Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Bystrej
Inne nazwy Kalacka Niżnia
Nr inwentarzowy T.D-16.04
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°58′01,54″, φ: 49°15′18,03″
Gmina Zakopane (gm. miejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu E
Pozostałe otwory 2 - ku SE, 1182 m n.p.m.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1192
Wysokość względna [m] 27
Głębokość [m] 27
Przewyższenie [m] 26
Deniwelacja [m] 53
Długość [m]
w tym szacowane [m]
1480
180
Rozciągłość horyzontalna [m] 630
Położenie geograficzne Jaskinia znajduje się w lewym orograficznie zboczu Doliny Bystrej, u stóp Kalackiej Turni, powyżej Wywierzyska Bystrej.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Z Kalatówek idziemy szlakiem prowadzącym do Doliny Kondratowej. Kilkadziesiąt metrów od wejścia w las z lewej strony stromo opadające zbocze tworzy zaklęśnięcie porośnięte lasem. Osią zaklęśnięcia schodzimy kilkanaście metrów pod niewielką skałkę – u jej stóp znajduje się dolny otwór w postaci obszernej nyży. W lewo opada obudowana belkami studnia, w prawo wznosi się krótki, ślepy korytarzyk. Górny otwór jaskini, udostępniony przekopem przez zwietrzelinę stokową znajduje się wyżej i około 30 m ku SW. Oba otwory są obecnie zamknięte przez TPN. Dojście i zwiedzanie suchych partii – łatwe, w syfonach potrzebny sprzęt nurkowy.
Opis jaskini

Studnia opadająca od otworu po 12 m sprowadza do poziomu wody, wypełniającej trzy wstępne syfony o łącznej długości około 60 m i głębokości dochodzącej do 6-7 m. W syfonach, około 1 m pod stropem, znajdują się kładki, po których (po uprzednim odpompowaniu wody) pokonywali pozostałe jeziorka odkrywcy jaskini – T. i S. Zwolińscy.

Za syfonami główny ciąg jaskini rozgałęzia się (Rozdziele) – kilkanaście metrów wcześniej w prawo wstecz ponad 1,5-metrowym prożkiem odchodzi ku górze ciasny, myty, szczelinowy korytarzyk, prowadzący do górnego otworu jaskini, sztucznie przekopanego w 1958 r. przez grotołazów zakopiańskich pod kierunkiem E. Winiarskiego.

Od Rozdziela idziemy w lewo (or.) w dół obszernym, ładnie mytym korytarzem dolnego piętra. Po około 40 m dochodzimy do niewielkiego prożka, za którym w lewo i w prawo odchodzą ciasne szczeliny z ładnymi naciekami. Dalej korytarz skręca w lewo i opada, doprowadzając po kilkunastu metrach na krawędź 2-metrowej studzienki o dnie wypełnionym wodą. Dalej korytarz ostro skręca w lewo i staje się szczelinowy. Po dalszych 10 m pokonujemy skalną barierę, prożek w dół i dochodzimy pod Wielki Komin. Tu ciąg rozgałęzia się.

Korytarz biegnący ku SW po kilkunastu metrach doprowadza do rozległego syfonu, którego początkowe kilkadziesiąt metrów można obejść bocznymi, rurowatymi, ciasnymi korytarzykami. Dalszy ciąg syfonu łączy się prawdopodobnie z syfonem w dolnym ciągu korytarza opadającego z Sali z Wodospadem (patrz dalsza część opisu).

Wracamy do podnóża Wielkiego Komina i wspinamy się (uwaga na stare, drewniane drabiny!) do niewielkich korytarzyków, rozgałęziających się około 27 m wyżej. Są one zablokowane zawaliskiem bądź zamulone, podobnie jak biegnące ku powierzchni ciasne kominki. Jest to najwyższy znany punkt jaskini (+36 m).

Ponownie wracamy do podnóża Wielkiego Komina. Wspinamy się kilka metrów przeciwległą ścianą (SE) i trafiamy do opadającej jego kontynuacji. Schodzimy kilkanaście metrów stromo opadającym korytarzem i osiągamy jeziorko Wielkiego Syfonu. Podjęta w 1956 r. próba jego pokonania przez krakowskich płetwonurków zakończyła się niepowodzeniem.

Wracamy do Rozdziela. W prawo w górę (ku W) przedostajemy się poprzez niewielki prożek do dość rozległej, niskiej i stromo nachylonej Sali Pochyłej. Z jej stropu zwisają makarony, pod ścianami można znaleźć zamulone stalagmity. Za Salą Pochyłą mijamy okresowy stawek i po pokonaniu zwaliska przedostajemy się do Sali Pośredniej. Pod jej północną ścianą jest skupisko pięknych stalagmitów. W małym stawku z pokrywą naciekową występują niewielkie perły jaskiniowe, ścianę pokrywają girlandy i draperie, liczne są także stalaktyty i stalagmity rosnące na polewie naciekowej.

Z Sali Pośredniej ciasnym przekopem wśród zawaliska przedostajemy się ku NW do obszernego korytarza, biegnącego ku zachodowi.

Po kilku metrach w jego prawej ścianie nad 3-metrowym progiem znajduje się wejście do korytarza. Biegnie on ku NW i po 20 m skręca w prawo. Tu odchodzi w lewo ciasny korytarzyk, całkowicie zamulony po 10 m. Idąc dalej korytarzem w prawo, po kilku metrach osiągamy rozwidlenie.

W lewo odchodzi pod kątem prostym ciasny korytarzyk, który po skręcie w prawo, a następnie w lewo lekko opada i po 50 m jest zablokowany zawaliskiem.

Na wprost korytarz wznosi się i po kilku metrach rozgałęzia się na dwa korytarzyki kończące się zamulonymi kominkami.

Wracamy pod 3 m próg w ścianie korytarza biegnącego z Sali Pośredniej. Silnie zamulony korytarz biegnie dalej na zachód, na spągu pojawiają się niewielkie kałuże. Po kilkudziesięciu metrach rozwidla się lecz obie odnogi zapełnia namulisko, sięgające prawie do stropu. Występują tu liczne nacieki, wyczuwa się wyraźny przewiew.

Wracamy do Sali Pośredniej. Dalsza droga rozpoczyna się zaciskiem w dole zawaliska stanowiącego lewe (or.) ograniczenie sali. Po pokonaniu (na plecach) zacisku przeciskamy się ku SW kilka metrów między głazami i wchodzimy do szczelinowego korytarza. Dalej idziemy lekko w dół dość obszernym korytarzem. Po minięciu dwóch ślepych odgałęzień w prawej ścianie podchodzimy do 4-metrowego prożka, za którym znajduje się Komora Zwalisk, w połowie rozdzielona filarem. Za nim w prawej ścianie komory znajduje się krótkie odgałęzienie ze stawkiem i pięknymi naciekami. Za odgałęzieniem komora przechodzi w szczelinowy korytarz – w jego dnie otwiera się studnia o głębokości 11 m, prowadząca do Gąbki, natomiast na wprost szczelinowy korytarz, powstały na kontakcie tektonicznym wapieni malmo-neokomu i triasu środkowego. Po 25 m opada on stromym progiem nad jeziorko Syfonu SW.

Wracamy nad 11-metrową szczelinową studnię i zjeżdżamy do schematycznie tylko skartowanej partii jaskini zwanej Gąbką. Stanowi ona przeplatające się w pionie i poziomie dość obszerne, pięknie myte korytarze, którymi idąc w prawo przedostajemy się do Sali Wodospadów, natomiast idąc w lewo dochodzimy do studni głębokiej na ponad 10 m, sprowadzającej do syfonu prawdopodobnie łączącego się z syfonem za Wielkim Kominem.

Sala Wodospadów o szerokości do 10 m i długości około 15 m od północnego zachodu jest zamknięta 3-metrowym progiem z wodospadem, wypływającym z zamykającego dalszą drogę syfonu SW. Syfon ten, o długości około 8 m i głębokości 2–4 m, prowadzi do ładnego, mytego korytarza. Po pokonaniu kilku płytkich, okrągłych jeziorek w marmitach w dnie, mijamy niewielką salkę, za którą korytarz ma charakter szczelinowy. Na zakręcie pod kątem prostym w prawo rozlewa się długie, płytkie jeziorko. W lewej (or.) ścianie, nad 1,5-metrowym prożkiem odchodzi w lewo do tyłu Galeria Błotnych Nacieków – szczelinowy korytarz z ładnymi, zamulonymi naciekami, przechodzący po około 40 m w niedostępną szczelinę.

Spod prożka idziemy brodząc w jeziorku około 8 m do zakrętu w prawo, a następnie w lewo. Tu jeziorko kończy się, a w piaszczystym, sypkim namulisku płynie z głębi jaskini niewielka struga wody. Po kilku metrach stajemy nad jeziorkiem następnego syfonu.

Syfon nazwany Mylnym ma niewielką długość (kilka metrów) i głębokość 5 m. Jest ciasny, a orientację utrudnia mętna woda i powymywane w ścianach ławice wapieni dolomitycznych, między którymi trzeba szukać drogi. Kończy się niewielkim jeziorkiem z powietrzną kopułką, z którego dalsza droga prowadzi przez krótki Syfon Płachty. Tu można obserwować kontakt wapieni dolomitycznych triasu środkowego z wapieniami i dolomitami komórkowymi triasu dolnego (kampilu). Za nim korytarz ma formę długiej szczeliny wypełnionej wodą na odcinku około 20 m. Dalej szczelina doprowadza do jeziorka Syfonu Kryształowego pod lewą (or.) ścianą. Ma on dwa krótkie, ślepe odgałęzienia i łączy się bardzo ciasnym zaciskiem z leżącym dalej V Syfonem.

Nad jeziorkiem Syfonu Kryształowego znajduje się okno w ścianie, za którym korytarz kontynuuje się jeszcze około 20 m dalej, ku SSW, i kończy się zawaliskową salką, której strop i ściany około 1 m nad spągiem budują słabo scementowane utwory morenowe – prawdopodobnie przed ostatnim zlodowaceniem było tu wywierzysko. Przy wejściu do salki w lewej (or.) ścianie otwiera się krótka pochylnia o dnie wysłanym grubymi otoczakami wapieni i granitów, opadająca do jeziorka wypełniającego wstępną, 10 m głęboką studnię V Syfonu. Ma on około 180 m długości i 28,5 m głębokości. Za nim znajduje się mała komórka z bardzo ciasnym wejściem do następnego syfonu.

Jaskinia rozwinęła się w wapieniach i dolomitach triasu dolnego i środkowego oraz w wapieniach malmo-neokomu (seria wierchowa, fałd Giewontu). Większość korytarzy ma przekrój poprzeczny zbliżony do koła lub elipsy, a na ścianach i stropach występują zagłębienia wirowe. Korytarze szczelinowe, o pierwotnych tektonicznych kształtach przekroju poprzecznego są nieliczne i występują raczej w górnym piętrze (Sala Pośrednia, Galeria Błotnych Nacieków, korytarzyki nad Wielkim Kominem). Korytarze jaskini w większości uwarunkowane są szczelinami ciosowymi o generalnych kierunkach 205°–210° i 280°–290°, jedynie szczelinowy korytarz prowadzący z Komory Zwalisk do Sali Wodospadów powstał na kontakcie tektonicznym o charakterze uskoku pomiędzy wapieniami malmo-neokomu i triasu środkowego. Jaskinia stanowi obecnie okresowo czynne piętro podziemnego odwodnienia masywu Giewontu. Niższe piętro tego odwodnienia – system Wywierzyska Bystrej – prawdopodobnie łączy się z jaskinią Wielkim Syfonem. W czasie stanów powodziowych dolnym otworem jaskini wypływa obfity strumień wody (Kowalski 1953a, Zwoliński 1955b, 1961), co wskazuje na zalewanie przez wodę prawie całości obecnie dostępnego ciągu korytarzy.

W jaskini powszechnie występują namuliska ilaste – w dolnym i górnym piętrze oraz piaszczysto-żwirowe – w górnym piętrze. W obu piętrach widać wyraźnie ślady dawnego wypełnienia jaskini osadami. Zagłębienia wirowe w stropie korytarzy dolnego piętra, szczególnie we wstępnych syfonach, wypełnione są namuliskiem ilastym (Zwoliński 1961). Najdalszy znany obecnie korytarz, prowadzący do końcowego syfonu, wypełnia namulisko żwirowe z dużymi (kilkanaście cm średnicy) otoczakami granitu, współcześnie usuwane (Grodzicki 1987).

Szata naciekowa jest, jak na warunki tatrzańskie bogata. Występują powszechnie makarony, polewy, draperie i girlandy, a w małym stawku w Sali Pośredniej – perły jaskiniowe. Można wyróżnić dwie generacje nacieków – starszą, pokrytą cienką warstewką mułu, oraz młodszą, którą stanowią kremowe i białe nacieki w Sali Wodospadów.

Zawaliska występują w górnym piętrze jaskini na odcinku Sala Pochyła–Komora Zwalisk oraz nad Wielkim Kominem.

Światło sięga w dolnym otworze do dna studni wejściowej, w górnym do drugiego zakrętu (kilka metrów od wejścia).

Mikroklimat jaskini nie był badany. Kowalski (1953a) podaje temperaturę 4,6°C zmierzoną 21 marca 1949 r. na Rozdzielu oraz temperaturę wody w górnym piętrze 4,8°C. 11 lutego 1956 r. W czasie ogólnopolskiej wyprawy do Jaskini Bystrej Chodorowscy (1959) zebrali materiał obserwacyjny na temat warunków środowiskowych wód w tej jaskini, obejmujący m in. pomiary temperatury wody. Temperatura ta wzrastała od 2,9°C w syfonie wstępnym do 5,8°C w Wielkim Syfonie. W jeziorkach i stawkach wahania temperatury były mniejsze od 3,3°C do 5,1°C. Po przekopaniu w 1958 r. górnego otworu w jaskini występuje stały przewiew. Przedtem przewiew występował prawdopodobnie jedynie po odpompowaniu wody ze wstępnych syfonów. Przebicie nowego otworu spowodowało zmianę mikroklimatu jaskini.

W jaskini występuje fauna wodna, która badana była przez Chodorowskich (1958, 1959). Spis gatunków zawiera praca z 1958 r., a w publikacji z 1959 r. wymienione są jedynie łącznie dla jaskiń Zimnej, Miętusiej, Kasprowej Niżniej, Bystrej i Bielskiej grupy: Rhizopoda, Ciliata, Rhabdocoela, Neumatoda, Cyclopoida i Syncarida. Sporadycznie można znaleźć kości nietoperzy. Nieliczne nietoperze były obserwowane po otwarciu górnego otworu jaskini. Kowalski (1953a) wzmiankuje występowanie „pod otworem wejściowym” (dolnym) muchówek, a także znalezienie w tym miejscu żaby.

Historia badań

O budowie geologicznej masywu w kontekście jaskini wypowiadali się Rabowski (1959) Zwoliński S. (1955b, 1966), Grodzicki, Kardaś (1989). Genezą jaskini zajmowali się Zwoliński S. (1955b, 1961, 1966), Wójcik (1959, 1975b, 1976a. 1979) Głazek i in. (1979b). Osadami zajmowali się Wójcik (1957, 1960b, 1966a, 1979), Gradziński, Wójcik (1961a), Grodzicki (1987), Głazek, Grodzicki (1996). Hercman (1991) na podstawie datowania nacieków i kości kopalnych omówiła ewolucję systemu i zmiany środowiska naturalnego. Hydrografią jaskini zajmowali się Kowalski (1955b), Zwoliński S. (1955b, 1961), Zwoliński T. (1966), Wójcik (1968, 1976a, 1979), Małecka (1981, 1984, 1985, 1993), Głazek, Grodzicki (1996), Łajczak (1996). G. Barczyk (2008) przeprowadził badania hydrogeologiczne systemu wywierzyskowego. Fauną wodną zajmowali się Chodorowska i Chodorowski (1958, 1959), Chodorowski (1959). Okazy pobrane z jaskini (nacieki, otoczaki) znajdują się w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego. O minimalnym wieku osuszenia jaskiń oraz zależności pomiędzy jaskiniami i rozwojem dolin pisali Szczygieł J. i in. (2020a).

Historia eksploracji

Jaskinia została odkryta przez T. i S. Zwolińskich. W 1924 r. zwrócili oni uwagę na możliwość występowania jaskini w tym rejonie, a w 1929 r. znaleźli komin w skałce nad otworem. Prace nad odkopaniem wstępnej studni były przez nich prowadzone od 1929 r. do marca 1933 r. W marcu 1933 r. udaje im się wypompować wodę ze wstępnych syfonów i w dniach 23–29 marca zbadać jaskinię do Wielkiego Komina i Sali Pośredniej (Zwoliński 1961). Następną próbę badań podjęli Zwolińscy na przełomie lutego i marca 1935 r. Udaje się im wtedy dojść do syfonu położonego za Wielkim Kominem i zbadać kominki w Sali Pośredniej. Prace Zwolińskich prowadzone były z udziałem najemnych pracowników.
Kolejna próba eksploracji podjęta została zimą 1949 r. po uzyskaniu przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie w 1948 r. subwencji z Ministerstwa Komunikacji na badania jaskiń tatrzańskich. Pracami tymi kierował S. Zwoliński. Po odpompowaniu wody ze wstępnych syfonów pompą elektryczną, Zwolińscy pokonali Wielki Komin i zbadali ciąg korytarzy, biegnący z Sali Pośredniej ku W i NW (Zwoliński 1961). Wtedy też sporządzili plan znanych partii jaskini, a Kowalski (1953a) sporządził jej opis. Długość jaskini wynosiła wówczas około 500 m.
Następnych odkryć dokonano w czasie ogólnopolskiej wyprawy do Jaskini Bystrej w lutym 1956 r., zorganizowanej przez Koło Jaskinioznawcze PTTK w Zakopanem. Wyprawą kierował E. Winiarski, a uczestniczyli w niej grotołazi z całej Polski. W trakcie wyprawy grupa krakowska przeprowadziła nurkowanie w Wielkim Syfonie, który „okazał się za głęboki do pokonania w dość prymitywnym aparacie do nurkowania, który jeszcze wtedy używano” (Zwoliński 1961). Grupa zakopiańska znalazła przejście przez zawalisko w Sali Pośredniej i odkryła rozległe partie biegnące ku SW do Sali Wodospadów. Zwolińscy sporządzają wtedy plan całości znanych partii jaskini (łączna długość korytarzy około 900 m), publikowany w „W podziemiach tatrzańskich” (Zwoliński 1961). Na podstawie wykonanych wówczas pomiarów, w 1958 r. grotołazi zakopiańscy pod kierunkiem E. Winiarskiego przekopali górny, suchy otwór. Od tego czasu jaskinia bywa zwiedzana przez grotołazów z różnych ośrodków. Pewne próby eksploracji podejmowali jeszcze grotołazi zakopiańscy, którzy w lutym 1965 r. pokonują zawalisko w bliżej nieokreślonym korytarzu. Akcje te, kierowane przez J. Frączka, przynoszą odkrycie około 15 m korytarza zakończonego ciasnym, błotnistym syfonem (Chełpa 1965 – materiały archiwalne).
Na przełomie 1973 i 1974 r. zorganizowana przez Speleoklub Warszawski PTTK wyprawa kierowana przez J. Grodzickiego pokonuje syfon w Sali Wodospadów. A. Płachciński, W. Przybyszewski i S. Sowiak odkrywają za syfonem około 200 m nowych korytarzy i dochodzą do kolejnego syfonu. W końcu stycznia 1974 r. kolejna wyprawa SW PTTK kierowana przez J. Grodzickiego pokonuje kolejne dwa syfony (Mylny i Płachty) – M. Lipski, A. Płachciński i W. Przybyszewski, odkrywając dalsze około 150 m korytarzy i następny syfon, a J. Grodzicki przy pomocy M. Rutkowskiego sporządza plan odkrytych poprzednio partii między syfonami.
W lutym 1987 r. w czasie próby pokonania V syfonu przez grotołazów z Krakowa (P. Kulbicki – kierownik, A. Bałas i A. Petrujkić) ginie w nim A. Petrujkić – płetwonurek jugosłowiański. Próby odszukania ciała w syfonie podejmowane przez GOPR i płetwonurków warszawskich, krakowskich i jugosłowiańskich nie dały rezultatu. Akcja ratunkowa, kierowana przez J. Grodzickiego umożliwiła łatwe dojście do V syfonu poprzez odpompowanie wody z wszystkich poprzedzających syfonów. Ciało wydobyli z syfonu płetwonurkowie francuzcy, sprowadzeni przez rodzinę Petrujkić’a (Grodzicki 1987).
Po tym wypadku Dyrekcja TPN uniemożliwiła dostęp do jaskini, zamykając oba otwory stałymi zaporami z bali drewnianych – motywując to koniecznością ochrony wód pobieranych z wywierzyska Bystrej przez wodociągi zakopiańskie. Pomimo tego w kolejnych akcjach przeprowadzonych 6 i 13 lutego 1998 r. oraz w grudniu tego samego roku K. Starnawski pokonał V Syfon, osiągając wejście do kolejnego, VI syfonu.

Historia dokumentacji

Pierwszy plan i opis jaskini opublikował w 1949 r. S. Zwoliński, następnie opis inwentarzowy i plan wg Zwolińskiego publikuje K. Kowalski (1953a), a w 1961 r. aktualny (wówczas) plan z szerokim opisem eksploracji oraz informacji hydrograficznych i genetycznych publikuje S. Zwoliński. W ramach prac inwentaryzacyjnych OW PTPNoZ pomiary lokalizujące otwór (ciąg azymutalno-taśmowy pomierzony przy pomocy busoli geologicznej Meridian i taśmy parcianej) wykonał R. M. Kardaś przy współpracy M. Wachowiak w dniu 21 lipca 1979 r. Załączony plan jest zestawiony na podstawie planów S. Zwolińskiego (Kowalski 1953a, Zwoliński 1961), planu J. Grodzickiego z 1974 r. oraz pomiarów wykonanych przez J. Grodzickiego w 1974 r. (partie syfonalne) i w 1987 r. przez P. Kulbickiego i J. Grodzickiego. Dane zaktualizowała I. Luty (2009). Współrzędne geograficzne otworu w oparciu o mapę topograficzną Tatr wydaną przez Głównego Geodetę Kraju (http://maps.geoportal.gov.pl) zweryfikował J. Grodzicki (2013).
Plan opracował J. Grodzicki.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Wrzosek A. 1933 (o otworze i eksploracyjnych zamiarach Zwolińskich); Zwoliński T. 1937 (wzmiankuje); Zwoliński T. 1946 (opis, plan); Zwoliński T. 1947 (opis, plan); Zwoliński T. 1948 (opis, plan); Zwoliński S. 1949 (opis badań, plan, fot.); Kowalski K. 1950 (wzmiankuje o badaniach); Kowalski K. 1951c,g,h (o badaniach); Zwoliński T. 1951 (wzmianka o jaskini i badaniach); Gradziński R. 1951 (wzmiankuje); Kowalski K. 1953a (plan i opis inwentarzowy); Kowalski K. 1955b (wzmiankuje o systemie wywierzyska Bystrej); Zwoliński S. 1955b (charakterystyka systemu, fot. otworu z wypływem wody w 1948 r); Burchart P. 1956 (relacja z ogólnopolskiej wyprawy); Kuczyński M, Starzecki W. 1956 (wzmianka); Normy klasyfikacyjne i wykaz punktacji dróg jaskiniowych, 1956 (ocena trudności); Stecki K. 1956 (o planowanej eksploracji); Wójcik Z. 1957c (o perłach jaskiniowych); Chodorowska W., Chodorowski A. 1958 (badania fauny wodnej); Chodorowski A. 1958 (wymienia); Zwoliński T. 1958 (wzmiankuje, krótka informacja o jaskini); Burchard P., Kowalski K. 1959 (wzmianka); Chodorowska W., Chodorowski A. 1959 (badania warunków środowiskowych w wodach jaskini); Chodorowski A. 1959 (o badaniach biospeleologicznych); Gradziński R. Kowalski K. 1959 (wzmianka o nurkowaniu w 1956 r); Rabowski F. 1959 (budowa geologiczna masywu, zaznacza otwór na przekroju geologicznym); Wójcik Z. 1959b (geomorfologia jaskini); Wójcik Z. 1959c (wzmianka o wykonaniu przekopu); Wójcik Z., Zwoliński S. 1959 (o przesunięciach tektonicznych); Wójcik Z. 1960b (o otoczakach granitu przy otworze); Wójcik Z. 1960c (wzmiankuje); Gradziński R. Wójcik Z. 1961 (opis szaty naciekowej); Zwoliński S. 1961 (opis, historia badań, hydrografia); Kowalski K. 1962a (wzmiankuje); Stecki K. (jun.) 1963 (o odkryciach partii do Sali Wodospadów z 1956 r.); Kastory L. 1964 (plan okolic otworu i opis); Wójcik Z. 1966a (osady); Zwoliński T. 1966 (wzmianka o systemie jaskiń Bystrej); Rudnicki J. 1967 (wzmiankuje); Wójcik Z. 1968 geneza i ewolucja systemu); Szywała W. 1970 (o treningowym nurkowaniu); Kozik A. 1972 (wymienia, podaje błędną długość); Radwańska-Paryska Z., Paryski W.H. 1973 (encyklopedyczna notka); Grodzicki J. 1974a (o odkryciach partii za syfonem, plan odkrytych partii); Grodzicki J. 1974b (opis eksploracji za Salą Wodospadów, opis nowych korytarzy); Grodzicki J. 1974c (opis dalszej eksploracji, plan 1:1000); Wójcik Z. 1974c (wzmiankuje); Grodzicki J. 1975 (wymienia, podaje długość); Kropiwnicka M. 1975 (o szkoleniowym nurkowaniu za Salą Wodospadów, opis partii za syfonem); Wójcik Z. 1975b (wymienia jako wodną jaskinię zawieszoną); Grodzicki J. 1976 (wymienia, podaje długość); Tatry Polskie 1976 (lokalizacja na mapie 1:10000); Wójcik Z. 1976a (wzmiankuje, ogólna charakterystyka geomorfologiczna); Borowiec W. i in. 1977 (dane morfometryczne); Chabert C. (red.), 1977 (dane morfometryczne, geologiczne, historyczne); Borowiec W. i in. 1978 (dane morfometryczne); Kardaś R.M. 1978a,b (wzmianka o zablokowaniu wejścia zwietrzeliną); Nyka J. 1978 (notka o eksploracji systemu jaskiń Bystrej); Parma Ch., Rajwa A. 1978 (wzmiankują); Wójcik Z. 1978b (wzmianka o ruchach obniżających w glacjale w obrębie systemu jaskiniowego); Głazek J. i in. 1979b (wzmiankują); Wójcik Z. 1979 (o genezie, sedymentacji osadów); Kardaś R.M. 1980b (dane morfometryczne, historyczne, geologiczne); Parma Ch. 1980 (o historii odkrycia); Sowiak S. 1980 (o nurkowaniu treningowym); Nyka J. 1981 (o eksploracji); Małecka D. 1981 (wzmianka o wywierzysku Bystrej), Stecka Z. 1981 (wzmianka o udziale K. Steckiego (jun.) w eksploracji jaskini); Kardaś R.M. 1982 (dane morfometryczne, geologiczne, historyczne); Gradziński R. i in. 1985a (lokalizacja na mapie, dane morfometryczne); Małecka D. 1984, 1985, 1993 (charakterystyka hydrografii wywierzyska Bystrej); Grodzicki J. 1987 (relacja z akcji ratunkowej, szkic przekroju syfonów); Grodzicki J., Kardaś R.M. 1989 (o geologii i tektonice masywu); Hercman H. 1991 (datowanie nacieków i kości kopalnych, ewolucja systemu, zmiany środowiska naturalnego); Zwoliński S. 1993 (opis prac w latach 1933-44, przekrój partii wstępnych); Głazek J., Grodzicki J. 1996 (wzmiankują o genezie); Łajczak A. 1996 (wzmiankuje o wywierzysku Bystrej); [Gag] 1998 (eksploracja nurkowa – pokonanie V syfonu); Luty I. 1999 (eksploracja nurkowa w V syfonie i w Syfonie Kryształowym); Gradziński M. 2001 (osiągnięcia eksploracyjne); Jaskinie TPN, 2002 (plan i opis inwentarzowy); Barczyk G. 2004 (uwagi o genezie); Barczyk G. 2008 (badania hydrogeologiczne systemu wywierzyskowego, schematyczny plan); Szczygieł J. i in. 2020a (o minimalnym wieku osuszenia jaskiń oraz zależności pomiędzy jaskiniami i rozwojem dolin).
Materialy archiwalne
Chełpa E. 1965a,b (relacje z wypraw eksploracyjnych w lutym 1965); [Siarzewski W., Zwolińska Z.] 1986 (pomiary, szkice i plany w skalach 1:200, 1:400, 1:500 S. Zwolińskiego); Grodzicki J. 1987 (sprawozdanie z akcji ratunkowej w lutym 1987).
Autorzy opracowania Jerzy Grodzicki
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie