Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Owcza |
Inne nazwy | Juhaska Koleba |
Nr inwentarzowy | T.E-09.08 |
Region | Tatry |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°52′13,55″, φ: 49°14′15,25″ |
Gmina | Kościelisko (gm. wiejska) |
Powiat | tatrzański |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Skarb Państwa | Tatrzański Park Narodowy |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | E |
Pozostałe otwory | 2 - ku W, 1214 m n.p.m. |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 1210 |
Wysokość względna [m] | 90 |
Głębokość [m] | 0,70 |
Przewyższenie [m] | 15,30 |
Deniwelacja [m] | 16 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
75
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | Dolina Kościeliska, w lewym orograficznie zboczu Wąwozu Kraków, w stoku Żaru poniżej Wielkiej Turni. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Jaskinia znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego – dojście i zwiedzanie jest możliwe tylko po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji Parku. Od równinki pod dolnym otworem Smoczej Jamy T.E-08.07 posuwamy się w głąb wąwozu. Przechodzimy barierę zamykającą część udostępnioną dla turystów. Skręcając w prawo wychodzimy na rozszerzenie zamknięte zachodnią ścianą Ratusza (na prawo – w lewym orograficznie stoku – odchodzi w górę trawiasty żlebek). Wąwóz zwęża się, w dnie wymyte są niewielkie kaskadki, po lewej mijamy skalny "nos" Ratusza, po prawej niewielkie podcięte skałki, a potem zarośnięte usypisko. Wchodzimy między wysokie skały i docieramy pod 2 m próg w przewężeniu (z prawej strony progu, na głazie charakterystyczny, głęboki stopień). Pokonujemy próg, za którym wąwóz skręca w lewo i rozszerza się omijając Ratusz. Zaraz za progiem odchodzi w prawo bardzo stromy, dość szeroki, zarośnięty chaszczami żleb, prowadzący do wschodniego (głównego) otworu Jaskini Owczej T.E-09.08. W jego dolnej części, po lewej orograficznie stronie, 15–20 m nad dnem wąwozu widoczne są dwa otwory: z prawej – Schron pod Owczą I, a z lewej – Schron pod Owczą II T.E-09.20. Następnie powyżej nich idziemy w górę stromym i zarośniętym żlebem, w którym około 100 m nad podnóżem dostrzegamy po prawej duży otwór główny jaskini. Otwór zachodni, wychodzący z drugiej strony skalnego żebra na zalesiony stok, znajduje się w ścianie żebra, nad niewielkim prożkiem. Tym stokiem, wykorzystując wydeptane przez zwierzynę perci, można strawersować do żlebu sprowadzającego na rozszerzenie dna wąwozu pod ścianę Ratusza. Wariant ten może służyć również jako łatwiejsza droga dojścia, lecz ze względu na zarośla i brak ścieżki jest trudniejszy orientacyjnie. Dojście żlebem do głównego otworu i zwiedzanie łatwe.
|
Opis jaskini |
Duży otwór główny o szerokości 5 m i wysokości 3 m, półokrągło sklepiony, prowadzi do obszernego, wysokiego na 4 m korytarza, o wznoszącym się stromo gliniasto-gruzowym dnie. Docieramy nim do rozszerzenia (salki), od którego odchodzi w lewo, nad prożkiem, rozwinięta na szczelinie myta pochylnia, zakończona niedostępnym zwężeniem (trudności I+). Za salką korytarz staje się coraz niższy, a następnie zwęża się (miejsce rozkopane podczas eksploracji), doprowadzając do rozdwojenia, skąd prawym (obszerniejszym) odgałęzieniem przeczołgujemy się nad prożek o wysokości 1,8 m. Nad jego krawędzią, naprzeciwko i nieco powyżej wejść można do 2,5 m, niskiego korytarzyka o skalnym dnie. Położona poniżej prożka 1,8 m niewielka, podłużna komórka urywa się kolejnym prożkiem (1,3 m). Poniżej niego, wczołgując się pod lewą ścianę wysokiego na około 4 m korytarza, przez niski (25 cm) przełaz, dostajemy się do bocznej salki o gruzowym dnie, wysokiej na 0,9 m, zakończonej ciasną szczeliną. Przy prawej jej ścianie wznosi się 4 m ciasny kominek zablokowany głazami. Spod prożka 1,3 m główny korytarz prowadzi dalej na wprost niewielkim, połogim kominkiem (pod którym kontynuacja korytarza na dolnym poziomie po 2 m zablokowana jest zawaliskiem). Kominek wyprowadza do niedużego (szerokości 1,0 m), ukośnego zachodniego otworu. Jaskinia stanowi system ukształtowany przez przepływ wody, przebijający na wylot żebro skalne, rozwinięty w wapieniach malmo-neokomu wierchowej serii paraautochtonicznej. Namulisko stanowią głazy i gruz wapienny oraz glina, a w otworach – gleba. Wg Wójcika (1966b) w namulisku znajdują się składniki allochtoniczne – okruchy piaskowców seisu i kajpru oraz kwarcu. Ten piaszczysty materiał widoczny jest w wielu miejscach – zwłaszcza we wstępnej części jaskini; w wyniku częściowej diagenezy powstały w nim konkrecje cementacyjne, z których największe dochodzą do 30 cm średnicy (Wójcik 1966a). Na namulisku występują miejscami kości sporych zwierząt (m.in. pod kominkiem do zachodniego otworu). Pod okapem otworu głównego leżała latem 1977 r. padła kozica. Jaskinia dość sucha, woda kapie ze stropu. Podczas sporządzania dokumentacji przewiew wyczuwalny był jedynie w okolicach bocznej pochylni. Światło obejmuje znaczną część jaskini i wiodący od otworu głównego korytarz – aż do obniżenia za salką pod pochylnią oraz rejon zachodniego otworu. Zupełnie ciemne są jedynie ciasne partie środkowe i boczne wnęki. Nawet do bocznej salki za niskim przełazem pod zachodnim otworem dociera bardzo słabe, odbite światło, padające pod lewą ścianę. Roślinność w głównym otworze obfita, występuje też w otworze zachodnim. Głęboko sięgają porosty, a w bocznej salce pod zachodnim otworem, do której sięga nikła smuga światła obserwowano mchy i drobne pędy innych roślin zielonych. W jaskini występują muchy i komary. Kowalski (1953a) wzmiankuje o zimowaniu w znanej mu wschodniej części jaskini owadów i pająków oraz o znalezieniu w głębi zimującego gacka – Plecotus auritus (L.). |
Historia badań |
|
Historia eksploracji |
Jaskinia została odkryta przez S. Zwolińskiego (data odkrycia nie jest znana, lecz sądząc z okresu ofiarowania okazów stalaktytów Muzeum Tatrzańskiemu przez T. i S. Zwolińskich miało to miejsce w latach 1933-1936). Pierwszą o niej publikowaną wiadomością jest opis w inwentarzu Kowalskiego (1953a), który wzmiankuje, że w czasie, gdy wykonywał dokumentację (10. 02. 1951) widoczne były na ścianach napisy, świadczące o zwiedzaniu "ostatnimi czasy" przez turystów. Znana była wówczas tylko część jaskini o długości 43 m: od głównego otworu do zwężenia niskiego korytarza za salką pod pochylnią. Dalszy ciąg, prowadzący do zachodniego otworu, odkryty został po rozkopaniu tego miejsca przez 2 członków zakopiańskiej Sekcji Taternictwa Jaskiniowego w dniu 1 listopada 1954 r. Informację o odkryciu podał Zwoliński (1955a), używając równolegle obu nazw Owcza lub Juhaska Koleba, a jego opis wraz z planem całej jaskini opublikował Stecki jr (1956). W zbiorach Muzeum Tatrzańskiego znajdują się 2 okazy nacieków z Jaskini Owczej zebranych przez Zwolińskich. W archiwum Zwolińskich znajduje się plan "Juhaskiej Koleby" (Siarzewski, Zwolińska 1986, arch.) - przedstawiający zapewne Jaskinię Owczą, gdyż Zwoliński (1955a) używał tych samych nazw równolegle dla opisywanej tu jaskini. |
Historia dokumentacji |
W ramach inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ dokumentację jaskini sporządził R.M. Kardaś przy współpracy I. Luty w dniu 2 sierpnia 1977 r. Pomiary wykonano busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. Zaktualizował R.M. Kardaś (2009 r.). |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Kowalski K. 1953a (opis inwentarzowy); Kowalski K. 1953c (informacja o zimującym nietoperzu); Kowalski K. 1955a (informacja o zimującym nietoperzu i dane morfometryczne); Zwoliński S. 1955a (informacja o odkryciu zachodniej części jaskini); Zwoliński S. 1955b (wzmiankuje); Stecki K.(jr), 1956 (informacja o odkryciu zachodniej części jaskini, plan całości); Wójcik Z. 1957c (o wyniesieniu z jaskini na zewnątrz konkrecji i kości owcy); Wójcik Z. 1960b (o składnikach allochtonicznych w osadach; Zwoliński S. 1961 (lokalizacja na mapie); Wójcik Z. 1966a (uwagi o osadach); Wójcik Z. 1968 (wzmianka o osadach); Wójcik Z. 1969a (dane geologiczne i morfometryczne); Kropiwnicka M., Burkacki M. 1976 (wzmiankuje o pracach inwentaryzacyjnych); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie); Gradziński R. i in. 1985a (dane morfometryczne, lokalizacja); Zwoliński S. 1987 (lokalizacja na mapie); Rajski M. 1988 (wzmianka o odkryciu w 1954 r. - sformułowana błędnie, jakby doszło wówczas do odkrycia całej jaskini); Jaskinie TPN 1994 (plan i opis inwentarzowy).
|
Materialy archiwalne |
[Siarzewski, W., Zwolińska, Z.,] 1986 - "Plany jaskiń ... Teczka XXIII" (wymieniają plan "Juhaskiej Koleby" - bez daty i autora).
|
Autorzy opracowania | Rafał M. Kardaś |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2010 |
Grafika, zdjęcia |
![]() |