Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia nad Źródłem I
Inne nazwy
Nr inwentarzowy J.Olk.I-07.29
Region Wyżyna Śląsko-Krakowska
Współrzędne WGS84 λ: 19°45′17,00″, φ: 50°10′51,00″
Gmina Wielka Wieś (gm. wiejska)
Powiat krakowski
Województwo małopolskie
Właściciel terenu Prywatny | Park krajobrazowy Dolinki Krakowskie
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu ku górze
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 432
Wysokość względna [m] 84
Głębokość [m] 16
Przewyższenie [m] 0
Deniwelacja [m] 16
Długość [m]
w tym szacowane [m]
130
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Wyżyna Olkuska, Dolina Będkowska.
Opis drogi dojścia do otworu
Do jaskini dochodzimy od głównego wywierzyska Będkówki, kierując się bezpośrednio nad nim w górę stromym zboczem, po drodze przechodzimy przez dwie stare drogi graniczne biegnące ukośnie zboczem, kilkanaście metrów od wyższej drogi, nieco w lewo znajduje się w stromym zboczu otwór Jaskini nad Źródłem I. Do przejścia jaskini konieczne jest użycie liny w studni wejściowej głębokości 9 m i 4 metrowego przewieszonego progu za Komorą Złomisk, w jaskini jest kilka ciasnych przejść m.in. uważany za najtrudniejszy dotychczas pokonany zacisk w jaskiniach Wyżyny, który znajduje się w Nowych Partiach naprzeciw 4 metrowego prożka.
Opis jaskini

Otwór znajduję się w szczelinie skalnej otwartej w zboczu, dno jej, początkowo pochyłe, urywa się 9 metrową studnią. Szczelina w wejściu jest wąska (25 cm), głębiej rozszerza się do metra na dnie studni. Z dna ku SSE opada 4 metrowy ślepy korytarz, a ku S pochylnia do głębokości 14 m początkowo w wysokiej szczelinie przy dnie obniża się do 1 m. Na dnie znajduje się salka w zawalisku, nad nią za progami 0,9 i 2,5 m ganek skalny skąd odchodzi meandrujący korytarz o długości około 15 m i szerokości do 3 m z wciętymi na kilku poziomach rynnami bocznymi. Na końcu jego strop obniża się znacznie i dalej jest niedostępny. Ta część jaskini to Stare Partie, nad nimi utworzył się ciąg ciasnych korytarzyków, do których wejście znajduje się w połowie studni wejściowej, wyprowadzających w stropie salki z gankiem. Z dna studni wejściowej ku NW, w dół odchodzi ciasny, szczelinowy korytarz 2,5 m długości wychodzący w Sali Złomisk o wymiarach 5x1,5 m, w której dno w całości pokrywają duże bloki skalne. Na jej końcu 2 metrowa studzienka sprowadza do 5 metrowego korytarza, biegnącego ku W, który doprowadza nad 4,3 m głęboką przewieszoną studnię. Na wprost w ścianie otwiera się ciasna, wysoka szczelina 8 metrowej długości z niezwykle trudnym do pokonania zaciskiem (Z III).

Z dna 4,3 m studzienki odchodzi 5 metrowy, wysoki, szczelinowy korytarz zakończony 3 metrowej wysokości kominem z kotłami wirowymi. Ta część jaskini to Nowe Partie.

Jaskinia powstała w wapieniach górnej jury (oksford), starszy system korytarzy, powstałych w warunkach freatycznych i wadycznych, został przecięty systemem pęknięć powodując powstanie zawalisk i zablokowanie korytarzy. Na ścianach występuje szereg form erozyjnych - starszych, jak kotły i zagłębienia wirowe, korytarze mają kształt rur oraz poziome wcięcia (półki erozyjne) i młodszych - jakimi są pionowe rynny (żłobki) na ścianach szczeliny przy otworze wejściowym.

W jaskini występują miejscami na ścianach resztki starszej szaty naciekowej w postaci polew z krystalicznego kalcytu, młodszą generację stanowią nacieki z mleka wapiennego plastycznego i skonsolidowanego występujące w korytarzach nowych partii. Osady namuliska występują na dnie części korytarzy, pod otworem wejściowym i w pochylni pod nim. Są to humusowe osady z gruzem wapiennym, w końcowym fragmencie meandrującego korytarza Starych Partii jak i na dnie korytarzy w Nowych Partiach występują brązowe, ilaste osady z gruzem wapiennym. Znaczną powierzchnię dna w jaskini pokrywają blokowiska z dużych głazów wapiennych.


Jaskinia jest bardzo wilgotna. W wielu miejscach wewnątrz odczuwalny silny przepływ powietrza, z otworu zimą przy silnym mrozie wydobywają się kłęby pary wodnej.

Światło sięga kilka metrów od otworu.
W otworze rosną glony i mszaki.

Wewnątrz stwierdzono pajęczaki - głównie pająki Meta menardi, muchówki i motyle. W jaskini występują nietoperze: podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, gacek brunatny Plecotus auritus, nocek duży Myotis myotis i nocek wąsatek/Brandta Myotis mystacinus/brandtii.

Historia badań
Historia eksploracji
Jaskinia została odkryta przez K. Kowalskiego i S. Strawińskiego w dniu 14.11.1946 r. Nowe partie odkryte były przez braci Siadków z Krakowa w 1965 roku. Często jest odwiedzana przez grotołazów.
Historia dokumentacji
Pierwszy plan i opis inwentarzowy opublikował K. Kowalski (1951). Aktualną dokumentację sporządził A. Górny (22.10.2009 r.).
Plan opracował M. Czepiel.
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Kowalski K. 1951 (inwentarzowy opis jaskini poz.144, “Jaskinia nad Źródłem” [15.XII.1946 r.], plan, dł. 37 m); Czepiel M. 1980 (dane morfometryczne, opis dojścia i jaskini, plan, przekrój rozwinięty); Sanocka-Wołoszynowa E. 1981 (wymienia jeden gatunek pająków); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (inwentarzowy opis jaskini, plan wg M., Czepiela [1980],w pełnym wykazie jaskiń i schronisk Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, poz. II.F.24); Wiśniewski W. W. 1990 (opis akcji ratunkowej prowadzonej 10 lutego 1990 r., aby wydostać grotołaza uwięzionego za skrajnie trudnym zaciskiem); Goc P. i in. 2000 (w tabeli stężenia azotanów w jaskiniach południowej części Wyżyny Krakowskiej); Nowak J., Kozakiewicz K. 2000 (nietoperze); Nowak J., Grzywiński W. 2002 (nietoperze); Nowak J., Grzywiński W. 2007 (podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, gacek brunatny Plecotus auritus); Jaskinie Wyżyny Olkuskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Andrzej Górny
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie