Dane szczegółowe jaskini
| Nazwa | Jaskinia Chełmska |
| Inne nazwy | Ligocka |
| Nr inwentarzowy | J.Śl-01.07 |
| Region | Wyżyna Śląsko-Krakowska |
| Współrzędne WGS84 | λ: 18°08′56,00″, φ: 50°28′39,00″ |
| Gmina | Leśnica (gm. miejsko-wiejska) |
| Powiat | strzelecki |
| Województwo | opolskie |
| Właściciel terenu | Skarb Państwa (Lasy Państwowe) |
| Podstawa ochrony | |
| Ekspozycja otworu | ku górze |
| Pozostałe otwory | |
| Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 340 |
| Wysokość względna [m] | |
| Głębokość [m] | 7 |
| Przewyższenie [m] | 0 |
| Deniwelacja [m] | 7 |
|
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
23
|
| Rozciągłość horyzontalna [m] | |
| Położenie geograficzne | Wyżyna Śląska. Znajduje się na północnym stoku Chełma, kilkaset metrów na południe od Ligoty Górnej. Jaskinia położona jest kilka metrów poniżej krawędzi zrównanej powierzchni morfologicznej, wznoszącej się 345-355 m n.p.m., to jest około 70-100 m powyżej rozległego poziomu u podstawy Chełma. |
| Opis drogi dojścia do otworu |
Z centrum wsi Ligota Górna należy iść drogą w kierunku południowym. Po około 600 m od ostatnich zabudowań, gdy wąwóz widoczny po lewej, poniżej drogi zacznie się rozwidlać, należy skręcić w lewo. Następnie kierować należy się w górę osią niewielkiej bocznej dolinki i po pokonaniu ok. 100 m i 30 m różnicy wysokości licząc od dna wąwozu, dochodzi się do niewielkiego zagłębienia, w którym znajduje się naturalny, zapadliskowy otwór jaskini. Jaskinia jest błędnie zaznaczona na mapie turystycznej "Góra Świętej Anny i okolice" w skali 1:25 000 z 1994 roku, tj. około 500 m na południowy wschód od jej rzeczywistego położenia. Jest to najdłuższa i najgłębsza z dotychczas poznanych (wg stanu na lipiec 2009 r.) jaskiń w zachodniej części Wyżyny Śląskiej.
|
| Opis jaskini |
Owalny otwór o wymiarach 3 na 5 m położony jest kilka metrów poniżej krawędzi plateau Bieśca, na wysokości ok. 340 m n.p.m., w ryglu małej suchej, półślepej dolinki. Wstępna część jaskini to lej zapadliskowy o głębokości 3 m, o stromych ścianach i dnie pokrytym glebą i rumoszem wapiennym powstałym w wyniku zapadnięcia stropu jaskini. Z dna leja zapadliskowego w dwóch przeciwległych kierunkach prowadzą wąskie, ale względnie wysokie korytarze założone na uskoku o kierunku NNE-SSW (20°E). Korytarz odchodzący na północ jest krótszy - ma długość 4 m. Jego stromo nachylony spąg zajmuje rumowisko pokryte glebą. Dłuższy z korytarzy, o długości 7 m, prowadzi na południe. Za początkowym przewężeniem rozszerza się on do 0,8 m szerokości i 3,5 m wysokości. Tuż za wstępnym przewężeniem, w spągu, znajduje się studzienka o głębokości 3 m sprowadzająca do niższego poziomu jaskini. Stanowi go niski i wąski korytarz o długości 6 m. Powstał on na tej samej szczelinie co korytarz górny i prowadzi na północ, pod otwór jaskini gdzie kończy się zawaliskiem. Spąg głównego korytarza jaskini jest nieznacznie nachylony w kierunku północnym. Na ścianach, w obrębie grubouławiconych wapieni górażdżańskich triasu środkowego, widoczne są tu ślady rozmywania na szczelinach i powierzchniach międzyławicowych to jest niewielkie żebra i żłobki. W spągowej, szerszej części korytarza odsłaniają się faliste wapienie gogolińskie (kontakt pomiędzy tymi ogniwami widoczny jest ok. 0,5 m od spągu). Dolny poziom jaskini w całości rozwinął się w wapieniach falistych. Jaskinia powstała w wyniku zachodzących na siebie procesów krasowych i grawitacyjnych. Początkowo, w wy niku procesów krasowych, powstała pustka w spągu wapieni górażdżańskich (bezpośrednio pod otworem). Szczelinowy charakter później powstałych korytarzy wskazuje, że istotnym czynnikiem wpływającym na ich powstanie było grawitacyjne rozsuwanie mas skalnych, będące następstwem wyniesienia masywu, względnie podcięciem głębokim wąwozem przebiegającym w pobliżu. Grawitacyjnemu przemieszczaniu się wapieni górażdżańskich sprzyjało ich posadowienie na marglistych wapieniach gogolińskich. Charakter ścian i rozmiary studni wejściowej wskazują, że ta część jaskini powstała w wyniku zapadnięcia się stropu pierwotnej pustki krasowej. Ponieważ otwór jaskini znajduje się w dnie półślepej płytkiej dolinki, sądzić można, że w jego miejscu, zanim powstało zapadlisko, znajdował się ponor wód opadowych okresowo spływających dnem dolinki. Obok procesu grawitacyjnego rozszerzania szczeliny, sprzyjało to krasowemu poszerzaniu szczeliny, a w rezultacie zawaleniu się stropu jaskini (rozległe głazowisko będące skutkiem zapadnięcia się stropu pierwotnej jaskini obserwować można na dnie studni wejściowej i w końcowej części korytarza dolnego poziomu). Sądząc po świeżości formy zapadliskowej oraz niewielkiej ilości nagromadzonych na dnie studni osadów przykrywających głazowisko, powstanie zapadliska nastąpiło w niezbyt odległej przeszłości (kilkadziesiąt lat). Osady występujące w jaskini to namyta żółta glina, której źródłem są osady lessowe występujące na powierzchni. W spągu studni wejściowej znajduje się głazowisko z bloczków wapiennych, pokryte glebą i ściółką. W jaskini nie ma nacieków. Jaskinia jest sucha, po opadach pojawiają się w jej wnętrzu wody infiltracji pionowej. Światło dzienne dociera do wąskiego przełazu w dnie leja zapadliskowego. W jaskini obserwowane są nietoperze. W okresie zimowym jaskinia jest miejscem zimowania wielu gatunków zwierząt, głównie mięczaków i owadów (Spałek 2006). |
| Historia badań |
|
| Historia eksploracji |
Jaskinia po raz pierwszy wzmiankowana była w Inwentaryzacji przyrodniczej Parków Krajobrazowych woj. opolskiego (Dubel 1992), a pierwszy jej plan wykonał P. Boda (1996). Jaskinia wówczas miała 12 m długości i 5 m głębokości.
|
| Historia dokumentacji |
Opis jaskini i plan autorstwa P. Body przedstawił H. Mielcarz (1995). W 1998 plan, przekrój i opis wykonał W. Rogala ([w:] Dreszer i in. 1998). W 2000 roku W. Rogala udokumentował dolne piętro jaskini, w 2005 zwiększając długość jaskini jeszcze o 2 m (Rogala 2005). Jaskinia wg niektórych opracowań i serwisów nazywana jest Jaskinią Ligocką (Niedźwiecki i Zarankiewicz 2007)
.Plan opracował W. Rogala. |
| Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
| Literatura |
Boda P. 1996 (plan, przekrój, opis, uwagi o genezie); Dreszer R. i in. 1998 (opis i plan autorstwa W. Rogali); Rogala W. 1998 (wzmianka); Rogala W. 2000 (informacja o dolnych partiach, podstawowe parametry morfometryczne); Wojtoń A. 2000 (podstawowe parametry morfometryczne); Rogala W. 2002 (wzmianka); Rogala W. 2004 (lokalizacja na tle budowy geologicznej Garbu Chełma); Rogala W. 2005c (opis, plan i przekrój, zdjęcie otworu i wnętrza jaskini, szczegółowa mapa lokalizacyjna); Spałek K. 2006 (wzmianka o florze i faunie); Niedźwiedzki R., Zarankiewicz M. 2007 (wzmianka); Jaskinie Wyżyny Śląskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy).
|
| Materialy archiwalne |
Dubel K. 1992 (opis i lokalizacja); Mielcarz H. 1995 (opis i plan autorstwa P. Body); Rogala W. 2004 (opis i plan obiektu, zdjęcie otworu, uwagi o genezie).
|
| Autorzy opracowania | Wojciech Rogala |
| Redakcja | Jerzy Grodzicki |
| Stan na rok | 2013 |
| Grafika, zdjęcia |
plan
przekrój
|