Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia nad Źródłem I |
Inne nazwy | |
Nr inwentarzowy | J.Olk.I-07.29 |
Region | Wyżyna Śląsko-Krakowska |
Współrzędne WGS84 | λ: 19°45′17,00″, φ: 50°10′51,00″ |
Gmina | Wielka Wieś (gm. wiejska) |
Powiat | krakowski |
Województwo | małopolskie |
Właściciel terenu | Prywatny | Park krajobrazowy Dolinki Krakowskie |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | ku górze |
Pozostałe otwory | |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 432 |
Wysokość względna [m] | 84 |
Głębokość [m] | 16 |
Przewyższenie [m] | 0 |
Deniwelacja [m] | 16 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
130
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | |
Położenie geograficzne | Wyżyna Olkuska, Dolina Będkowska. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Do jaskini dochodzimy od głównego wywierzyska Będkówki, kierując się bezpośrednio nad nim w górę stromym zboczem, po drodze przechodzimy przez dwie stare drogi graniczne biegnące ukośnie zboczem, kilkanaście metrów od wyższej drogi, nieco w lewo znajduje się w stromym zboczu otwór Jaskini nad Źródłem I.
Do przejścia jaskini konieczne jest użycie liny w studni wejściowej głębokości 9 m i 4 metrowego przewieszonego progu za Komorą Złomisk, w jaskini jest kilka ciasnych przejść m.in. uważany za najtrudniejszy dotychczas pokonany zacisk w jaskiniach Wyżyny, który znajduje się w Nowych Partiach naprzeciw 4 metrowego prożka.
|
Opis jaskini |
Otwór znajduję się w szczelinie skalnej otwartej w zboczu, dno jej, początkowo pochyłe, urywa się 9 metrową studnią. Szczelina w wejściu jest wąska (25 cm), głębiej rozszerza się do metra na dnie studni. Z dna ku SSE opada 4 metrowy ślepy korytarz, a ku S pochylnia do głębokości 14 m początkowo w wysokiej szczelinie przy dnie obniża się do 1 m. Na dnie znajduje się salka w zawalisku, nad nią za progami 0,9 i 2,5 m ganek skalny skąd odchodzi meandrujący korytarz o długości około 15 m i szerokości do 3 m z wciętymi na kilku poziomach rynnami bocznymi. Na końcu jego strop obniża się znacznie i dalej jest niedostępny. Ta część jaskini to Stare Partie, nad nimi utworzył się ciąg ciasnych korytarzyków, do których wejście znajduje się w połowie studni wejściowej, wyprowadzających w stropie salki z gankiem. Z dna studni wejściowej ku NW, w dół odchodzi ciasny, szczelinowy korytarz 2,5 m długości wychodzący w Sali Złomisk o wymiarach 5x1,5 m, w której dno w całości pokrywają duże bloki skalne. Na jej końcu 2 metrowa studzienka sprowadza do 5 metrowego korytarza, biegnącego ku W, który doprowadza nad 4,3 m głęboką przewieszoną studnię. Na wprost w ścianie otwiera się ciasna, wysoka szczelina 8 metrowej długości z niezwykle trudnym do pokonania zaciskiem (Z III). Z dna 4,3 m studzienki odchodzi 5 metrowy, wysoki, szczelinowy korytarz zakończony 3 metrowej wysokości kominem z kotłami wirowymi. Ta część jaskini to Nowe Partie. Jaskinia powstała w wapieniach górnej jury (oksford), starszy system korytarzy, powstałych w warunkach freatycznych i wadycznych, został przecięty systemem pęknięć powodując powstanie zawalisk i zablokowanie korytarzy. Na ścianach występuje szereg form erozyjnych - starszych, jak kotły i zagłębienia wirowe, korytarze mają kształt rur oraz poziome wcięcia (półki erozyjne) i młodszych - jakimi są pionowe rynny (żłobki) na ścianach szczeliny przy otworze wejściowym. W jaskini występują miejscami na ścianach resztki starszej szaty naciekowej w postaci polew z krystalicznego kalcytu, młodszą generację stanowią nacieki z mleka wapiennego plastycznego i skonsolidowanego występujące w korytarzach nowych partii. Osady namuliska występują na dnie części korytarzy, pod otworem wejściowym i w pochylni pod nim. Są to humusowe osady z gruzem wapiennym, w końcowym fragmencie meandrującego korytarza Starych Partii jak i na dnie korytarzy w Nowych Partiach występują brązowe, ilaste osady z gruzem wapiennym. Znaczną powierzchnię dna w jaskini pokrywają blokowiska z dużych głazów wapiennych. Jaskinia jest bardzo wilgotna. W wielu miejscach wewnątrz odczuwalny silny przepływ powietrza, z otworu zimą przy silnym mrozie wydobywają się kłęby pary wodnej. Światło sięga kilka metrów od otworu. W otworze rosną glony i mszaki. Wewnątrz stwierdzono pajęczaki - głównie pająki Meta menardi, muchówki i motyle. W jaskini występują nietoperze: podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, gacek brunatny Plecotus auritus, nocek duży Myotis myotis i nocek wąsatek/Brandta Myotis mystacinus/brandtii. |
Historia badań |
|
Historia eksploracji |
Jaskinia została odkryta przez K. Kowalskiego i S. Strawińskiego w dniu 14.11.1946 r. Nowe partie odkryte były przez braci Siadków z Krakowa w 1965 roku. Często jest odwiedzana przez grotołazów.
|
Historia dokumentacji |
Pierwszy plan i opis inwentarzowy opublikował K. Kowalski (1951). Aktualną dokumentację sporządził A. Górny (22.10.2009 r.).
Plan opracował M. Czepiel. |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Kowalski K. 1951 (inwentarzowy opis jaskini poz.144, “Jaskinia nad Źródłem” [15.XII.1946 r.], plan, dł. 37 m); Czepiel M. 1980 (dane morfometryczne, opis dojścia i jaskini, plan, przekrój rozwinięty); Sanocka-Wołoszynowa E. 1981 (wymienia jeden gatunek pająków); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (inwentarzowy opis jaskini, plan wg M., Czepiela [1980],w pełnym wykazie jaskiń i schronisk Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, poz. II.F.24); Wiśniewski W. W. 1990 (opis akcji ratunkowej prowadzonej 10 lutego 1990 r., aby wydostać grotołaza uwięzionego za skrajnie trudnym zaciskiem); Goc P. i in. 2000 (w tabeli stężenia azotanów w jaskiniach południowej części Wyżyny Krakowskiej); Nowak J., Kozakiewicz K. 2000 (nietoperze); Nowak J., Grzywiński W. 2002 (nietoperze); Nowak J., Grzywiński W. 2007 (podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, gacek brunatny Plecotus auritus); Jaskinie Wyżyny Olkuskiej 2010 (plan i opis inwentarzowy).
|
Materialy archiwalne |
|
Autorzy opracowania | Andrzej Górny |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2013 |
Grafika, zdjęcia | plan |