Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Dudnica
Inne nazwy Elektrownia, Mała Jaskinia
Nr inwentarzowy T.D-16.05
Region Tatry
Współrzędne WGS84 λ: 19°58′02,57″, φ: 49°15′18,45″
Gmina Zakopane (gm. miejska)
Powiat tatrzański
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu SW
Pozostałe otwory 2 - ku SE, 1181 m n.p.m.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 1181
Wysokość względna [m] 16
Głębokość [m] 12
Przewyższenie [m]
Deniwelacja [m] 12
Długość [m]
w tym szacowane [m]
185
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne W lewym orograficznie zboczu Doliny Bystrej, u podnóża Kalackiej Turni, powyżej wywierzyska Bystrej.
Opis drogi dojścia do otworu
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Z Kuźnic idziemy szlakiem wiodącym przez Kalatówki do Doliny Kondratowej. Za Kalatówkami szlak wchodzi w las i trawersuje zbocze Kalackiej Turni. Po około 150 m z lewej strony, tuż przy ścieżce jest urwisko; otwiera się tu widok na bezleśny płytki żleb. Kilka kroków dalej schodzimy przez las pod skałki tego urwiska i odnajdujemy obszerną nyżę wstępną przy syfonach Jaskini Bystrej T.D-16.04. Stąd trawersujemy lekko w dół kilkanaście metrów ku NE, wprost do otworu głównego (1) Dudnicy. Znajduje się on pod małą skałką, na lewym orograficznie zboczu żlebu opadającego od Jaskini Bystrej. Otwór 2, ciaśniejszy, usytuowany jest około 4 m na E i nieco wyżej. Dojście bez trudności. Zwiedzanie do I syfonu jest łatwe, I syfon przy niskich stanach wody można pokonać pontonem lub w ubraniu wodoszczelnym, do pokonania następnych syfonów niezbędne jest użycie sprzętu nurkowego.
Opis jaskini

Oba otwory są niewielkie, szczelinowe, ciasne. Otwór 2 jest częściowo zasypany kamieniami. Otwory prowadzą do obszernego, stromo opadającego korytarza o długości około 10 m. Biegnie on ku NE i zamknięty jest syfonem I, który ma zmienną długość, a w okresach wyjątkowo suchych jest tylko jeziorkiem Przed syfonem na prawo odgałęzia się ciasna szczelina prowadząca w stronę powierzchni. Za jej odejściem główny ciąg skręca na lewo i niebawem znów na prawo. Na drugim zakręcie, w I syfonie otwiera się korytarzyk o przekroju około 1x1,5 m, częściowo zawalony kamieniami. Opada on lekko, a po około 5 m stromo, ku W, w stronę Jaskini Bystrej. Jest wypełniony wodą, która wypływa stąd i płynie w głąb jaskini. Za syfonem I ciągnie się około 70-metrowej długości, nieco opadający, szczelinowy korytarz o kierunku 30-40o. Jego ściany są silnie rozmyte. Dalej, pod niewielkimi 1–2-metrowymi prożkami zaczyna się V-kształtny II syfon. Biegnie on w kierunku SE, by po 8 m, przy maksymalnej głębokości 4 m, wyprowadzić do obszernego choć niedługiego korytarza, który 8 m dalej ponownie zalany jest wodą po strop. Jest to III syfon, zwany Syfonem Słabika, o owalnym przekroju i litym dnie. Ma on 17 m długości i 3 m głębokości. Za syfonem III dochodzimy do rozszerzenia korytarza, skąd istnieją trzy możliwości zwiedzania: ku S – 4-metrowy, przewieszony prożek w dół zwany Tajemniczą Studnią doprowadza po kilku metrach do kolejnego, IV syfonu (Syfon Ślicznoty); ku NNW wiedzie ciasny, stromo wznoszący się korytarzyk o owalnym przekroju, który po 8 m rozgałęzia się na dwa ciągi o jeszcze mniejszej średnicy (około 0,5 m); ku N prowadzi w górę równie ciasny i trudny do przejścia korytarzyk (korytarzyki te nie zostały zbadane do końca).

Z okna, położonego 3 m nad dnem Tajemniczej Studni, prowadzi krótki korytarzyk bezpośrednio nad Syfon Ślicznoty. Syfon ten kontynuuje się ku S i w miejscu jego największej głębokości (7 m) zablokowany jest dużymi otoczakami.

Jaskinia rozwinęła się w wapieniach środkowego triasu (seria wierchowa, fałd Giewontu). Łączy się ona nieznanymi jeszcze, zalanymi wodą kanałami z pobliską Jaskinią Bystrej i razem stanowią okresowo czynny system podziemnego odwodnienia masywu Giewontu. Główny korytarz powstał na szczelinie SW-NE. Końcowe korytarzyki biegną ku NNW i ku N. Związane są one genetycznie z korytarzem uchodzącym do okna w Tajemniczej Studni. Sama Tajemnicza Studnia jest formą utworzoną później, w wyniku rozcięcia dawnego, stosunkowo ciasnego korytarzyka o przebiegu NNW–SSE. Ściany jaskini są dobrze ogładzone przez wodę płynącą tu okresowo pod ciśnieniem. Za I syfonem widać ciekawe formy rozmywania twardych wapieni dolomitycznych w postaci sterczących ze ścian brzytew i żeber.

Dno jest lite, częściowo pokryte otoczakami wapiennymi i granitowymi, częściowo zaś żwirowo-piaszczystymi ławicami. Za pierwszym syfonem są fragmenty dna bez namuliska, w syfonie spotyka się zarówno materiał obtoczony, jak i ostrokrawędzisty – obłamane fragmenty żeber skalnych. Na dnie III syfonu sporadycznie występują otoczaki wapienne i granitowe. Po obu stronach tego syfonu, w korytarzach akumulowany jest na niewielkiej przestrzeni materiał żwirowy. W dnie końcowych korytarzyków można obserwować pozostałości starego namuliska piaszczysto-ilastego. W Tajemniczej Studni jest duże nagromadzenie otoczaków granitowych oraz żwiru.

Jaskinia okresowo, w czasie stanów powodziowych, bywa całkowicie wypełniona wodą, która wypływa wówczas jej otworami. Przy niższych stanach woda wypływająca ze szczeliny w I syfonie płynie w głąb groty. Zimą, przy bardzo niskich stanach wody, I syfon zmienia się w 8-metrowej długości jeziorko, zwykle jednak odcinek całkowicie zalany ma około 5 m długości. Dalsze syfony prawdopodobnie zawsze wypełnia woda. Przy średnich stanach II syfon zaczyna się wcześniej i łączy w jeden z syfonem III, bywa też zalana całkowicie Tajemnicza Studnia łącząca go z syfonem IV. Podczas szczególnie śnieżnych zim oba otwory zasypywane są śniegiem. Temperatura powietrza we wstępnej części jaskini wynosiła w dniu 10 marca 1959 r. 5,2o C , a temperatura wody w I syfonie 4,6oC (Chodorowscy, 1959).

Światło dzienne sięga do kilku metrów w głąb jaskini.

Przy otworach rozwijają się rośliny kwiatowe, nieco głębiej sięgają paprocie, mchy i porosty.

We wstępnych partiach występują owady, głębiej – drobna fauna wodna.

Historia badań

Obserwacje geologiczne i hydrogeologiczne w jaskini przeprowadzili T. i S. Zwolińscy (Zwoliński, 1961), Wójcik (1960b, 1966a, 1968, 1978b) oraz Przybyszewski (1980). T. i S. Zwolińscy obserwowali systematycznie przepływ wody na przestrzeni około 100 m i stwierdzili na podstawie pomiarów, że przepływ ten doprowadza okresowo wody podziemne do niżej położonego Wywierzyska Bystrej (Zwoliński, 1961). Badania hydrogeologiczne całego systemu wywierzyskowego przeprowadził Barczyk (2008). Chodorowscy (1959) przeprowadzili badania fizyko-chemiczne wód I syfonu. Wójcik (1968) zalicza jaskinię do najniższego piętra (wg własnego podziału piętrowego jaskiń tatrzańskich), które modelowane było przez wody z lodowca Würm. Zamieszcza też wzmiankę o ruchach obniżających, które wystąpiły w glacjałach na terenie systemu jaskiń związanych z Wywierzyskiem Bystrej (Wójcik, 1978b). Uwagi o osadach podali Wójcik (1960b, 1966a) oraz Przybyszewski (1980).

Historia eksploracji

Na kilka lat przed odkryciem jaskini, bracia Zwolińscy obserwowali okresowy wypływ z niedostępnego otworu, zbyt małego wówczas aby przejść. Możliwość ominięcia tego otworu zauważył współpracownik Zwolińskich, Józef Dobiecki. We wrześniu 1935 r. S. Zwoliński wraz z nim i W. Goryckim rozkopali wąską szczelinę między głazami (otwór II) i od góry dostali się do korytarza wiodącego do I syfonu. Szum podziemnego potoku dobiegający z małego otworu przy syfonie I skłonił ich do nadania jaskini nazwy „Elektrownia”. Stan wody wówczas był niski (wylot korytarzyka z dudniącą wodą widoczny był ponad jej lustrem), lecz syfon – nie do pokonania. W lutym 1936 r. Zwolińscy bez powodzenia próbowali odpompować wodę z I syfonu. W 1949 r., podczas odpompowania wody ze studni wejściowej do Jaskini Bystrej osuszył się i syfon Elektrowni. S. Zwoliński z towarzyszami zwiedzili wtedy jaskinię do II syfonu, o czym opublikowano wzmiankę w prasie używając nazwy Mała Jaskinia. Potem zmieniono nazwę na bardziej regionalną: Dudnica.
W 1965 r. M. Nowicki i W. Kosiak, podczas wyprawy AKP „Kalmar” i AKG Gliwice, pokonali metodą nurkowania swobodnego II syfon oraz odkryli III syfon, nie nurkowali w nim jednak. Wzmianka Szywały (1970) o nurkowaniu w II syfonie przeprowadzonym przez WKP Warszawa jest prawdopodobnie pomyłką i dotyczy akcji, która miała miejsce we wrześniu 1968 r. Wówczas J. Onyszkiewicz (SW PTTK) i E. Petit (płetwonurek i grotołaz z Barcelony) nurkowali w I syfonie, który był całkowicie wypełniony wodą i dotarli do II syfonu. Druga wyprawa przeprowadzona w 1968 r. przez M. Nowickiego wykazała, że syfony II i III łączą się w jeden ciąg, którego pokonanie było zbyt trudne. W dniach 5–15 lutego 1970 r., podczas kilku akcji AKP „Kalmar” i AKG Gliwice, pokonano syfon II i III (pierwszy był wówczas jeziorkiem). M. Słabik i K. Grajek dotarli nad Tajemniczą Studnię. Nastąpiła awaria aparatu K. Grajka. Podczas akcji ratunkowej M. Słabik wielokrotnie pokonywał syfony, co zostało uhonorowane nadaniem trzeciemu syfonowi nazwy Syfonu Słabika. Odkrywcy sporządzili opis i szkic nowoodkrytych partii. W lutym 1973 r. dalszą eksplorację podjęli M. Lipski (zwany Ślicznotą – stąd nazwa „Syfon Ślicznoty”), A. Płachciński i W. Przybyszewski – uczestnicy wyprawy SW PTTK. Pokonali oni IV syfon do zawaliska oraz suche partie w okolicy Tajemniczej Studni. Sporządzili również szkicowy plan jaskini posługując się busolą podwodną, głębokościomierzem i cechowaną liną.

W latach dziewięćdziesiątych wielokrotnie nurkowano w jaskini podczas licznych akcji treningowych nurków jaskiniowych i TOPR, stwierdzając bardzo zmienny poziom wody i częste łączenie się syfonów. W latach 1995–96 W. Bolek przeprowadził eksplorację części ciągu odchodzącego w syfonie I w kierunku Jaskini Bystrej, który zaintrygował już Zwolińskich (po odgruzowaniu pokonał około 5 m).

Historia dokumentacji

Pierwszy plan i opis wstępnych partii jaskini, datowany na 23 sierpnia 1952 r., opublikował Kowalski (1953a).
Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich prowadzonych przez OW PTPNoZ pomiary sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu metodą ciągu busolowo-taśmowego wykonał R. M. Kardaś przy współpracy H. Wachowiak w dniu 21 lipca 1979 r. Pomiary przeprowadzono busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Szkic planu opracowała I. Luty w 1998 r. na podstawie następujących materiałów:
– szkic planu zestawiony przez W. Przybyszewskiego w oparciu o plan K. Kowalskiego z 1952 r., szkic AKP „Kalmar” z 1970 r., nieprecyzyjne pomiary wykonane busolą podwodną, głębokościomierzem i cechowaną liną przez M. Lipskiego, A. Płachcińskiego i W. Przybyszewskiego w 1973 r. oraz wykonany wówczas szkic przekroju rozwiniętego fragmentu jaskini (Przybyszewski 1980);
– szkic ciągu odchodzącego od I Syfonu wg W. Bolka (1996).
W opisie oprócz danych z literatury uwzględniono obserwacje własne i informacje ustne wielu osób nurkujących w jaskini w latach dziewięćdziesiątych i później. Współrzędne geograficzne otworu w oparciu o mapę topograficzną Tatr wydawana przez Głównego Geodetę Kraju (http://maps.geoportal.gov.pl) zweryfikował J. Grodzicki (2013).
Szkic planu opracowała I. Luty.

Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Nietknięta ludzką stopą pieczara 1949 (wzmianka o odkryciu i zbadaniu); Zwoliński, S. 1951 (o odkryciu i badaniach w latach międzywojennych); Kowalski, K. 1953a (plan i opis wstępnych partii); Kowalski, K. 1955a (podaje długość i wysokość bezwzględną); Zwoliński, S. 1955b (informacja o odkryciu, fotografia); Normy klasyfikacyjne i wykaz punktacji dróg jaskiniowych, 1956 (ocena trudności); Zwoliński, S. 1958 (wzmianka bez nazwy); Chodorowscy, W. i A. 1959a (badania fizyko-chemiczne wody); Wójcik, Z. 1960b (osady); Zwoliński, S. 1961 (historia odkrycia, obserwacje hydrologiczne i geologiczne, fotografia); Wójcik, Z. 1966a (uwagi o osadach, genezie, niektóre dane morfometryczne, lokalizacja na mapkach, w tym geologicznej; Wójcik, Z. 1968 (wzmianka o genezie); Uchmański, B. 1968 (wzmianka o eksploracji); Szywała, W. 1970 (opis eksploracji, szkic nowoodkrytych partii); Kozik, A.1972 (podaje długość); Bzowski, J. 1973 (o zakończeniu eksploracji nurkowej); Płachciński, A., Przybyszewski, W. 1975 (opis eksploracji i nowoodkrytych ciągów); Tatry Polskie 1976 (lokalizacja na mapie 1:10 000); Borowiec W. i in. 1977,1978 (dane morfometryczne); Wójcik, Z. 1978b (wzmianka o genezie); Przybyszewski, W. 1980 (plan, szkic i opis); Przybyszewski, W. 1979 (opis eksploracji); Kardaś, R. M. 1980a (wzmianka o pracach inwentaryzacyjnych, bez nazwy); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10 000, bez nazwy); Gradziński, R. i in.1985a (dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie); Bolek, W. 1992b,c (o problemie do eksploracji, szkic okolic I syfonu); Zwoliński, S. 1993 (opisy akcji eksploracyjnych m. in. z lat 1935-36). Bolek, W. 1996c (nurkowania eksploracyjne w rejonie I syfonu w latach 1995-96, szkic). Bolek, W. 2001 (parametry syfonów); Jaskinie TPN, 2002 (szkic planu, przekrój i opis inwentarzowy).; Barczyk, G. 2008 (badania hydrogeologiczne systemu wywierzyskowego).
Materialy archiwalne
[Siarzewski, W., Zwolińska, Z.] 1986 (szkic planu z pomiarami suchych partii S. Zwolińskiego).
Autorzy opracowania Izabella Luty
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan i przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie