Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Jasna (S-5.33)
Inne nazwy
Nr inwentarzowy S.III-04.33
Region Sudety
Współrzędne WGS84 λ: 15°54′20,97″, φ: 50°56′08,04″
Gmina Wojcieszów (gm. miejska)
Powiat złotoryjski
Województwo dolnośląskie
Właściciel terenu Skarb Państwa
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu SSE
Pozostałe otwory
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 542
Wysokość względna [m] 190
Głębokość [m] 81
Przewyższenie [m] 14
Deniwelacja [m] 95
Długość [m]
w tym szacowane [m]
146
Rozciągłość horyzontalna [m]
Położenie geograficzne Sudety Zachodnie, Wojcieszów, Góry Kaczawskie, Góra Połom, w południowo-zachodnim zboczu góry (664 m n.p.m) na terenie VI poziomu eksploatacyjnego czynnego kamieniołomu.
Opis drogi dojścia do otworu
Od stacji kolejowej Wojcieszów idziemy główną szosą w dół doliny Kaczawy, a następnie w lewo ul. Robotniczą i dalej drogą prowadzącą do kamieniołomów. Za zakładem przeróbczym (po lewej stronie) po około 500 m skręcamy w prawo na VI poziom eksploatacyjny i tam pod ścianą znajdujemy otwór studni wejściowej. Droga dojścia bez trudności. Przed wejściem do jaskini należy uzyskać zgodę kierownictwa kamieniołomów. Przejście jaskini jest dość trudne, z uwagi na spadające w Studni Wejściowej kamienie nieco ryzykowne. Celem osiągnięcia Salek Naciekowych trzeba pokonać 25 m wysokości ścianę o trudnościach: III do V.
Opis jaskini
Otwór o kształcie nieregularnym znajduje się pod ścianą eksploatacyjną kamieniołomu. Nachylenie ściany nad otworem wynosi około 85 - 90° od strony północnej i wschodniej oraz około 700 od strony zachodniej. Ściana jest spękana, przewarstwiona gliną i z uwagi na prowadzone w kamieniołomach roboty strzałowe następuje odspajanie pojedynczych kamieni i głazów od ściany. Spadają one do otworu jaskini. Wymiary otworu na poziomie wejścia: około 6x4 m.
W studni wejściowej na głębokości 10 m znajduje się nachylona półka (przy południowej ścianie) pokryta gliną. W północnej ścianie studni znajduje się okno, o wymiarach około 0,5x0,5 m, łączące je z górną częścią Komory z Płytą. Poniżej półki ściany studni są pionowe, a nawet nieco przewieszone. Znaczna ich część pokryta jest na całej wysokości naciekami pokrytymi warstwą gliny. Na głębokości 27 m studnia przechodzi w Stromy Korytarz o nachyleniu 30-50°. U stóp ściany Studni Wejściowej można wytrawersować w prawo (w kierunku północnym) do Komory z Płytą. Stanowi ona w zasadzie całość ze Stromym Korytarzem i Studnią Wejściową. Komora ma szerokość 16 m, wysokość 30 m i przechodzi na długości w zwężającą się część Stromego Korytarza. Pod północną ścianą leży dużych rozmiarów płyta skalna oderwana od stropu. Obok niej drobny gruz i zniszczone polewy kalcytowe. Ściany komory, zwężające się ku górze w kształcie ostrołukowego sklepienia, pokryte są w znacznej części polewą kalcytową w formie nacieków kaskadowych. Nacieki są zupełnie suche w swej dolnej części i ulegają procesowi wietrzenia. Zachodnią ścianę, ograniczającą Komorę z Płytą, można się wspiąć (jej środkową częścią) 19 m przez kolejne kaskady nacieków, do wnęki o wymiarach 2,0x3,5 m i wysokości 4 m usytuowanej na styku ze zwężającą się ku górze ścianą północną. Trudności dojścia nie przekraczają IV stopnia, a po drodze napotykamy wyraźnie widoczne pęknięcia polewy kalcytowej, spowodowane najprawdopodobniej robotami strzałowymi. Powyżej pęknięcia po szacie naciekowej spływa woda, a misa martwicowa na szczycie jednej z kaskad jest również wypełniona wodą. Ściany i spąg wnęki pokryte są całkowicie polewą kalcytową koloru od jasno-kremowego do zielonkawego, podobnie jak i sąsiadującej z nią niewielkiej salki o spągu usytuowanym 1,5 m wyżej od wnęki i wymiarach 2,0x1,2 m oraz wysokości 1,5 m. Zarówno w spągu salki jak i wnęki są niewielkie misy martwicowe wypełnione wodą (wielkość mis do 40 cm). Nie wchodząc do wyżej opisanej wnęki można, z niewielkim odchyleniem w lewo, wspiąć się jeszcze sześć metrów do otworu widocznego z dna Komory z Płytą. Wspinaczka po polewie i żeberkach kalcytowych (V) jest trochę ryzykowna z uwagi na brak miejsca do wbicia haków i małą wytrzymałość nacieków. Po osiągnięciu otworu wchodzi się ponad leżącym na spągu głazem do korytarza o szerokości 2 m i stropie stromo wznoszącym się do góry. Po czterech metrach strop, ostrołukowo sklepiony, osiąga największą wysokość rzędu 16 m. Wysokość ta jest podana orientacyjnie ze względu na brak możliwości wykonania dokładnego pomiaru. Spąg w tym miejscu obniża się o 1,2 m, a w zagłębieniu pod północną ścianą korytarza znajduje się jeziorko o długości 1,5 m i szerokości 0,8 m. Nad jeziorkiem znajduje się półtorametrowej długości wnęka w ścianie korytarza (wymiary 0,6x0,5 m), w której występują niewielkie stalaktyty (3 egzemplarze) i stalagmity, a także draperie i polewy kalcytowe białe, żółte i jasnopomarańczowe. Z prawej strony wnęki przez 3 m wysokości próg z pomarańczową polewą kalcytową można przejść do salki o kształtach nieregularnych (9,6x6,2 m). Spąg, pokryty we wstępnej części polewą kalcytową, a później gruzem skalnym i naciekowym, wznosi się w górę pod kątem 52°. Dwie wyklinowujące się szczeliny, jedna w północno-zachodniej części sali, a druga przy południowo-zachodniej ścianie, początkowo o charakterze komina - w dalszej części o nachyleniu 65° - uniemożliwiają dalsze przejście. Ściany sali pokryte są polewami kalcytowymi, które miejscami osiągają grubość do 25 cm. W korytarzu przed wejściem do opisanej wyżej sali znajduję się kolumny naciekowe o wysokości 8 m i średnicy 0,3 m. Z tego miejsca, w kierunku zachodnim (za jeziorkiem) znajduje się następna sala o długości 6 m i szerokości 3,5 m. Jej spąg pokryty polewą kalcytową wznosi się pod kątem 45°. Sala kończy się wyklinowującą się szczeliną. Opisane sale nazwano Naciekowymi.
Powracając do Komory z Płytą można zjechać w dół Stromym korytarzem, lecz ze względu na pokrywające spąg błoto korzystniej przejść u północnego skraju komory pod skalną płytą (uwaga, ruchome bloki), a następnie zjechać spod jej krawędzi do stóp sześciometrowej wysokości progu. Całą jego powierzchnię pokrywa polewa kalcytowa pokryta warstwą czerwonej gliny, a we wnęce w dolnej części progu występują stalaktyty i stalagmity w kolorach od czerwonego do jasnokremowego. Spod progu przedostajemy się jeszcze kilka metrów w dół zwężającym się do 2,5 m korytarzem aż do miejsca gdzie skręca on nieco w prawo. Nachylenie korytarza poniżej progu zmniejsza się do 30°. W miejscu gdzie korytarz zmienia kierunek, w lewo (na północ) można wyjść w górę 8 m na kolejny skalny próg (II) i stamtąd zjechać 10 m na zagruzowane skalnymi blokami dno studni o wymiarach 5 x 6 m.
Z dna studni przechodzimy pomiędzy blokami w dół, a następnie 20 m niskim i wąskim korytarzykiem wyprowadzającym pod stropem sali o wymiarach 4,5x2,5 m i wysokości 8 m. Ściany i strop pokryte polewami kalcytowymi w kolorach: białym, kremowym, czerwonym i niebieskim, a na ich powierzchni występują stalaktyty o długości do 20 cm i draperie z dużymi kryształami kalcytu. Spąg pokrywa warstwa iłu koloru czerwonego. Południową ścianką sali można się wspiąć 6 m w górę do wąskiego i niskiego korytarza, który wprowadza do następnej salki o wymiarach 3,5x2,5 m. Jej wysokość wynosi 4,8 m, a spąg wznosi się pod kątem 300. Wyklinowująca się szczelina uniemożliwia dalsze przejście. Strop, ściany i spąg tej ostatniej sali pokryte szatą naciekową podobną do opisanej uprzednio. Salki te nazwano Końcowymi.
Wracając do Stromego Korytarza można pójść nim dalej w dół po skalnym rumowisku, przez 2,5 m próg aż na dno Zasypanej Studni. Jej spąg w całości pokryty różnej wielkości głazami pochodzącymi z odstrzału udostępniającego obecny otwór wejściowy. Pod przeciwległą ścianą studni pomiędzy głazami można zejść w dół 4 m pozostawiając z prawej strony komin (nie spenetrowany do końca) o wysokości 10 m. Wymiary zasypanej studni 4x4 m, ściany pokryte są polewami kalcytowymi w kolorze ciemnobrązowym. Dalej w dół można przejść wysoką szczeliną o szerokości od 2,0 do 0,3 m. W dolnej swej części szczelina jest zagruzowana, a wrzucane drobne kamienie lecą w dół kilkanaście metrów. Po przejściu 24 m można wejść do niewielkiej kulistej niemal salki o ścianach pokrytych brązową polewą, z której wiodą w dół wąskie szczeliny lub w lewo w dół przez z górą siedmiometrowy próg na pokryte namuliskiem dno korytarza o szerokości 0,8 m. Kończy się on po 6 m niewielką wnęką, a nieco bliżej okno w lewej ścianie pozwala zajrzeć do malutkiej salki ze zwężającą się szczeliną. Tę najgłębszą część jaskini nazwano Labiryntem. Ściany korytarzy i szczelin pokryte są brązowymi i czerwonymi polewami naciekowymi. Są tam również niewielkie stalaktyty (długości kilku cm).
Jaskinia utworzyła się w marmurach dolnokambryjskich. Jest typową jaskinią o rozwinięciu pionowym. Odległość pomiędzy najwyższym i najniższym punktem jaskini wynosi 80 m, przy deniwelacji 95 m. Jej główny ciąg rozwinięty jest na pionowej szczelinie, o czym świadczy kształt korytarzy i sal na ogół wysokich i stosunkowo wąskich. Kształt próżni jaskini rzutuje bezpośrednio na jej szatę naciekową wykształconą w przeważającej części z polew, kolumn i kaskad bezpośrednio na ścianach. Stalaktytów i stalagmitów jest niewiele i występują przeważnie w wymytych wnękach.
Namulisko tworzą brązowo-czerwone gliny wypłukane przez wodę z pięciu przewarstwień złoża wapieni. Występują one w Stromym Korytarzu, Salkach Końcowych i Labiryncie. M. Pulina klasyfikuje je jako gliny krasowe terra rosa. Znaczną część dolnych partii Stromego Korytarza oraz Zasypaną Studnię pokrywają w całości gruzy skalne pochodzące z odstrzału. W Komorze z Płytą oraz Salkach Naciekowych znaczne ilości kalcytowego gruzu na spągu.
Woda najobficiej występuje w Salkach Naciekowych w formie jeziorka o powierzchni około 0,9 m2. Kapie również intensywnie ze stropu. Z jeziorka nie ma powierzchniowego odpływu. We wnęce pod Salami Naciekowymi wypełnione misy martwicowe. W Stromym Korytarzu na spągu występują bardzo nawodnione gliny. Duży wpływ na ich nawodnienie mają zewnętrzne warunki atmosferyczne. W pozostałych partiach woda występuje jedynie w formie drobnych sączeń po ścianach.
Światło dzienne widoczne jest zarówno w Salach Naciekowych jak i z nad 7,5 m wysokości progu w Labiryncie. Całkowicie jasna jest Komora z Płytą. Jedynie do Salek Końcowych i doprowadzającego do nich korytarza nie dociera światło dnia.
Roślinności w jaskini nie zaobserwowano.
Widziano nietoperze (po 1 szt.) w Salach Naciekowych i wnęce pod nimi.
Historia badań
Historia eksploracji
W połowie grudnia 1977 r. "odstrzelono" na VI poziomie eksploatacyjnym kamieniołomu otwór jaskini. Pierwszych (?) penetracji dokonali S. Koszela, T. Rojek, R. Stański i H. Urbacki w dniach 12 stycznia oraz 9 i 23 kwietnia 1978 r. W Zasypanej Studni odstrzelono bloki skalne uniemożliwiające dojście do Labiryntu (kwiecień 1978 r.).
Historia dokumentacji
W kwietniu 1978 skartowano dolne partie jaskini z Labiryntem i Salką Końcową. W listopadzie 1978 r. skartowano drugą Salkę Końcową i wnękę z salką pod Salami Naciekowymi. Wreszcie w marcu i kwietniu 1979 r. dokonano pomiarów Sal Naciekowych. W tych ostatnich odkryciach i pracach wiodąca rola przypada członkom "Klubu Nietoperza" PTTK w Wałbrzychu pod kierownictwem K. Cieszkowskiego. Kartowanie dolnych części jaskini przeprowadzili również członkowie Speleoklubu "BOBRY" PTTK w Żaganiu pod kierunkiem H. Zyzańskiego. Pomiarów dokonano metodą ciągu busolowego posługując się kompasem geologicznym do pomiaru kątów pionowych i poziomych oraz taśmą parcianą. Jaskinia została częściowo zasypana i w 1994 r. dolne partie nie były już dostępne. Według informacji zamieszczonych na stronie internetowej Speleoklubu "BOBRY" Żagań jaskinia znajduje się wśród jaskiń zniszczonych. Dane zaktualizował A. Szynkiewicz w 2014 r.
Plan opracował T. Rojek.
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Tak
Literatura
Rojek T. 1978 (plan, przekrój); Jaskinie Sudetów 1996 (plan i opis pod nr. S-5.33); Rogala W. 1996b (wymienia); Szynkiewicz A. i in. 2001 (plan i opis).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Tadeusz Rojek
Redakcja Halina Grodzicka
Stan na rok 2014
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan Podgląd grafiki przekrój
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie