Dane szczegółowe jaskini
Nazwa | Jaskinia Sawickiego |
Inne nazwy | |
Nr inwentarzowy | N-2.72 |
Region | Niecka Nidziańska |
Współrzędne WGS84 | λ: 20°44′56,00″, φ: 50°27′44,00″ |
Gmina | Busko-Zdrój (gm. miejsko-wiejska) |
Powiat | buski |
Województwo | świętokrzyskie |
Właściciel terenu | Prywatny |
Podstawa ochrony | |
Ekspozycja otworu | NW |
Pozostałe otwory | 2, 3,4 - NW, 234 m n.pm.; 5 - ku górze, 236,5 m n.p.m. |
Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] | 234 |
Wysokość względna [m] | 0 |
Głębokość [m] | 0 |
Przewyższenie [m] | 3 |
Deniwelacja [m] | 3 |
Długość [m]
w tym szacowane [m]
|
173
|
Rozciągłość horyzontalna [m] | 51 |
Położenie geograficzne | Jaskinia położona jest u podnóża garbu (tzw. Skałki) ograniczającego od południa system rozległych obniżeń krasowych na południe od wsi Bronina, około 250 m na zachód od drogi Bronina-Owczary. |
Opis drogi dojścia do otworu |
Dojście prowadzi polnymi ścieżkami od tej drogi, w kierunku kępy drzew na pagórku. Otwory jaskini zlokalizowane są w ścianie skalnej wznoszącej się nad okresowym jeziorkiem.
|
Opis jaskini |
Jaskinia posiada co najmniej siedem połączeń z powierzchnią, z których pięć można uznać za otwory dostępne dla człowieka. Otwory są naturalne, z wyjątkiem otworu nr 5 wszystkie występują u podnóża ściany skalnej. Pierwszy od strony północno-wschodniej, największy otwór (1) ma kształt owalny, wysokość do 1 m, szerokość 4,6 m, następny otwór (2) - również owalny - ma wysokość 0,5 m i szerokość 0,7 m. Dwa dalsze otwory (3 i 4) rozwinięte są na spękaniach i mają kształty dzwonowate ze szczelinami w stropie, wysokość odpowiednio 1 m i 1,4 m, szerokość - 1 m i 0,7 m. Otwór 5, południowo-zachodni, położony na progu skalnym w obrębie zbocza stanowi soczewkowatą szczelinę otwartą ku górze o długości 0,8 m i szerokości 0,3 m. Jaskinia łączy się ponadto z powierzchnią niewielkim oknem, do którego doprowadza kanał częściowo zasypany rumoszem i gałęziami. Jeszcze jeden otwór w ścianie oraz niedostępna studzienka nad ścianką skalną również połączone są prawdopodobnie z pustkami jaskini. Północno-wschodnia część jaskini stanowi sieć połączonych z sobą, w większości dość ciasnych kanałów krasowych rozwiniętych wzdłuż spękań o kierunkach SW-NE, SE-NW oraz S-N. Głównym elementem centralnej i południowo-zachodniej części jaskini jest korytarz łączący otwór 3 z otworem 5, wzdłuż którego rozwinięte są niskie, zawaliskowe sale oraz boczne kanały krasowe. Większość korytarzy tej części jaskini ma rozciągłość SW-NE lub zbliżoną. Pustki jaskini prawie nigdzie nie osiągają wysokości pozwalającej na wyprostowanie się, jednak początkowa część głównego korytarza za otworem nr 3 jest stosunkowo obszerna. Około 5 m za tym otworem, w tzw. Rozdrożu, korytarz ten - początkowo biegnący w kierunku południowo-wschodnim - rozdziela się na kilka odnóg. Lewa, północno-wschodnia doprowadza po 2 m do miejsca, z którego w różnych kierunkach odchodzą ciasne kanały tworzące sieć, połączoną z otworami 1 i 2. W prawo, nieco wstecz można przejść z Rozdroża do korytarza biegnącego od otworu nr 4 (równolegle do głównego korytarza) oraz obszernej, lecz bardzo niskiej salki. Główny ciąg biegnie z Rozdroża w kierunku południowym. Łączy się on po prawej stronie ze wspomnianą wyżej salką a po dojściu bocznego, rurokształtnego kanału od strony prawej skręca na południowy-zachód. Korytarz ten doprowadza po 10 m do niskiej Sali na Płytach, której charakterystycznymi elementami są bloki i płyty skalne tworzące miejscami progi i prożki. Na początku tej sali, u wylotu korytarza od strony prawej (zachodniej) otwierają się rozległe ale bardzo niskie (trudno dostępne i nie penetrowane) pustki utworzone między grawitacyjnie rozwartymi ławicami. We wschodniej części sali, wzdłuż spękania o kierunku SW-NE rozwija się ciasny, owalny korytarzyk, łączący się prawdopodobnie z kanałami, które odchodzą wcześniej od głównego ciągu. Z kolei pod płytami skalnymi zachodniej części sali biegnie krasowy kanał kontynuujący się równolegle do głównego korytarza wychodzącego z sali. Główny ciąg wychodzi z sali w kierunku południowo-zachodnim i ma kształt soczewki stromo pochylonej na SE. W jego prawej ścianie znajdują się wyloty wspomnianego kanału oraz bocznych wnęk szybko wyklinowujących się. Jeden z kanałów biegnie do okna na ścianie skalnej. W rejonie otworu nr 5 główny korytarz rozszerza się, a po jego lewej stronie rozwija się sieć kanalików krasowych o kierunkach SSW-NNE oraz WSW-ENE. Szersze z nich są dostępne na kilkumetrowych odcinkach. Najdłuższy doprowadza za zaciskiem do ciasnej salki i kominka o wysokości około 2 m ze zwisającymi blokami skalnymi (niebezpiecznie). Równolegle nad nim, bezpośrednio od otworu 5 biegnie kanał przechodzący w (niebezpieczne) zawalisko (być może w okolicach kominka). Jaskinia występuje w gipsach serii ewaporatowej miocenu. Większa jej część utworzona jest w gipsach szablastych i szkieletowych, zaś niższe korytarze jej południowo-wschodniego fragmentu - w wielkokrystalicznych gipsach szklicowych spągowej części serii. Jaskinia stanowi sieć kanałów krasowych stanowiących podziemny odpływ wód z ciągu bezodpływowych depresji rozwiniętych na północ od garbu gipsowego, który oddziela je od doliny rzeczki. Jaskinia Sawickiego jest najbardziej podobna - spośród jaskiń Niecki Nidziańskiej - do systemów jaskiniowych Podola, zarówno pod względem układu korytarzy (zwłaszcza w części północno-wschodniej), jak i ich kształtu. Wśród korytarzy przeważają kanały o przekrojach owalnych (rurokształtne), dzwonowatych, gruszkowatych rozwinięte wzdłuż spękań ciosowych. Oprócz nich występują jednak odcinki (sale) o charakterze zawaliskowym. Na ścianach korytarzy obserwuje się zróżnicowane formy mikrorzeźby powstałe w wyniku selektywnej korozji krasowej. Szczególnie bogate są one w okolicach otworu nr 5. Dno większości korytarzy przykrywa czarny lub ciemnoszary muł, tworzący jednak prawdopodobnie jedynie cienki płat na podłożu gipsów. Miejscami, zwłaszcza na płytach skalnych w salkach, odsłania się skalne dno. Przy otworze nr 5 występuje gruz skalny. Wiosną i wczesnym latem znaczne fragmenty jaskini zalane są wodą, zaś otwory nr 1, 2, 3 i 4 są niedostępne, położone (częściowo) poniżej zwierciadła wody okresowego jeziorka tworzącego się u podnóża ściany skalnej. Niewielkie kałuże utrzymują się również jesienią w dnie korytarza pomiędzy Salą na Płytach a otworem nr 5. Większa część jaskini jest mroczna, jednak znaczna ilość otworów i proste odcinki korytarzy powodują, że światło dzienne sięga stosunkowo głęboko. Całkowicie ciemny (pozbawiony poświaty) jest w ciągu głównym jaskini odcinek w okolicy Sali na Płytach, a także większość bocznych korytarzy. W jaskini stwierdzono ślady pobytu (w tym odchody) drapieżników (kuny, lisa), a także szkielet prawdopodobnie lisa. Występują również komary, pajęczaki, muszle błotniarki. |
Historia badań |
|
Historia eksploracji |
Wnętrze jaskini nie było dotąd opisane w literaturze, jednak “tworzenie się drobnych wydrążeń i jaskiń” w ściance skalnej nad jeziorkami na południe od Broniny obserwował L. Sawicki (1918-19), który już wówczas zwrócił uwagę na podobieństwo tych zjawisk do krasu gipsowego Podola. Brak zniszczeń mikrorzeźby ścian stwierdzany w wielu korytarzach sugeruje, że większa część jaskini nie była - przynajmniej od dłuższego czasu - penetrowana. Jedynie w rejonie najwyższego otworu (5) występują ślady obecności człowieka (śmieci). Otwory jaskini zauważone zostały przez J. Urbana jesienią 1997 r., w trakcie wykonywania waloryzacji Szanieckiego Parku Krajobrazowego. |
Historia dokumentacji |
Dokumentację jaskini sporządzili w 19.09.1998 r. J. Baryła i J. Urban oraz 2.10.1998 r. J. Gubała i J. Urban. Lokalizację otworu jaskini wykonał 11.04.2009 r. A. Kasza przy pomocy odbiornika GPS Map60 CSx. Zaktualizował A. Kasza (2009 r.).
Plan opracował J. Urban. |
Zniszczona, niedostępna lub nieodnaleziona | Nie |
Literatura |
Sawicki L. 1918-19 (opis form powierzchniowych krasu, wzmianka o jaskiniach); Urban J. 1997 (wzmiankuje); Jaskinie Niecki Nidziańskiej 1998 (dokumentacja, plan); Gubała J., Kasza A., Urban J. 1999a (opis, plan, fotografie); Chwalik A., Głazek J., Gubała J., Kasza A., Urban J. 2002 (opis, plan ); M.Sz. 2002 (wzmianka); Urban J., Gubała J., Kasza A. 2002 (długość); Wiśniewski W.W. 2002c (krótki opis, długość); Urban J., Gubała J., Kasza A. 2003 (krótki opis, plan, fotografia); Urban J. (opis, fotografie); Urban J., Andreychouk V., Gubała J., Kasza A. 2008 (wzmianka).
|
Materialy archiwalne |
|
Autorzy opracowania | Jan Urban, Andrzej Kasza |
Redakcja | Jerzy Grodzicki |
Stan na rok | 2013 |
Grafika, zdjęcia |
![]() |