003 (badania hydrogeologiczne); Nowak J. 2008 c (wzmianka o powstawaniu nowego planu); Barczyk G.,2008 (badania systemu wywierzyskowego).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Izabella Luty
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie