Od przystanku autobusowego w centrum Ryczowa (odgałęzienie drogi na Żelazko) idziemy asfaltową drogą w kierunku Pilicy (ku NE). Po około 800 m skręcamy na gruntową drogę, którą prowadzi czarno znakowany szlak turystyczny w kierunku Smolenia. Idziemy szlakiem, po przejściu około 1200 m znajdujemy się po północnej stronie skalistego wzniesienia Zamczysko. Opuszczamy szlak turystyczny kierując się ku południowi, trawiastą dróżką pod górę i wychodzimy na płaską wierzchowinę Zamczyska. Jest to niezalesiony teren użytkowany rolniczo. Kierujemy się ku południowi wzdłuż zachodniej podstawy ściany. Obchodzimy skałę od południa i skręcamy do kamienistego żlebu. W rozpadlinie w połowie jego wysokości znajduje się otwór jaskini.

  Jaskinię tworzą dwie pionowe studnie powstałe na równoległych pęknięciach o przebiegu NE-SW, oddalonych od siebie o 4 m. Te elementy jaskini łączą odcinki poziomo rozwiniętych korytarzy przebiegających na poziomie 461 i 450 m n. p. m. Do jaskini prowadzi wejście w rozpadlinie skalnej, z której poprzez 1, 6 m wysoki próg schodzimy do niewielkiej salki położonej nad pochylnią 6 metrowej głębokości. Z jej dna prowadzi w dół niski i ciasny korytarz o meandrującym przebiegu, który doprowadza do rozszerzenia (na osi drugiej studni), skąd ciasnym przełazem można dojść na dno drugiej studni (poziom -12, 7 najniższy punkt jaskini).

  Nieco niżej poziomu salki przyotworowej, w ścianie pochylni odchodzi wąska rura, wyprowadzająca w części podstropowej do przeszło 10 m głębokości, pionowej studni (konieczna lina). Na najwyższym poziomie studni prowadzi krótki korytarz kończący się 2 metrową studzienką z prześwitem. W jego dnie widoczne ślady podejmowanych prób eksploatacji kalcytu i masywny żelazny hak niewiadomego przeznaczenia. Ściany tej studni do poziomu około -9 m pokrywa bardzo bogata szata naciekowa. Na ścianie zachodniej wykształcony jest kilkumetrowej wysokości naciek kaskadowy. Najniższe fragmenty studni posiadają ściany silnie skorodowane, o charakterze gąbczastym. Nad dnem znajdują się dwa kotły wirowe, wąskie i wysokie, o ścianach pokrytych białym mlekiem wapiennym. Na dnie studni zalega zawalisko, tworząc kilkumetrowy próg. Z najniższego miejsca poprzez ciasny przełaz można przedostać się do opisanej wyżej pochylni.

 Jaskinia utworzona w wapieniu skalistym górnej rury, powstała w warunkach freatycznych. Ma związek z pionowym pęknięciem NE-SW. We wnętrzu zachowane są formy korozyjne świadczące o warunkach przepływu: rury, kotły wirowe, liczne zagłębienia wirowe. Ściany w rejonie dna studni są bardzo silnie rozżarte w postaci gąbczastości krasowej.

 Bogata szata naciekowa powstała w różnych okresach, tworząc kilka generacji. Najstarsza z nich to masywne zrekrystalizowane nacieki typu polewy tworzą duży, kilkumetrowy naciek kaskadowy na ścianie studnie za przełazem. Jego powierzchnię utworzoną z licznych żeber pokrywają nacieki wełniste. Przekrój przez zrekrystalizowaną polewę widoczny jest w korytarzyku nad drugą studnię. Odłupany fragment polewy to próba podjęcia eksploatacji przez “szpaciarzy”. Nacieki grubokrystaliczne pokrywa warstwa młodszych nacieków drobnokrystalicznych, która z kolei pokryta jest grubą miejscami pokrywą mleka wapiennego, tworzącego nacieki wełniste lub gładkie, bulwiaste narośla. W miejscach trudno dostępnych mleko wapienne jest śnieżnobiałe, plastyczne. Na ścianach pierwszej studni – pochylni występują ładnie wykształcone grzybki naciekowe. Nacieki w jaskini zachowane są w dosyć dobrym stanie. Fragment polewy z drobnokrystalicznego kalcytu datowano C -14 (Politechnika Śląska w Gliwicach), jego wiek wynosi 37 800 ±1500 lat BP. Okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego AGH w Krakowie.

 Namulisko w salce pod wejściem jest humusowo-piaszczyste z gruzem piaszczystym. W pochylni znajdują się większe bloki wapienne i osuwający się gruz zmieszany z piaszczysto-gliniastym osadem. W studni za przełazem osady są gliniasto piaszczyste o rdzawym zabarwieniu. Miejscami mają charakter piasku formierskiego. Osad zmieszany jest z większymi blokami, gruzem wapiennym i fragmentami odpadłych nacieków. W pochylni występuje nagromadzenie kości drobnych kręgowców, między innymi nietoperzy.

 Jaskinia ma mikroklimat dynamiczny, wszędzie jest wyczuwalny przewiew. Temperatura wewnątrz wynosi około 8 ̊ C.

 Bardzo bogata flora występuje przy otworze i w salce pod nim. Są to mchy, porosty i glony rosnące również zimą, gdyż wtedy z wewnątrz wydobywa się ciepłe, wilgotne powietrze. Wewnątrz obserwowano liczne pajęczaki, muchówki i motyle.

Badania wieku osadów - Fragment polewy z drobnokrystalicznego kalcytu datowano C - 14 (Politechnika Śląska w Gliwicach), jego wiek wynosi 37 800 ±1500 lat BP. Okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego AGH w Krakowie.

Jaskinia znana była od dawna miejscowej ludności. Wg notatki M. Bednarka podczas II wojny światowej ukrywano tu żydów przed represjami. Została zwiedzona przez M. Bednarka, J. Odwagę i M. Pałecz 27. 10. 1968 r. (ze Speleoklubu Częstochowskiego), którzy natrafili na resztki drewnianych drabin i lin stalowych związanych prawdopodobnie z działalnością górników wydobywających kalcyt ("szpaciarzy").

Pierwszy opis z planem podał M. Bednarek w 1977 r. W pracy Szelerewicza i Górnego (1986) nosi numer IV.B.41. Udokumentowana została przez M. Szelerewicza i A. Górnego w maju1991 r. oraz w listopadzie 1998 r. Opis i plan jaskini znajduje się również w dokumentacji dla Ministerstwa Środowiska z roku 2000. Dane zaktualizował A.Polonius (2009).
Plan opracowali M. Szelerewicz i A. Górny.

Bednarek M. 1977 (informacje o historii); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (wymieniona w wykazie, lokalizacja na mapie w skali 1:100 000); Pazdur A. i in. 1994 (wynik datowania polewy, mylnie podana nazwa jaskini Zamkowa); Polonius A. 1994 (wymieniona w wykazie, lokalizacja na mapie); Jaskinie Wyżyny Częstochowskiej 2011c (plan i opis inwentarzowy).

Górny A. i in.1991b (lokalizacja na mapie w skali 1:10 000; opis jaskini, plan jaskini, przekrój rozwinięty, zdjęcia: otworu, skorodowanych ścian, komina z naciekami, nacieku kaskadowego, nacieków wełnistych, polewy i grzybków naciekowych); Polonius A. i in. 2000(dokumentacja); Polonius A. 2003 (wymienia).