Państwowy Instytut Geologiczny

Państwowy Instytut Badawczy

Jaskinie Polski


Dane szczegółowe jaskini


Nazwa Jaskinia Sawickiego
Inne nazwy
Nr inwentarzowy N-2.72
Region Niecka Nidziańska
Współrzędne WGS84 λ: 20°44′56,00″, φ: 50°27′44,00″
Gmina Busko-Zdrój (gm. miejsko-wiejska)
Powiat buski
Województwo świętokrzyskie
Właściciel terenu Prywatny
Podstawa ochrony
Ekspozycja otworu NW
Pozostałe otwory 2, 3,4 - NW, 234 m n.pm.; 5 - ku górze, 236,5 m n.p.m.
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 234
Wysokość względna [m] 0
Głębokość [m] 0
Przewyższenie [m] 3
Deniwelacja [m] 3
Długość [m]
w tym szacowane [m]
173
Rozciągłość horyzontalna [m] 51
Położenie geograficzne Jaskinia położona jest u podnóża garbu (tzw. Skałki) ograniczającego od południa system rozległych obniżeń krasowych na południe od wsi Bronina, około 250 m na zachód od drogi Bronina-Owczary.
Opis drogi dojścia do otworu
Dojście prowadzi polnymi ścieżkami od tej drogi, w kierunku kępy drzew na pagórku. Otwory jaskini zlokalizowane są w ścianie skalnej wznoszącej się nad okresowym jeziorkiem.
Opis jaskini

Jaskinia posiada co najmniej siedem połączeń z powierzchnią, z których pięć można uznać za otwory dostępne dla człowieka. Otwory są naturalne, z wyjątkiem otworu nr 5 wszystkie występują u podnóża ściany skalnej. Pierwszy od strony północno-wschodniej, największy otwór (1) ma kształt owalny, wysokość do 1 m, szerokość 4,6 m, następny otwór (2) - również owalny - ma wysokość 0,5 m i szerokość 0,7 m. Dwa dalsze otwory (3 i 4) rozwinięte są na spękaniach i mają kształty dzwonowate ze szczelinami w stropie, wysokość odpowiednio 1 m i 1,4 m, szerokość - 1 m i 0,7 m. Otwór 5, południowo-zachodni, położony na progu skalnym w obrębie zbocza stanowi soczewkowatą szczelinę otwartą ku górze o długości 0,8 m i szerokości 0,3 m. Jaskinia łączy się ponadto z powierzchnią niewielkim oknem, do którego doprowadza kanał częściowo zasypany rumoszem i gałęziami. Jeszcze jeden otwór w ścianie oraz niedostępna studzienka nad ścianką skalną również połączone są prawdopodobnie z pustkami jaskini.

Północno-wschodnia część jaskini stanowi sieć połączonych z sobą, w większości dość ciasnych kanałów krasowych rozwiniętych wzdłuż spękań o kierunkach SW-NE, SE-NW oraz S-N. Głównym elementem centralnej i południowo-zachodniej części jaskini jest korytarz łączący otwór 3 z otworem 5, wzdłuż którego rozwinięte są niskie, zawaliskowe sale oraz boczne kanały krasowe. Większość korytarzy tej części jaskini ma rozciągłość SW-NE lub zbliżoną. Pustki jaskini prawie nigdzie nie osiągają wysokości pozwalającej na wyprostowanie się, jednak początkowa część głównego korytarza za otworem nr 3 jest stosunkowo obszerna. Około 5 m za tym otworem, w tzw. Rozdrożu, korytarz ten - początkowo biegnący w kierunku południowo-wschodnim - rozdziela się na kilka odnóg. Lewa, północno-wschodnia doprowadza po 2 m do miejsca, z którego w różnych kierunkach odchodzą ciasne kanały tworzące sieć, połączoną z otworami 1 i 2. W prawo, nieco wstecz można przejść z Rozdroża do korytarza biegnącego od otworu nr 4 (równolegle do głównego korytarza) oraz obszernej, lecz bardzo niskiej salki. Główny ciąg biegnie z Rozdroża w kierunku południowym. Łączy się on po prawej stronie ze wspomnianą wyżej salką a po dojściu bocznego, rurokształtnego kanału od strony prawej skręca na południowy-zachód. Korytarz ten doprowadza po 10 m do niskiej Sali na Płytach, której charakterystycznymi elementami są bloki i płyty skalne tworzące miejscami progi i prożki.

Na początku tej sali, u wylotu korytarza od strony prawej (zachodniej) otwierają się rozległe ale bardzo niskie (trudno dostępne i nie penetrowane) pustki utworzone między grawitacyjnie rozwartymi ławicami. We wschodniej części sali, wzdłuż spękania o kierunku SW-NE rozwija się ciasny, owalny korytarzyk, łączący się prawdopodobnie z kanałami, które odchodzą wcześniej od głównego ciągu. Z kolei pod płytami skalnymi zachodniej części sali biegnie krasowy kanał kontynuujący się równolegle do głównego korytarza wychodzącego z sali.

Główny ciąg wychodzi z sali w kierunku południowo-zachodnim i ma kształt soczewki stromo pochylonej na SE. W jego prawej ścianie znajdują się wyloty wspomnianego kanału oraz bocznych wnęk szybko wyklinowujących się. Jeden z kanałów biegnie do okna na ścianie skalnej. W rejonie otworu nr 5 główny korytarz rozszerza się, a po jego lewej stronie rozwija się sieć kanalików krasowych o kierunkach SSW-NNE oraz WSW-ENE. Szersze z nich są dostępne na kilkumetrowych odcinkach. Najdłuższy doprowadza za zaciskiem do ciasnej salki i kominka o wysokości około 2 m ze zwisającymi blokami skalnymi (niebezpiecznie). Równolegle nad nim, bezpośrednio od otworu 5 biegnie kanał przechodzący w (niebezpieczne) zawalisko (być może w okolicach kominka).

Jaskinia występuje w gipsach serii ewaporatowej miocenu. Większa jej część utworzona jest w gipsach szablastych i szkieletowych, zaś niższe korytarze jej południowo-wschodniego fragmentu - w wielkokrystalicznych gipsach szklicowych spągowej części serii. Jaskinia stanowi sieć kanałów krasowych stanowiących podziemny odpływ wód z ciągu bezodpływowych depresji rozwiniętych na północ od garbu gipsowego, który oddziela je od doliny rzeczki. Jaskinia Sawickiego jest najbardziej podobna - spośród jaskiń Niecki Nidziańskiej - do systemów jaskiniowych Podola, zarówno pod względem układu korytarzy (zwłaszcza w części północno-wschodniej), jak i ich kształtu. Wśród korytarzy przeważają kanały o przekrojach owalnych (rurokształtne), dzwonowatych, gruszkowatych rozwinięte wzdłuż spękań ciosowych. Oprócz nich występują jednak odcinki (sale) o charakterze zawaliskowym. Na ścianach korytarzy obserwuje się zróżnicowane formy mikrorzeźby powstałe w wyniku selektywnej korozji krasowej. Szczególnie bogate są one w okolicach otworu nr 5.

Dno większości korytarzy przykrywa czarny lub ciemnoszary muł, tworzący jednak prawdopodobnie jedynie cienki płat na podłożu gipsów. Miejscami, zwłaszcza na płytach skalnych w salkach, odsłania się skalne dno. Przy otworze nr 5 występuje gruz skalny.

Wiosną i wczesnym latem znaczne fragmenty jaskini zalane są wodą, zaś otwory nr 1, 2, 3 i 4 są niedostępne, położone (częściowo) poniżej zwierciadła wody okresowego jeziorka tworzącego się u podnóża ściany skalnej. Niewielkie kałuże utrzymują się również jesienią w dnie korytarza pomiędzy Salą na Płytach a otworem nr 5.

Większa część jaskini jest mroczna, jednak znaczna ilość otworów i proste odcinki korytarzy powodują, że światło dzienne sięga stosunkowo głęboko. Całkowicie ciemny (pozbawiony poświaty) jest w ciągu głównym jaskini odcinek w okolicy Sali na Płytach, a także większość bocznych korytarzy.

W jaskini stwierdzono ślady pobytu (w tym odchody) drapieżników (kuny, lisa), a także szkielet prawdopodobnie lisa. Występują również komary, pajęczaki, muszle błotniarki.

Historia badań
Historia eksploracji

 Wnętrze jaskini nie było dotąd opisane w literaturze, jednak “tworzenie się drobnych wydrążeń i jaskiń” w ściance skalnej nad jeziorkami na południe od Broniny obserwował L. Sawicki (1918-19), który już wówczas zwrócił uwagę na podobieństwo tych zjawisk do krasu gipsowego Podola. Brak zniszczeń mikrorzeźby ścian stwierdzany w wielu korytarzach sugeruje, że większa część jaskini nie była - przynajmniej od dłuższego czasu - penetrowana. Jedynie w rejonie najwyższego otworu (5) występują ślady obecności człowieka (śmieci). Otwory jaskini zauważone zostały przez J. Urbana jesienią 1997 r., w trakcie wykonywania waloryzacji Szanieckiego Parku Krajobrazowego.

Historia dokumentacji
Dokumentację jaskini sporządzili w 19.09.1998 r. J. Baryła i J. Urban oraz 2.10.1998 r. J. Gubała i J. Urban. Lokalizację otworu jaskini wykonał 11.04.2009 r. A. Kasza przy pomocy odbiornika GPS Map60 CSx. Zaktualizował A. Kasza (2009 r.).
Plan opracował J. Urban.
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona Nie
Literatura
Sawicki L. 1918-19 (opis form powierzchniowych krasu, wzmianka o jaskiniach); Urban J. 1997 (wzmiankuje); Jaskinie Niecki Nidziańskiej 1998 (dokumentacja, plan); Gubała J., Kasza A., Urban J. 1999a (opis, plan, fotografie); Chwalik A., Głazek J., Gubała J., Kasza A., Urban J. 2002 (opis, plan ); M.Sz. 2002 (wzmianka); Urban J., Gubała J., Kasza A. 2002 (długość); Wiśniewski W.W. 2002c (krótki opis, długość); Urban J., Gubała J., Kasza A. 2003 (krótki opis, plan, fotografia); Urban J. (opis, fotografie); Urban J., Andreychouk V., Gubała J., Kasza A. 2008 (wzmianka).
Materialy archiwalne
Autorzy opracowania Jan Urban, Andrzej Kasza
Redakcja Jerzy Grodzicki
Stan na rok 2013
Grafika, zdjęcia Podgląd grafiki plan
Nazwa: Autor: Data wprowadzenia:
Zdjęcie